Cuộc đua công nghệ chip Mỹ - Trung Quốc ngày càng nóng với sự tham gia của Nhật Bản. Ảnh minh họa: Getty Images
Theo báo Bloomberg, Bộ Thương mại Nhật Bản tuần trước cho biết các nhà cung cấp 23 loại công nghệ chip sẽ cần sự chấp thuận của chính phủ để xuất khẩu sang các nước bao gồm Trung Quốc. Quy định này sẽ có hiệu lực sớm nhất tháng 7 tới. Điều đó ảnh hưởng đến nhiều công ty đóng vai trò trung tâm trong nỗ lực xây dựng ngành công nghiệp chip nội địa của Trung Quốc, bao gồm Tokyo Electron, Nikon Corp và Screen Holdings.
Mặc dù không nổi tiếng như các đối tác ở Mỹ hoặc Hà Lan nhưng việc các công ty Nhật Bản bị kiểm soát các bước quan trọng trong chuỗi cung ứng chất bán dẫn có thể được sử dụng như nút thắt tiềm năng chống lại Trung Quốc. Cụ thể, Screen Holdings là nhà sản xuất thiết bị làm sạch đĩa bán dẫn hàng đầu. Lasertec Corp. là nhà cung cấp máy duy nhất kiểm tra thiết kế chip tiên tiến, sử dụng phương pháp sản xuất chip bằng kỹ thuật in khắc cực tím.
Chris Miller, một nhà sử học kinh tế kiêm tác giả cuốn sách “Chip War: the Fight for the World’s Most Critical Technology”, cho biết: “Mục tiêu của những biện pháp kiểm soát mới này là ngăn các công ty Trung Quốc tiếp cận các công cụ sản xuất chip tiên tiến với mục đích gây khó khăn hơn cho họ trong việc sản xuất phục vụ mục đích trí tuệ nhân tạo”. Chuyên gia này nói thêm sáng kiến làm chậm sự phát triển công nghệ của Trung Quốc sẽ giúp nới rộng khoảng cách giữa khả năng quân sự của Trung Quốc với Mỹ và các đồng minh.
Tháng 10/2022, khi chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden công bố các biện pháp hạn chế đối với hoạt động xuất khẩu liên quan đến chip sang Trung Quốc, các công ty Mỹ như Applied Materials đã bị ảnh hưởng trực tiếp bởi các quy định này. Với việc Hà Lan và bây giờ là Nhật Bản gia nhập, tất cả các quốc gia lớn sản xuất thiết bị sản xuất chip đều tham gia vào cuộc chiến cô lập Trung Quốc.
Akira Minamikawa, nhà phân tích tại công ty nghiên cứu Omdia, cho biết: “Việc Nhật Bản tham gia hạn chế xuất khẩu sẽ gây tổn hại lớn đến khả năng sản xuất và phát triển chip nhỏ hơn 16 nanomet của Trung Quốc.
Liên minh ba nước chắc chắn sẽ buộc Bắc Kinh phải tăng cường nỗ lực phát triển nguồn cung thiết bị và vật liệu sản xuất chip của mình, để nước này không còn phụ thuộc vào các nhà cung cấp nước ngoài. Nhưng quá trình đó sẽ mất nhiều năm và làm tăng chi phí sản xuất chất bán dẫn cho thị trường Trung Quốc.
Nhà phân tích Hideki Yasuda của công ty tư vấn Toyo Securities nhận định: “Ngay cả khi Trung Quốc phát triển công nghệ chip của riêng mình, các tiêu chuẩn sẽ hoàn toàn khác với các tiêu chuẩn tại những nước còn lại. Điều đó có nghĩa là những con chip đắt tiền hơn sẽ không còn khả năng cạnh tranh về mặt công nghệ”.
Cuối tuần qua, Ngoại trưởng Trung Quốc Tần Cương kêu gọi người đồng cấp Nhật Bản kiềm chế không hỗ trợ các nỗ lực của Mỹ nhằm ngăn chặn ngành công nghiệp bán dẫn của Trung Quốc. Nhà chức trách nhấn mạnh một cuộc phong tỏa về lĩnh vực sản xuất chip sẽ chỉ củng cố quyết tâm của Bắc Kinh nhằm đạt được khả năng tự lực.
Các cổ phiếu liên quan đến chip của Trung Quốc tăng mạnh trong bối cảnh nhiều nhà đầu tư lạc quan rằng họ sẽ được hưởng lợi từ những nỗ lực bán dẫn của Bắc Kinh. Trong hai ngày 3-4/4, cổ phiếu của Ingenic Semiconductor đã tăng lần lượt là 10% và 13%.
Về phần mình, Ngoại trưởng Nhật Bản Yoshimasa Hayashi đã từ chối đưa ra bất kỳ cam kết nào trong chuyến đi tới Bắc Kinh. Thay vào đó, nhà ngoại giao hối thúc người đồng cấp Trung Quốc nhanh chóng trao trả một công dân Nhật Bản bị Bắc Kinh giam giữ.
Các biện pháp hạn chế mới của Nhật Bản có thể khiến các công ty trong nước mất doanh thu trong tương lai. Ví dụ, Nikon nhận được khoảng 28% doanh thu từ Trung Quốc. Bên cạnh đó, họ còn phụ thuộc vào nhu cầu mạnh mẽ từ Trung Quốc đối với các máy in thạch bản chìm nhằm có được một chỗ dựa tài chính, thu hẹp khoảng cách với đối thủ Hà Lan ASML Holding NV.
Khi được hỏi về quyết định của chính phủ Nhật Bản, người phát ngôn của Nikon cho hay công ty đang đánh giá tác động của việc hạn chế xuất khẩu thiết bị sản xuất chip đối với doanh thu công ty.
“Chúng tôi sẽ tuân theo tất cả các quy định và làm việc để tối đa hóa hiệu suất trong bất kỳ khuôn khổ nhất định nào”, đại diện Nikkon nhấn mạnh.
1/4 doanh thu của Screen Holdings đến từ Trung Quốc do nhu cầu tăng cao từ các nhà sản xuất chip như tập đoàn Semiconductor Manufacturing International. Trước thông báo của chính phủ Nhật Bản, Screen cho biết họ dự kiến tỷ lệ này sẽ giảm xuống khoảng 20% vào năm 2023. Công ty cho biết họ sẽ tuân theo hướng dẫn của Bộ Thương mại.
Trong khi đó, theo các nhà phân tích Masahiro Wakasugi và Brian Moran của Bloomberg Intelligence, Tokyo Electron - với khoảng 25% doanh số bán hàng từ Trung Quốc - có thể chứng kiến mức giảm từ 5 đến 10 điểm phần trăm.
Người phát ngôn của Tokyo Electron cho biết công ty sẽ có chính sách thích hợp sau khi đánh giá các biện pháp hạn chế mới.