Ai Cập, Hy Lạp và Israel dẫn đầu về cung cấp năng lượng cho châu Âu. Ảnh: desfa.gr
EU đã nhập khẩu gần 45% lượng khí đốt từ Nga vào năm 2021, trước khi xung đột ở Ukraine nổ ra, chiếm 155 tỷ mét khối (bcm) hàng năm. Sự gián đoạn cung cấp năng lượng do cuộc xung đột Nga - Ukraine đã dẫn đến giá thị trường năng lượng tăng gấp bốn lần. Theo nhận định của chuyên gia Antonia Dimou, phụ trách khu vực Trung Đông tại Viện Phân tích An ninh và Quốc phòng Hy Lạp và cộng tác viên tại Trung tâm Phát triển Trung Đông, Đại học California (Mỹ), việc ngừng cung cấp hoàn toàn từ Nga có thể khiến châu Âu rơi vào khủng hoảng. Do đó, điều cấp thiết là EU phải xác định các giải pháp dài hạn để đảm bảo rằng họ không bị cuốn vào một cuộc khủng hoảng năng lượng trong tương lai.
Ai Cập và Israel đóng vai trò là nhà cung cấp khí đốt đáng tin cậy cho châu Âu
Bà Dimou cho rằng nguồn dự trữ dồi dào cùng những phát hiện khí đốt mới ở Ai Cập có thể biến thành những tiềm năng thương mại để nước này xuất khẩu đến châu Âu. Ai Cập có gần 2.200 bcm trữ lượng khí đốt đã được chứng minh và nước này đã sản xuất hơn 95 bcm vào năm 2021, với lượng xuất khẩu hơn 12 tỷ mét khối mỗi năm.
Đầu năm nay, Chevron của Mỹ và ENI của Italy đã xác nhận phát hiện ra khí đốt ở khu vực thăm dò Nargis-1, ở biển Đông Địa Trung Hải, ngoài khơi Ai Cập. Trong khi đó, Wintershall Dea của Đức cũng đã phát hiện ra lượng khí đốt mới trong khu vực nhượng quyền Disouq ở khu vực đồng bằng sông Nile với sản lượng cao nhất là 15 triệu feet khối khí đốt mỗi ngày. Đây là những nguồn dự trữ, bổ sung lớn về khí đốt cho Ai Cập.
Ai Cập có vị trí thuận lợi để tăng xuất khẩu khí đốt sang châu Âu, nhưng một hạn chế lớn là các nước châu Âu thiếu các kho cảng LNG hoặc các kho cảng hiện tại có khả năng tiếp nhận nguồn cung hạn chế. Do đó, các nước châu Âu cần phải nâng cấp các thiết bị đầu cuối hiện có hoặc xây dựng các thiết bị đầu cuối mới để mở rộng khả năng tiếp nhận khí đốt.
Về phần mình, Israel có thể xuất khẩu sang châu Âu lượng khí đốt do có khoảng 500 bcm dự trữ trong hai thập kỷ tới. Đáng chú ý, Israel đã giành được độc lập về năng lượng trong những năm qua, tạo lá chắn trước cuộc khủng hoảng năng lượng do xung đột ở Ukraine gây ra. Israel cũng tăng tốc thăm dò khí đốt mới bằng cách cung cấp 20 lô thăm dò mới trong khuôn khổ vòng cấp phép quốc tế ngoài khơi lần thứ 4. Theo thông báo gần đây của Bộ Năng lượng Israel, 4 tập đoàn đã nộp hồ sơ dự thầu để xin giấy phép thăm dò khí đốt trong vùng biển của Israel.
Mục tiêu của Israel là tăng khối lượng khí đốt để xuất khẩu sang các thị trường thứ ba. Theo quan điểm của Israel, cuộc xung đột ở Ukraine tạo cơ hội vàng cho các nước trong khu vực sản xuất và cùng vận chuyển khí đốt sang châu Âu. Điều này còn có thể giúp các quốc gia trong khu vực xích lại gần nhau và soạn thảo các thỏa thuận hợp tác năng lượng dài hạn có lợi cho nền kinh tế của tất cả các bên liên quan.
Nhằm mục đích nhập khẩu khí đốt từ khu vực, EU đã ký kết Biên bản ghi nhớ (MoU) chung với Ai Cập và Israel, theo đó Ai Cập sẽ hóa lỏng khí đốt tự nhiên của Israel và vận chuyển đến EU. Theo các điều khoản của Biên bản ghi nhớ, nguồn cung sẽ tăng từ 5 lên 7 bcm vào năm 2023 và những năm tiếp theo.
Việc bán khí đốt đến cung cấp cho chính phủ Ai Cập nguồn ngoại tệ cần thiết trong khi việc xuất khẩu khí đốt cũng củng cố mối quan hệ của Israel với EU vào thời điểm này. Nhìn chung, Biên bản ghi nhớ ba bên có thể là một yếu tố "thay đổi cuộc chơi" trong quan hệ của Israel và Ai Cập với EU.
