Iran 'bắn' tín hiệu gì với Mỹ khi thay Tư lệnh Vệ binh Cách mạng Hồi giáo

Theo tờ Al-Monitor, nhìn vào chương trình nghị sự toàn cầu rộng lớn hơn được đưa ra bởi tân tư lệnh Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) thì quyết định “thay tướng” có thể phát đi tín hiệu rằng khuất phục áp lực của Washington sẽ không phải là một lựa chọn của Tehran.

Ngày 21/4, Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) đã có thủ lĩnh mới: Chuẩn tướng Hossein Salami, người thay thế Đại tướng Mohammad Ali Jafari, vị tư lệnh sáng lập IRGC. Đây là một động thái không ngờ tới, vì nhiệm kỳ của Tướng Jafari đã được kéo dài đến năm 2020. Ông Jafari được điều chuyển sang phụ trách Hazrat Baqiatollah al-Azam, đơn vị chuyên trách đối phó chiến tranh mềm của phương Tây. Trong khi đó, Tướng Salami nhận trách nhiệm lãnh đạo IRGC trong bối cảnh Iran đang đối mặt với nhiều thách thức trong và ngoài nước đối với sự ổn định của chế độ Hồi giáo.

Chuẩn tướng Salami nổi tiếng với những phát ngôn chống Mỹ “dữ dằn”. Ông từng tuyên bố sẵn sàng nghênh chiến Mỹ khi hải quân IRGC bắt giữ các tàu Mỹ hồi năm 2016. “Thủy quân lục chiến Mỹ kêu khóc khi bị bắt”, ông nói. Năm 2018, Tướng Salami từng phát ngôn tranh cãi rằng con đường duy nhất để đối phó với các kẻ thù của Iran là kháng cự, chứ không phải ngoại giao. Và tháng 2 năm nay, ông lớn tiếng kêu gọi các lực lượng Iran “quét sạch rác rưởi [Mỹ và Israel] khỏi hành tinh”.

Tờ Foreign Policy cho biết ông Salami gia nhập IRGC từ những năm 1980 khi còn là một sinh viên đại học ngành cơ khí. Ông được điều lên mặt trận trong cuộc Chiến tranh Iran – Iraq và nhanh chóng nổi lên trong hàng ngũ chỉ huy của sư đoàn Imam Hossein 14, sư đoàn Karbala 25, cuối cùng được thăng chức tư lệnh của cả hai sư đoàn này. Sau khi chiến tranh kết thúc năm 1988, ông Salami tập trung vào nghiên cứu quản lý quốc phòng. Sau đó ông được cử làm Tư lệnh không quân của IRGC và trong 10 năm qua, Tướng Salami là Phó tư lệnh IRGC.

Tướng Salami có có uy tín lớn trong IRGC, nhưng việc thăng chức đột ngột cho ông vẫn gây bất ngờ. Người tiền nhiệm Jafari dự kiến còn tại nhiệm ít nhất đến năm 2020. Và mặc dù ông Jafari được điều chuyển sang một vị trí cao tại Hazrat Baqiatollah al-Azam, đây rõ ràng vẫn là một sự giáng cấp.

Tờ Foreign Policy cho rằng có thể Tướng Jafari đang phải “trả giá” cho một số sai lầm. Trước hết, Tehran và IRGC đang đối mặt với những chỉ trích mạnh mẽ từ trong nước về thất bại khi đối phó với thảm họa lũ lụt ở nhiều tỉnh trên khắp đất nước. Lũ lụt đã cướp đi sinh mạng hàng chục dân thường và có thể gây thiệt hại kinh tế hàng tỉ USD. Các quan chức cao cấp IRGC tới những vùng lũ lụt đã bị đám đông giận dữ đe dọa. Các nhà quan sát thậm chí cho rằng giới chức quân sự đã tránh những chuyến đi như vậy và đặt câu hỏi về năng lực sẵn sàng của IRGC trong xử lý khủng hoảng. Tehran đã phải triển khai lực lượng đặc nhiệm Quds thuộc IRGC của Tướng Qassem Suleimani trong sứ mạng kéo dài 1 tháng đến các tỉnh chịu ảnh hưởng lũ lụt, với hy vọng viên tướng được lòng dân này có thể tập hợp được sự ủng hộ của công chúng đối với chế độ và IRGC nói riêng.

Thứ hai, trong suốt năm 2018, Iran đã không thành công trong đối phó với chính sách “áp lực tối đa” của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Thất bại mới nhất là việc Washington xếp IRGC vào danh sách các tổ chức khủng bố nước ngoài. 

Về phần mình, giới lãnh đạo Iran có thể cho rằng việc bổ nhiệm ông Salami sẽ mang đến nhuệ khí mới cho cuộc chiến chống phương Tây của IRGC. Tờ Jahan của IRGC tuyên bố việc bổ nhiệm tư lệnh mới đánh dấu một kỷ nguyên mới của “cuộc đối đầu rõ ràng hơn” với Mỹ và Israel.

Tuy vậy, quyết định “giáng cấp” Tướng Jafari cũng có thể có nguyên nhân chính trị. IRGC là một trong những nhánh quyền lực mạnh nhất tại Iran. Lực lượng này có hàng triệu nhân sự cũng mhư nhiều lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế Iran như xây dựng, cơ sở hạ tầng, năng lượng. Tư lệnh IRGC là một người vô cùng quyền lực và một cuộc đấu tranh quyền lực nội bộ có thể là nguyên nhân dẫn đến cuộc ra đi sớm của Tướng Jafari.

Cuối cùng, sẽ là quá sớm để nói rằng việc "thay tướng" IRGC sẽ ảnh hưởng tới chiến lược của Iran ra sao, đặc biệt là chính sách với Mỹ. Nhưng có một điều rõ ràng là: Lúc này giới lãnh đạo Iran đã cho thấy họ sẵn sàng xáo trộn cả những vị trí cao cấp nhất trong đội quân quyền lực hơn cả quân đội chính quy Iran. IRGC có thể sẽ ít mặn mà hơn trong các cuộc “phiêu lưu” ở khu vực và có khuynh hướng tránh rủi ro hơn khi bị Mỹ liệt vào danh sách khủng bố, trong khi dành thời gian để ổn định lực lượng  Tuy nhiên, “Iran vẫn sẵn sàng bóp cò. Những mối đe dọa từ Mỹ và các biện pháp như liệt IRGC là khủng bố sẽ không buộc được Tehran thoái lui”, ông Mehdi Bakhtiari, người phụ trách mảng an ninh quốc phòng của Hãng thông tấn Fars, Iran nhận định.