Tổng thống Ai Cập Mohamed Morsi sắp kỷ niệm một năm cầm quyền. Bầu không khí ở quốc gia Bắc Phi này đang ngột ngạt với sự chia rẽ sâu sắc và căng thẳng tột độ khi cả phe Hồi giáo và phe đối lập cùng lên kế hoạch tổ chức các cuộc biểu tình rầm rộ trên khắp cả nước.Tổng thống Ai Cập Mohamed Morsi. Ảnh: AFP-TTXVN. |
Kể từ khi tuyên thệ nhậm chức vào ngày 30/6 năm ngoái, vị tổng thống dân sự được bầu đầu tiên trong lịch sử đất nước Kim Tự Tháp này luôn là tâm điểm chú ý của dư luận trong nước cũng như quốc tế với hàng loạt quyết định, chính sách gây tranh cãi. "Di sản" một năm cầm quyền của nhà lãnh đạo Hồi giáo này bao gồm một nền chính trị bế tắc, một bản Hiến pháp gây chia rẽ sâu sắc, các thể chế nhà nước vẫn dang dở, một nền kinh tế trên đà lao dốc, bất ổn an ninh ngày càng đáng lo ngại, một xã hội bị phân hóa hơn bao giờ hết cùng làn sóng phản đối mạnh mẽ trong dân chúng.
Về mặt chính trị, sau "thời kỳ trăng mật" ngắn ngủi kéo dài 4 tháng với cuộc "đảo chính mềm" nhằm thâu tóm tất cả các quyền hành pháp và lập pháp từ tay Hội đồng tối cao các lực lượng vũ trang Ai Cập (SCAF) cầm quyền, tham vọng độc chiếm quyền lực cùng quan điểm không nhượng bộ đã nhanh chóng đẩy ông Morsi và tổ chức Anh em Hồi giáo của ông vào thế đối đầu căng thẳng với giới tư pháp, phe đối lập chính trị, các lực lượng cách mạng, thậm chí cả những đồng minh Hồi giáo từng chung hàng ngũ trước đây như Đảng Salafist Nour.
Những ngày tháng sóng gió của ông Morsi bắt đầu từ tháng 11/2012. Chỉ một ngày sau khi làm trung gian thành công cho thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và phong trào Hamas của Palestin ở Dải Gaza, ông Morsi bất ngờ ban hành tuyên bố hiến pháp sửa đổi nhằm thâu tóm nốt quyền tư pháp, theo đó các điều luật, sắc lệnh do ông ban hành được "miễn dịch" trước mọi phán quyết của tòa án.
Ngoài ra, ông cũng tự trao cho mình quyền sa thải và bổ nhiệm tổng công tố, đồng thời ngăn chặn mọi quyết định bất lợi của các cơ quan tư pháp đối với Hội đồng lập hiến và Hội đồng Shura (Thượng viện) do phe Hồi giáo kiểm soát. Đây được xem là quyết định gây tranh cãi nhất và bị phản đối nhiều nhất trong một năm điều hành đất nước của nhà lãnh đạo Hồi giáo này. Bên cạnh làn sóng đình công rộng rãi và các hành động chống đối ra mặt của giới thẩm phán, suốt hai tuần lễ, các cuộc biểu tình đã đồng loạt nổ ra trên khắp cả nước phản đối tuyên bố hiến pháp, dự thảo hiến pháp và cuộc trưng cầu dân ý về văn bản này.
Tại thủ đô Cairo, hàng trăm nghìn người biểu tình vây kín Phủ tổng thống và tràn ngập quảng trường Tahrir – trung tâm của làn sóng chính biến đầu năm 2011 lật đổ chính quyền của Tổng thống Hosni Mubarak. Trước sức ép mạnh mẽ từ đường phố và làn sóng chỉ trích của công chúng, ông Morsi đã rút lại bản tuyên bố hiến pháp, song vẫn tiếp tục thúc đẩy cuộc trưng cầu dân ý về bản dự thảo hiến pháp gây tranh cãi theo kế hoạch đã định, bất chấp sự tẩy chay của phe đối lập và việc nhiều thẩm phán từ chối tham gia giám sát cuộc bỏ phiếu.
Tuy Hiến pháp cuối cùng cũng được thông qua với sự ủng hộ của phe Hồi giáo và tâm trạng lo lắng của cử tri về nguy cơ bất ổn kéo dài, kế hoạch tổ chức bầu cử quốc hội của ông Morsi nhằm nhanh chóng hoàn thiện các thể chế nhà nước vẫn bị trì hoãn vô thời hạn. Sau nhiều lần sửa đổi, dự luật bầu cử tiếp tục bị các cấp tòa án hủy bỏ với lý do có nhiều điều khoản "vi hiến". Trong khi đó, cuộc chiến tranh giành quyền lực giữa Tổng thống và phe đối lập vẫn tiếp tục diễn ra gay gắt, không khoan nhượng trong suốt nửa năm qua. Chính quyền phớt lờ các yêu sách của phe đối lập như thành lập chính phủ đoàn kết dân tộc, sửa đổi Hiến pháp, sa thải Tổng công tố và Bộ trưởng Nội vụ…, đồng thời từng bước củng cố quyền lực qua các lần cải tổ nội các và bổ nhiệm tỉnh trưởng mới. Đáp lại, phe đối lập thẳng thừng tẩy chay các vòng đối thoại dân tộc được tổ chức theo lời kêu gọi của Tổng thống Morsi với cáo buộc rằng các cuộc đối thoại đó "không thực chất".
