Theo giới phân tích, tâm trạng thất vọng của dư luận về sự thiếu vắng tiến trình dân chủ ở các nước như Ai Cập, Tunisia và Libya- nơi cái gọi là "Mùa xuân Arập” - đã đi qua là điều dễ hiểu. Tiến trình dân chủ này, nếu có, cũng sẽ rất hỗn loạn và “Mùa xuân” sẽ còn lâu mới có thể “nở rộ”.
Biểu tình bạo lực chống đảng Ennahda vẫn diễn ra ở Tunisia.AFP/TTXVN |
Karim Emile Bitar, chuyên gia về Arập tại Viện Quan hệ Quốc tế và Chiến lược có trụ sở tại Paris, nói: "Chúng ta đang ở trong một tiến trình cách mạng mà có lẽ sẽ kéo dài ít nhất một thập kỷ. Tiến trình cách mạng có nghĩa là một cuộc cách mạng, một cuộc phản cách mạng, các nỗ lực để định hình cuộc cách mạng đó. Đây chính là những điều đang diễn ra".
Tại Ai Cập, quân đội đã lật đổ vị Tổng thống dân cử Mohamed Morsi của Tổ chức Anh em Hồi giáo. Ở Tunisia, các cuộc biểu tình bạo lực phản đối chính quyền của đảng Hồi giáo Ennahda vẫn đôi lúc diễn ra. Trong khi đó, ở Libya ngày 27/7, hàng nghìn người đã nổi dậy phản đối các đảng phái chính trị, và phe Hồi giáo bị đổ lỗi đã gây ra tình trạng bất ổn trong nước.
Denis Bauchard, nhà nghiên cứu tại Viện Quan hệ Quốc tế Pháp, nói: "Có rất nhiều điểm tương đồng rõ ràng giữa ba quốc gia này". Ông đề cập đến "cuộc xung đột giữa những người theo chủ nghĩa đổi mới và phe Hồi giáo bảo thủ" ở Cairô, Tuynít và Tripôli. Ông Bauchard nói: "Tuy nhiên, ở trong ba trường hợp này, tình hình tiến triển theo các bối cảnh khác nhau".
Jean-Yves Moisseron, chuyên gia của Viện Nghiên cứu và Phát triển đồng thời là Tổng biên tập tạp chí "Maghreb-Machrek", cũng đồng tình: "Tunisia là một nước nhỏ, tầng lớp trung lưu có khát vọng dân chủ sâu sắc, một xã hội dân sự rất tích cực và hệ tư tưởng tương đối rõ ràng về một nhà nước thế tục theo chủ nghĩa quân bình. Trong khi đó, Ai Cập lại được tổ chức bởi hai lực lượng chính trị - Tổ chức Anh em Hồi giáo và quân đội - có lúc bắt tay với nhau song có lúc lại chống đối nhau, chính điều này tạo ra trật tự và hỗn loạn chính trị ở cùng một thời điểm. Những người cấp tiến đã không nắm bắt được cơ hội lịch sử mà họ có được vào năm 2011 để cơ cấu lại đất nước theo hướng độc lập, (và kết quả là) các điều kiện lịch sử cho tiến trình chuyển giao dân chủ ở Ai Cập vẫn còn rất lâu mới có thể trở thành hiện thực".
Nhà nghiên cứu Bauchard cho rằng trong khi ở Ai Cập, "tất cả mọi thứ cần phải làm lại", thì Tunisia có được "cơ hội quý giá nhất trong thế giới Arập để trở thành nhà nước dân chủ" bất chấp "các phần tử Salafist cực đoan đang làm mọi thứ để phá hoại tiến trình". Tuy nhiên, chuyên gia Moisseron nhận định những gì xảy ra ở Ai Cập có thể giúp ổn định tình hình ở Tuynidi, bởi nó sẽ gây áp lực lên đảng Ennahda để khiến họ phải chấp nhận hoàn toàn các quy luật của cuộc chơi dân chủ.
Theo các chuyên gia, Libya là trường hợp đặc biệt do nước này bị thống trị bởi một tổ chức bộ lạc và nguồn sức mạnh duy nhất của chính phủ để chống lại các phiến quân là nguồn thu từ dầu mỏ. Antoine Basbous, Giám đốc của Trung tâm Quan sát các nước Arập có trụ sở tại Paris, cho rằng bất chấp các bất ổn hiện nay ở Libi, "các cuộc biểu tình đang diễn ra thể hiện sự tức giận với phe Hồi giáo". Sau cái mà ông gọi là "cơn sóng thần Arập" năm 2011, "dư chấn mà chúng ta thấy không phải là dư chấn cuối cùng, chúng sẽ lại được thúc đẩy bởi những thanh niên trở lại kêu gọi qua mạng Internet, Facebook, Twitter ... với sự ủng hộ của dư luận căm ghét phe Hồi giáo".
Về phần mình, chuyên gia Bitar nói: "Thậm chí nếu cuộc cách mạng lấy đi nhiều thứ, thì vẫn còn lại tinh thần tự do. Dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào, vào năm 2011, cả ba nước này đã bước vào một kỷ nguyên mới. Trật tự cũ đã sụp đổ và nó sẽ không thể trỗi dậy trở lại từ đống tro tàn đó".
TTK