Lạm phát kỷ lục khuấy động chính trường Ba Lan

Có một chủ đề đang đứng đầu chương trình nghị sự tại Ba Lan khi nước này chuẩn bị cho cuộc bầu cử quốc hội vào năm tới. Đó không phải là cuộc chiến ở nước láng giềng Ukraine, hay tranh cãi kéo dài với EU về pháp quyền, mà là lạm phát.

Ba Lan đang chứng kiến tốc độ tăng giá cả nhanh nhất trong Liên minh châu Âu, với tỉ lệ lạm phát trong tháng 6 đạt 15,6% niên hóa – tỉ lệ cao nhất kể từ năm 1997. Điều đó đã thúc đẩy các chính trị gia xây dựng chiến dịch bầu cử xoay quanh việc quy trách nhiệm cho nạn lạm phát.

Với đảng Công lý và Luật pháp (PiS) theo chủ nghĩa dân tộc, nguyên nhân lạm phát là do Nga. Họ đổ lỗi cho Tổng thống Putin đã đưa quân vào Ukraine, đẩy giá cả lên cao khi siết chặt quyền tiếp cận khí đốt tự nhiên của châu Âu. Ba Lan là một trong những nước đầu tiên bị Nga cắt nguồn cung khí đốt.

Lãnh đạo PiS, ông Jarosław Kaczyński, cũng là người nắm thực quyền ở Ba Lan, nói rằng các chính sách của chính phủ chỉ chịu trách nhiệm cho mức 3-4% trong tỷ lệ lạm phát.

Trong khi đó, phe đối lập đổ lỗi cho các chính sách tiền tệ lỏng lẻo của chính phủ và sự do dự của Ngân hàng Trung ương Ba Lan khi ngân hàng này chỉ chịu định tăng lãi suất khi lạm phát đã dâng cao.

“Điều gì đã xảy ra mà chỉ trong 7 năm họ đã biến Ba Lan, một đất nước phồn hoa và là niềm tự hào của châu Âu, thành một đất nước mà nước và bánh mì cũng là những vấn đề?”, ông Donald Tusk, lãnh đạo đảng Nền tảng Công dân đối lập, cựu Thủ tướng Ba La và cũng là Chủ tịch Hội đồng châu Âu, bức xúc trước đám đông người ủng hộ vào tuần trước.

Việc xác định ai chịu trách nhiệm cho nạn lạm phát lúc này sẽ rất quan trọng đối với kết quả cuộc bầu cử quốc hội vào năm tới, khi PiS sẽ cố gắng để có nhiệm kỳ thứ ba đầu tiên trong lịch sử.

Một cuộc thăm dò ý kiến ​​gần đây cho thấy PiS dẫn đầu với 33,1% số phiếu ủng hộ, tiếp theo là đảng Nền tảng Công dân với 24,7%, đảng Ba Lan 2050 với 10,7%, đảng Cánh tả với 9,4% và Liên minh Siêu quốc gia với 6,3%. Nếu con số đó được giữ vững, thì các đảng chống PiS sẽ có thể thành lập một chính phủ liên minh rộng.

Nhưng trong khi các chính trị gia tìm cách đổ lỗi thì người Ba Lan bắt đầu cảm thấy đau đớn.

Một cuộc thăm dò của IBRiS, được thực hiện cho tờ Rzeczpospolita vào cuối tháng 6, cho thấy hơn 31% hộ gia đình Ba Lan đang cắt giảm chi tiêu cho thực phẩm, 30% có kế hoạch giảm hoặc hủy bỏ chuyến du lịch vào kỳ nghỉ hè và 26% dự định sử dụng ít năng lượng hơn.

Cuộc thăm dò cũng cho thấy không có gì đáng ngạc nhiên khi lạm phát đã ảnh hưởng nặng nề nhất đến những người nghèo nhất. Trong nhóm thu nhập thấp nhất - kiếm dưới 2.000 złoty (425 euro) / tháng, khoảng 2/3 đang tiết kiệm chi phí ăn uống. Nhóm này là thành phần cốt lõi cho sự ủng hộ chính trị của PiS.

Các nhà phân tích dự đoán lạm phát sẽ đạt đỉnh, hơn 16% trong vài tháng tới, với nhiều cảnh báo liên quan đến diễn biến chiến tranh ở Ukraine hoặc sự trở lại của đại dịch COVID-19.

Lúc này, các chính sách chống lạm phát mạnh tay là điều cần thiết. Ngân hàng trung ương Ba Lan (NBP) đã tăng lãi suất tham chiếu 10 lần liên tiếp, bắt đầu từ tháng 10/2021 ở mức thấp nhất mọi thời đại là 0,1% lên 6,5% vào ngày 7/7 vưa qua.

Sự thắt chặt của NBP là một vấn đề chính trị đối với chính phủ, vì lãi suất cao sẽ đẩy các khoản trả nợ thế chấp lên cao, khiến ngân sách gia đình bị siết chặt hơn nữa.

Chính phủ đã phản ứng bằng một kế hoạch được gọi là "kỳ nghỉ tín dụng", cho phép những người có thế chấp tạm dừng trả nợ bốn lần trong năm nay và bốn lần nữa vào năm 2023. Nhưng điều này được cảnh báo sẽ gây thêm áp lực lạm phát.

Chính phủ cũng giảm thuế thu nhập cá nhân cho những người có thu nhập thấp nhất từ ​​17% xuống 12% kể từ ngày 1/7, một quyết định khác có khả năng khiến giá cả tiếp tục tăng.

Jan Zygmuntowski, một nhà kinh tế của Mạng lưới Kinh tế Ba Lan, cho biết cả chính phủ và phe đối lập đều không nhìn thấy sự phức tạp đằng sau những gì thúc đẩy lạm phát và không có ý chí hoặc trí tuệ để chống lại nó. Ông nói: “Nếu công thức duy nhất là tiếp tục tăng lãi suất, nó sẽ kết thúc trong một cuộc suy thoái và có thể là tỷ lệ thất nghiệp gia tăng”.

Theo ông Zygmuntowski, “thay vào đó, chính phủ nên thắt chặt chính sách tài khóa, hạn chế tỷ suất lợi nhuận của các công ty do nhà nước kiểm soát và nỗ lực tăng sức mạnh của đồng zloty. Về lâu dài, họ nên đa dạng hóa nguồn cung năng lượng - sẽ mất thời gian nhưng không bao giờ là quá muộn để làm điều đó”.