Sau khi xung đột ở Ukraine nổ ra, Nga đã cắt phần lớn nguồn cung khí đốt tới châu Âu. Ảnh: Reuters
Hy Lạp và Síp sẵn sàng cung cấp các nguồn năng lượng thay thế cho châu Âu
Hy Lạp cũng là một nhân tố hàng đầu trong khu vực, có thể đóng vai trò là nhà sản xuất năng lượng và trung tâm trung chuyển khí đốt. Hy Lạp là quốc gia có nguồn tài nguyên khí đốt đầy triển vọng đã được ghi nhận trong các cuộc khảo sát địa chất được thực hiện ở Biển Ionian và ở Nam và Tây Nam Hy Lạp vào năm 2013.
Các ước tính của các nhà địa chất dầu mỏ, kỹ sư và nhà kinh tế năng lượng chỉ ra rằng nước này có thể có khối lượng 10 nghìn tỷ feet khối (tcf) khí đốt nằm ở các vùng biển phía Nam và Tây Nam đảo Crete cùng các khu vực khác, chủ yếu nằm ở vùng biển sâu của Hy Lạp.
Cuộc xung đột ở Ukraine đã khiến chính phủ Hy Lạp quyết định thông qua kế hoạch hành động tập trung vào việc hoàn thành các cuộc khảo sát địa chấn và khoan tại các lô ngoài khơi ở Biển Ionian và phía Nam đảo Crete. Hy Lạp cũng đặt mục tiêu biến mình thành một trung tâm trung chuyển năng lượng. Đây là quốc gia thành viên EU gần nhất với trữ lượng khí đốt của Biển Caspian và là cửa ngõ cho trữ lượng khí đốt của Israel, Ai Cập và Síp tới lục địa châu Âu. Với sự xấu đi của mối quan hệ EU - Nga do cuộc xung đột ở Ukraine, Hy Lạp là lối vào chính của nguồn khí đốt thay thế cho châu Âu.
Ví dụ, nhà chứa LNG Revithousa, nằm ở phía Tây Nam Athens, đã được nâng cấp hai lần để đáp ứng khối lượng LNG lớn hơn và duy trì công suất khí hóa LNG ngày càng tăng nhằm củng cố việc cung cấp khí đốt cho quốc gia và khu vực rộng lớn hơn. Nhà ga đã nhận các lô hàng LNG của Mỹ, làm nổi bật triển vọng Hy Lạp trở thành nhà nhập khẩu LNG lớn so với nhập khẩu khí đốt theo đường ống phù hợp với sự chuyển đổi liên tục của thị trường LNG toàn cầu.
Các lô hàng LNG tại nhà ga Revithoussa đã duy trì thị trường năng lượng của Bulgaria kể từ tháng 4/2022 khi Gazprom quyết định cắt 90% nhu cầu khí đốt của quốc gia Balkan này. Do đó, Bulgaria đã tìm kiếm các nguồn cung cấp thay thế và hiện đang nhận được lượng khí đốt tự nhiên thông qua Hy Lạp.
Ngoài ra, việc gấp rút xây dựng Cơ sở lưu trữ và tái chế khí nổi ngoài khơi (FSRU) tại thành phố Alexandroupolis ở Đông Bắc Hy Lạp để vận chuyển LNG đến Balkan và Đông Nam Âu đã thu hút được sự hỗ trợ của Mỹ và EU. Lý do là nó giúp tăng cường đa dạng hóa nguồn cung cấp năng lượng của châu Âu và vận chuyển LNG của Mỹ đến khu vực rộng lớn hơn.
Kho cảng Alexandroupolis dự kiến đi vào hoạt động vào tháng 12/2023, sẽ cung cấp 5,5 bcm khí đốt tự nhiên hàng năm cho các thị trường Hy Lạp, Bulgaria, Serbia và Bắc Macedonia. Rõ ràng, những dự án cơ sở hạ tầng này có thể thay đổi bản đồ năng lượng của châu Âu và biến Hy Lạp thành một trung tâm năng lượng khu vực.
Trong khi đó, năng lượng có thể là "cơ hội vàng" cho Síp, nước có thể cung cấp cho châu Âu 8 bcm mỗi năm từ mỏ khí đốt Aphrodite. Síp đã phát hiện trữ lượng khoảng 700 bcm ở Cronos – 1 thuộc vùng đặc quyền kinh tế của họ. Tập đoàn Chevron của Mỹ cũng đã thông báo về việc tăng tốc các kế hoạch phát triển sau khi khoan thành công gần đây một mỏ khí đốt ở Aphrodite ngoài khơi đảo Síp.
Không còn nghi ngờ gì nữa, Israel, Ai Cập, Síp và Hy Lạp là những quốc gia có vị trí đặc biệt có thể phát triển các mỏ khí đốt trong nước và khu vực, đồng thời có thể vận chuyển năng lượng từ Đông Địa Trung Hải đến châu Âu. Để đạt được mục tiêu này, các động cơ hợp tác năng lượng đã được thúc đẩy, chứng minh rằng các mối quan hệ đối tác trong khu vực có thể đóng vai trò là những nhà đồng thiết kế chiến lược năng lượng lớn của châu Âu.