Các cuộc hòa đàm do Liên hợp quốc (LHQ) bảo trợ, bắt đầu từ ngày 14/3 với sự hậu thuẫn của Mỹ và Nga, là một phần trong nỗ lực ngoại giao thực sự đầu tiên nhằm kết thúc cuộc xung đột kể từ tháng 9/2015 khi Moskva tiến hành chiến dịch không kích theo đề nghị của chính quyền Tổng thống Assad.
Trong bối cảnh cuộc khủng hoảng Syria bước sang năm thứ năm trong tuần này, các nước phương Tây dường như trở nên quyết tâm hơn trong việc chấm dứt cuộc chiến đã đẩy hàng trăm nghìn người di cư hướng tới châu Âu và mở đường cho sự trỗi dậy của tổ chức "Nhà nước Hồi giáo" (IS). Tuy nhiên, mặc dù sự hợp tác mới đây giữa Mỹ và Nga đã giúp giảm bớt mức độ bạo lực và đưa các phe phái tới hòa đàm ở Geneva, nhưng quan điểm của Chính phủ Syria và phe đối lập cho thấy hầu như không có cơ sở nào cho biện pháp giải quyết bằng đàm phán.
Ngoại trưởng Syria Walid al-Moallem bác bỏ đàm phán về liên bang hóa Syria trong cuộc họp báo tại Damascus hôm 12/3. Ảnh: Tân Hoa xã /TTXVN |
Phe đối lập gần như không hề có hy vọng rằng hội đàm ở Geneva sẽ đưa họ tới gần mục tiêu lật đổ ông Assad. Khi tuyên bố về quyết định tham gia đàm phán Geneva, phe đối lập chính nói rằng chính phủ đang chuẩn bị mở rộng cuộc chiến hơn nữa, rằng họ đã sẵn sàng chiến đấu bất chấp thất bại gần đây. Phe này hy vọng các nhà bảo trợ nước ngoài - đặc biệt là Saudi Arabia - sẽ gửi thêm cho họ các vũ khí hạng nặng bao gồm các tên lửa phòng không nếu tiến trình chính trị sụp đổ. Bashar al-Zoubi, một thành viên cao cấp trong phe nổi dậy, nói: “Tôi hy vọng rằng nếu trong cuộc đàm phán lần này, chế độ (Assad) vẫn tỏ ra ngoan cố và không đưa ra nhượng bộ nào trên thực tế, thì đó cũng chính là cái kết của cuộc đàm phán và chúng tôi sẽ trở lại biện pháp quân sự”.
Cuộc đàm phán lần này có mục đích dựa trên thỏa thuận “chấm dứt thù địch” do Mỹ và Nga bảo trợ để giảm đáng kể giao tranh kể từ khi thỏa thuận có hiệu lực từ ngày 27/2. Thỏa thuận này đánh dấu nỗ lực thực chất nhất từ trước đến nay để lắng dịu cuộc xung đột. Tuy nhiên, mỗi bên đều cáo buộc bên còn lại vi phạm lệnh ngừng bắn và hôm 12/3 trở thành ngày bạo lực nhất kể từ khi thỏa thuận có hiệu lực, với việc phe nổi dậy và lực lượng chính phủ đụng độ ở tỉnh Hama và các phần tử nổi dậy sử dụng hệ thống phòng không di động để bắn hạ máy bay MiG-21 của chính phủ.
HNC - liên minh chính của phe đối lập - đã tham gia đàm phán với cán cân lực lượng tương đương Chính phủ Syria sau cuộc can dự của Nga và sự tăng cường hậu thuẫn quân sự cho ông Assad từ phía Iran. HNC dấy lên quan ngại về cái mà họ nhìn nhận là sự lắng dịu quan điểm của Mỹ về vấn đề Syria và nói rằng Washington đã rút lui trước Moskva. Phát biểu tại Geneva, George Sabra - một quan chức của HNC - đã gọi quan điểm của Mỹ là “nhập nhằng, thập chí cả với các đồng minh”. HNC nói rằng cuộc hội đàm phải tập trung vào việc thiết lập một chính phủ chuyển tiếp với mọi quyền hành pháp, và rằng ông Assad phải từ bỏ quyền lực ngay từ đầu quá trình chuyển tiếp.
Tuy nhiên, Ngoại trưởng Syria Moualem hôm 12/3 đã vạch ra một viễn cảnh hoàn toàn khác, ám chỉ rằng khả năng tốt nhất mà chính phủ đưa ra là thành lập một chính phủ đoàn kết dân tộc với sự tham gia của phe đối lập và một bản hiến pháp mới hoặc được sửa đổi. Ông cũng nói rằng phái đoàn của chính phủ sẽ phản đối bất kỳ nỗ lực nào nhằm đưa câu hỏi về cuộc bầu cử tổng thống vào chương trình nghị sự và chỉ trích đặc phái viên LHQ Staffan de Mistura vì tuần trước đã vạch ra chương trình nghị sự có bao gồm kế hoạch bầu cử tổng thống.