Thủ tướng Prayuth Chan-ocha. |
Kết quả bỏ phiếu sẽ xác lập một chương trình nghị sự cho hệ thống chính trị nước này trong ngắn hạn, đặc biệt là cho tới cuộc tổng tuyển cử mà phe quân sự cầm quyền ở Thái Lan công bố sẽ được tổ chức vào giữa năm 2017. Cuộc bầu cử này được cho là sẽ diễn ra bất chấp việc bản dự thảo Hiến pháp có được phê chuẩn hay không.
Nhắc lại cam kết của mình, Thủ tướng Prayuth Chan-ocha mới đây nói rằng chính phủ sẽ xúc tiến công việc nếu bản dự thảo Hiến pháp được nhân dân bật đèn xanh, đồng thời một “kế hoạch B” cũng được chuẩn bị trong trường hợp bản dự thảo bị bác bỏ trong cuộc trưng cầu dân ý. Khả năng này là có do bản dự thảo Hiến pháp được phái quân sự hậu thuẫn và nó không có tính dân chủ bởi người dân không tham gia vào quá trình soạn thảo.
Mặc dù kế hoạch hậu thuẫn không được biết rõ song chính phủ khẳng định rằng nó sẽ không ảnh hưởng tới lộ trình khôi phục dân chủ, cụ thể là cuộc bầu cử mà Hội đồng Hòa bình Quốc gia và Trật tự (NCPO) do ông Prayuth đứng đầu công bố sau khi giành được chính quyền trong vụ đảo chính hồi giữa năm 2014. Tuy nhiên, bản dự thảo Hiến pháp được phái quân sự hậu thuẫn phải đối mặt với nhiều nghi ngại cả từ phía dân chúng lẫn các nhóm chính trị, đặc biệt là điều khoản trong dự thảo mở ra một khả năng để chính phủ quân sự tiếp tục nắm giữ quyền lực, bất chấp kết quả của cuộc trưng cầu dân ý hay cuộc tổng tuyển cử như thế nào.
Vấn đề chính trong dự thảo bị chỉ trích nhiều là phần nêu rằng 250 ghế Thượng viện sẽ được NCPO lựa chọn trong giai đoạn chuyển giao. Điều chủ yếu là các thượng nghị sĩ này có thể có liên quan tới tiến trình lựa chọn thủ tướng, tùy theo tình hình cuộc bỏ phiếu diễn ra thế nào. Vấn đề gây tranh cãi này đã bị nhiều nhóm dân sự và phe phái chính trị chỉ trích. Theo một số nhà phân tích, việc cho phép các thượng nghị sĩ do NCPO chỉ định được lựa chọn thủ tướng rõ ràng có thể coi là “thực hiện đảo chính” không dùng vũ lực.
Một điểm gây tranh cãi nữa là điều khoản liên quan tới thủ tướng, theo đó tạo ra khả năng cho người "ngoại đạo" đảm nhiệm vị trí đó.
Cựu Thủ tướng Abhisit Vejjajiva, người tuyên bố sẽ bác bỏ dự thảo Hiến pháp, cho biết bầu không khí của chiến dịch trưng cầu dân ý 2016 này khác so với cuộc trưng cầu dân ý về Hiến pháp trước vào năm 2007. Ông nói: “Cuộc trưng cầu dân ý 2007 được tiến hành trong tình trạng thiết quân luật song bầu không khí còn tốt hơn bây giờ, đặc biệt là trong giới quan chức chính phủ, những người được yêu cầu phải giữ trung lập”.
Cuộc họp quốc hội Thái Lan. |
Một học giả thuộc Đại học Thammasat, ông Poonthep Sirinupong, cho rằng bản dự thảo này sẽ không đưa đất nước tới dân chủ, bởi nó được tạo ra bởi những người lãnh đạo vụ đảo chính và các đồng sự. Ông cho rằng người dân không được tham gia vào quá trình soạn thảo, do đó bản Hiến pháp rõ ràng là không dân chủ và cần phải bác bỏ. Ông nói: “Ngay từ đầu đã sai vì bản dự thảo được phái quân sự bảo trợ, và nó không dân chủ khi người dân không tham gia vào quá trình soạn thảo. NCPO, những người tiến hành đảo chính dưới sự chỉ đạo của Prayuth, có thể nắm quyền thêm 5-6 năm nữa bởi (thành phần) Thượng viện do họ chỉ định chiếm 1/3 quốc hội”.
Theo dự thảo, Quốc hội Thái Lan gồm 2 viện – Hạ viện có 500 thành viên và Thượng viện có 200 thành viên. Tuy nhiên, một điều khoản trong dự thảo nêu rằng NCPO được quyền bổ nhiệm 250 thành viên ở cả hai viện trong giai đoạn chuyển giao. Như vậy, các thượng nghị sĩ được bổ nhiệm coi như được ủy nhiệm của NCPO tạo cho phái quân sự tính hợp pháp trong việc điều hành theo hiến pháp.
Có một số phong trào và nhân vật chính trị, trong đó có cựu Phó Thủ tướng Suthep Thaugsban – người từng đứng đầu Ủy ban Cải cách Dân chủ Nhân dân hiện không còn tồn tại nữa, lại cam kết chấp nhận bản dự thảo bởi họ muốn chính phủ kế nhiệm thực hiện được việc cải cách đất nước. Ông Suthep, người chỉ đạo làn sóng phản đối chính quyền của cựu Thủ tướng Yingluck Shinawatra năm 2013, trước vụ đảo chính 2014, nói rằng ông không thể tin tưởng các chính trị gia chỉ biết quan tâm tới lợi ích riêng, và bản Hiến pháp này có thể thúc đẩy các phong trào hướng tới cải cách và xóa bỏ tham nhũng trong giới chính trị gia và quan chức.
Trong khi đó, các cuộc thăm dò dư luận cho thấy một lượng lớn các cử tri chưa có quyết định gì về bản dự thảo, ngay cả khi các đối thủ chính trị - đảng Dân chủ và đảng Pheu Thái – đã có các chiến dịch kêu gọi bỏ phiếu phản đối dự thảo. Bà Yingluck, người đang phải đối mặt với các cáo buộc lợi dụng cơ chế trợ giá gạo, mới đây đã kêu gọi cử tri thể hiện quyền của mình qua việc bỏ phiếu trong cuộc trưng cầu dân ý. Bà nói qua Facebook: “Mọi người hãy bỏ phiếu để cho thấy liệu các bạn có cho phép bản Hiến pháp này được thực thi trong chính quyền tương lai hay không”.
Đa số thành viên đảng Pheu Thái cho biết họ sẽ bác bỏ bản dự thảo mà họ mô tả là “phi dân chủ”.
Theo Ủy ban Bầu cử, có khoảng 50 triệu cử tri đủ tư cách để bỏ phiếu trên khắp cả nước, và dự đoán khoảng 80% sẽ đi bỏ phiếu, so với con số 57,61% trong cuộc trưng cầu dân ý năm 2007. Kết quả chưa chính thức dự kiến sẽ được công bố vào 8h tối ngày 7/8.
Về kết quả dự đoán, ông Poonthep cho rằng vẫn còn quá sớm để nói tới bởi ông cho rằng đa số cử tri vẫn chưa quyết định dứt khoát và phần đông vẫn thiếu các thông tin đúng về việc bỏ phiếu và vấn đề được hỏi.