Trên lĩnh vực an ninh, bên cạnh các cuộc xung đột tôn giáo, sắc tộc và các cuộc đụng độ bạo lực đẫm máu giữa những người Hồi giáo ủng hộ Tổng thống và lực lượng chống chính phủ, nguy cơ bất ổn đang ngày càng hiện rõ tại bán đảo Sinai với sự nổi lên của các nhóm Hồi giáo cực đoan, các mạng lưới khủng bố và các băng đảng buôn lậu vũ khí. Sau cuộc tấn công của các tay súng Hồi giáo không rõ danh tính vào một đồn biên phòng gần biên giới với Dải Gaza của Palestin khiến 16 binh sĩ thiệt mạng, lực lượng an ninh Ai Cập đóng quân tại khu vực này thường xuyên là mục tiêu của các cuộc tấn công, bắt cóc con tin do các phần tử Hồi giáo cực đoan tiến hành. Cuối tháng 1 vừa qua, bạo loạn đột ngột bùng phát tại 3 thành phố nằm dọc tuyến kênh đào Suez chiến lược khiến hơn 60 người thiệt mạng và hàng nghìn người bị thương, buộc ông Morsi phải tuyên bố tình trạng khẩn cấp.
Về kinh tế, sau một năm dưới sự chèo lái của ông Morsi, tình hình vẫn chưa có dấu hiệu chuyển biến, trong khi đời sống người dân ngày càng khó khăn hơn. Theo thống kê, tốc độ tăng trưởng kinh tế trong tài khóa 2012-2013 (bắt đầu từ 7/2012 đến hết tháng 6/2013) chỉ đạt 2,2%, thấp hơn nhiều so với mức trung bình trên 7% trước thời điểm xảy ra làn sóng biểu tình lật đổ ông Mubarak. Bất ổn an ninh khiến du lịch thiệt hại nặng nề, trong khi các nhà đầu tư tháo chạy khỏi quốc gia này. Dù được nhiều nước hỗ trợ, dự trữ ngoại tệ của Ai Cập hiện chỉ còn chưa tới một nửa so với thời điểm đầu năm 2011. Đồng nội tệ đã mất giá hơn 10% kể từ cuối năm ngoái. Tình trạng cắt điện, thiếu hụt nhiên liệu và khí đốt diễn ra thường xuyên do chính phủ không còn đủ tiền để nhập khẩu. Giá cả tăng gấp đôi so với hồi cuối năm ngoái, trong khi tỷ lệ thất nghiệp đã tăng tới mức đáng báo động là 13%.
Uy tín của Tổng thống Morsi ngày càng tụt dốc. Kết quả một cuộc thăm dò dư luận mới đây do Viện Nghiên cứu Zogby tiến hành cho thấy tỷ lệ ủng hộ nhà lãnh đạo này đã giảm xuống 28% so với con số 57% cách đây một năm. Tỷ lệ ủng hộ đảng Tự do và Công lý (FJP) cầm quyền hiện chỉ còn 26% sau khi giành được 47% số ghế trong cuộc bầu cử quốc hội hồi năm ngoái.
Bế tắc về chính trị, cộng với điều kiện sống không được cải thiện khiến làn sóng biểu tình lại bùng nổ. Có thể khẳng định rằng không quốc gia nào trên thế giới có thể sánh ngang với "đất nước các Pharaon" về số lượng các cuộc biểu tình diễn ra trong năm vừa qua. Theo một báo cáo của Trung tâm Phát triển Quốc tế (IDC), tổng cộng đã có 9.427 cuộc biểu tình lớn, nhỏ đã nổ ra tại quốc gia Bắc Phi này trong giai đoạn từ ngày 1/7/2012 đến ngày 20/6/2013 và trung bình mỗi tháng kể từ đầu năm 2013 xảy ra 1.140 cuộc biểu tình.
Phe Hồi giáo đã phát động một cuộc biểu tình "không hạn chế" nhằm ủng hộ ông Morsi tại Cairo trong ngày 28/6, trong khi làn sóng chống chính phủ sẽ đạt đỉnh điểm vào ngày 30/6 khi phe đối lập tổ chức hàng loạt cuộc biểu tình quy mô lớn trên toàn quốc nhằm đòi ông Morsi từ chức và tổ chức bầu cử tổng thống trước thời hạn. Thế đối đầu căng thẳng hiện nay đang có nguy cơ đẩy Ai Cập vào vòng xoáy bạo lực mới và bất ổn kéo dài khiến ước mơ "bánh mỳ, tự do và công bằng xã hội" của hơn 84 triệu người nước này ngày càng xa vời hơn.
Hữu Chiến (Phóng viên TTXVN tại Ai Cập)