Phát biểu trên đài truyền hình quốc gia sau khi các binh lính Iraq chiếm giữ được một ngôi đền có ý nghĩa quan trọng và mang tính biểu tượng tại thành phố cổ Mosul, một viên tướng của Iraq nói: "Nhà nước mà chúng tưởng tượng ra đã bị xóa sổ". Tại Syria, các tay súng đối lập Syria được Mỹ hậu thuẫn đã nhanh chóng tràn vào thành phố Raqqa ở phía đông. Đây là một thủ phủ khác của cái mà IS tự nhận là "vương quốc" của chúng.
Cảnh đổ nát do chiến sự tại Thành cổ phía tây Mosul ngày 30/6. Ảnh: AFP/TTXVN |
Như vậy, với việc thất thủ tại hai thành phố trọng điểm ở Syria và Iraq, IS hiện mất phần lớn lãnh thổ mà chúng chiếm giữ. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc IS hoặc các hành động bạo lực của chúng sẽ chấm dứt. Việc mất phần lớn lãnh thổ ở Syria và Iraq khiến cho tuyến đường để các tay súng thánh chiến nước ngoài tới vương quốc tự xưng của IS bị thu hẹp lại, song nhóm này vẫn có khả năng chiêu mộ nhân lực, tích lũy vũ khí, gây quỹ thông qua các hoạt động ăn cắp và tống tiền, đồng thời kích động những người đồng cảm với chúng tiến hành các cuộc tấn công ở nước ngoài.
Trong những tháng gần đây, IS luôn nhanh chóng thừa nhận rằng chúng chính là thủ phạm gây ra một loạt vụ tấn công nhằm vào người dân châu Âu, đặc biệt là tại Anh và Pháp. Ngày 22/3, một kẻ đã lái xe đâm vào những người đang đi bộ trên Cầu Westminster ở London, làm 5 người bị thiệt mạng. Lực lượng an ninh của Anh đã nổ súng tiêu diệt tên này khi hắn đang tìm cách đột nhập vào tòa nhà Quốc hội Anh.
Hai tháng sau, một kẻ đánh bom liều chết đã giết hại 22 người trong một cuộc tấn công nhằm vào một buổi hòa nhạc ở Manchester. Ngày 3/6, ba kẻ sát nhân đã lái một chiếc xe tải trắng chạy ngang qua Cầu London đâm vào những người đi bộ. Sau đó chúng ta khỏi xe, cầm dao đâm vào những người ở Chợ Borough gần đó. Những kẻ tấn công này đã giết chết 8 người và làm bị thương hàng chục người khác trước khi chúng bị cảnh sát bắn gục.
IS đã tìm cách điều chỉnh trước những tổn thất của chúng tại Iraq và Syria, cũng như trước khả năng chúng sẽ bị mất những thủ lĩnh hàng đầu. Giữa tháng 6/2017, các quan chức Nga cho biết họ tin rằng lực lượng quân sự Nga đã giết chết tên Abu Bakr al-Baghdadi, thủ lĩnh của IS, trong một cuộc không kích nhằm vào buổi tụ họp của các thủ lĩnh thánh chiến bên ngoài Raqqa. Sự việc này chưa được kiểm chứng, và tên Baghdadi trước đây cũng từng bị nhầm là đã bị giết chết. Tuy nhiên, giao tranh liên tiếp và các vụ tấn công mới đã nêu bật một thực tế là IS hẳn đã có các kế hoạch để đối phó với việc chúng bị mất các thủ lĩnh cấp cao.
Trên thực tế, rõ ràng là IS đã áp dụng các biện pháp của một tổ chức thánh chiến không có người lãnh đạo - một chiến lược mà mạng lưới khủng bố al-Qaeda đã thử áp dụng nhưng không đạt nhiều thành công. Trong hơn một năm qua, IS đã kích động những kẻ tấn công theo kiểu "con sói đơn độc" nhân danh IS, đặc biệt là ở phương Tây. Những nhân vật bị cực đoan hóa này thực hiện đúng theo lời kêu gọi của các thủ lĩnh IS, đó là sử dụng bất kỳ công cụ nào mà chúng có - từ xe tải, ô tô, dao và rìu - để thực hiện các vụ tấn công nhằm gây thanh thế cho chúng.
Mặc dù IS đã tổ chức các cuộc tấn công mà đòi hỏi phải cần nhiều tháng huấn luyện và lên kế hoạch, chẳng hạn như vụ tấn công có phối hợp hồi tháng 11/2015 ở trung tâm Paris làm chết 130 người, song hiện giờ tổ chức này đã từng bước hướng tới việc thực hiện các vụ tấn công hợp tác lỏng lẻo và đôi khi bột phát do những kẻ tự cấp tiến hóa gây ra.
Những cuộc tấn công này giúp các thủ lĩnh của IS tạo được ảo tương về sức mạnh để bù lại những tổn thất của chúng trên chiến trường. Cũng có dấu hiệu rằng IS sẽ đảo ngược mục đích ban đầu của chúng là cuộc nổi dậy thánh chiến, hướng tới các cuộc tấn công quy mô lớn và nhỏ, gây hoang mang lo sợ nhưng không giúp gì chúng trong việc nắm giữ quyền kiểm soát các vùng lãnh thổ ở Iraq và Syria.
Khó có thể kết luận rằng việc bị mất lãnh thổ sẽ khiến IS suy yếu và làm cho các hoạt động của chúng bị thất bại. Một loạt tay súng từng được đào tạo và chiến đấu sát cánh với IS ở Iraq và Syria đã trở lại châu Âu, và hiện có khả năng đào tại lại cũng như cực đoan hóa những người khác. Các thủ lĩnh IS nhận ra rằng chúng đã bị mất Mosul và Raqqa. Nhưng bằng cách dựa vào các cuộc tấn công của những "con sói đơn độc", IS có thể vươn tầm với rộng hơn. Và từ đó, chúng tiếp tục gieo rắc nỗi sợ hãi, cho dù vương quốc mà chúng tự tạo ra có vỡ vụn.