Sau 7 năm, chính quyền liên bang Mỹ lại bị buộc phải đóng cửa một phần, cũng vì một lý do: ngân sách. Cùng lúc này, Cục Dự trữ Liên bang cũng "cạn kiệt thủ thuật" vay mượn tiền bởi nợ công đã kịch trần. Nguy hiểm đã cận kề, vậy mà các nhà làm luật vẫn chưa thể tìm được tiếng nói chung đối với vấn đề tài chính.Tổng thống Barack Obama đang cố gắng bảo vệ Luật Obamacare của mình, bất chấp việc chính phủ phải đóng cửa một phần. Ảnh: nationalinterest.org
|
Có quá nhiều vấn đề quan trọng còn mắc mứu trong trận chiến thẫm màu chính trị giữa hai phe Cộng hòa và Dân chủ. Tuy nhiên, vấn đề cốt lõi nhất lại xuất phát từ quy mô bộ máy tổ chức của chính quyền liên bang. Chi phí để duy trì hoạt động của bộ máy này chiếm tới 1/5 (tương đương với 22%) tổng sản phẩm quốc nội. Trong lúc đó, nợ quốc gia - khoảng 17 ngàn tỷ - giờ đã vượt quá tổng sản lượng kinh tế Mỹ.
Có thể nói, tất cả các chương trình hoạt động của chính phủ đều là những "máy ngốn tiền" ngân sách liên bang, và là nguyên nhân trực tiếp của tình trạng nợ nần. Lĩnh vực tiêu tốn ngân quỹ mạnh nhất phải kể đến là chăm sóc sức khỏe, và "Đạo luật Chăm sóc Y tế bình dân" (được biết đến với tên gọi là Obamacare) có thể khiến chi tiêu vào lĩnh vực y tế Mỹ tăng thêm tới 15% trong vòng 10 năm. Nếu không được cải tổ, 3 nhân tố chủ chốt trong Obamacare gồm: an sinh xã hội, chăm sóc y tế (medicare) và hỗ trợ y tế (medicaid) sẽ ngốn hơn một nửa ngân quỹ của nước Mỹ vào cuối thập kỷ này. Vậy mà, có rất ít nhà làm luật chỉ ra được điều cơ bản đó.
Nội dung tranh cãi về ngân sách hiện nay gồm hai phần chính: Ngân quỹ dành cho Obamacare và các điều kiện để nâng trần nợ công.
Trong suốt mùa hè qua, bất đồng về ngân sách ở cả Hạ viện và Thượng viện đã khiến các nghị sĩ buộc phải chấp nhận sự thật rằng quá trình phân bổ ngân sách sẽ rơi vào bế tắc. Thay vì thông qua 12 dự luật chi tiêu riêng rẽ như quy trình thông thường, các nghị sĩ lại chỉ tập trung tìm cách thông qua một dự luật ngân sách tạm thời trước 30/9. Khi dự luật này không thể thông qua, chính phủ liên bang đã buộc phải đóng cửa một phần.
Đạo luật Obamacare chính là mấu chốt gây tranh cãi khiến quá trình phân bổ ngân sách thất bại. Cách thức mà Tổng thống Obama và các nghị sĩ phe Dân chủ ở Thượng viện gắng sức thúc đẩy việc thông qua đạo luật khi chưa nhận được sự ủng hộ rộng rãi, thậm chí cả sự thống nhất của cả hai đảng, đã vô tình dẫn đến những hậu quả trên. Kể cả khi được thông qua, đạo luật này chưa chắc sẽ nhận được sự ủng hộ của đông đảo quần chúng, vì những tác hại phụ của nó, từ việc phí bảo hiểm cao hơn, thuế mới cao hơn, cho tới việc không còn chi phí chăm sóc y tế do chủ thuê chi trả cũng như giờ làm việc toàn thời gian (Luật Obamacare có thể khuyến khích các công ty mướn thêm người cao niên, thay thế các nhân công trẻ tuổi. Khi thuê mướn người cao niên, họ không phải lo trả bảo hiểm y tế, vì các nhân viên cao niên đã có Medicare. Họ có thể làm việc toàn thời gian hoặc bán thời gian mà không ảnh hưởng đến công ty, như trường hợp các nhân viên trẻ tuổi hơn. Khi thuê mướn nhân viên đã có bảo hiểm y tế, các công ty hãng xưởng không phải tốn kém chi phí bảo hiểm sức khoẻ, mà lại tránh khoản phạt vạ $2,000 mỗi người.)
Đây chính là những điểm khó khăn mấu chốt của Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe. Luật này đã được thông qua dựa trên thượng lượng - một "cơ chế" thông qua ngân sách nhằm điều hòa những điểm khác nhau trong dự luật ngân sách của quốc hội và nhằm thực hiện những hướng dẫn giảm thâm hụt ngân sách. Nhưng thay vào đó, các nghị sĩ Dân chủ ở Thượng viện lại cắt mất cơ chế này để đơn phương thông qua Obamacare dựa vào lợi thế chiếm đa số của mình. Lịch sử cho thấy, chưa có một chính sách xã hội nào, dù là Đạo luật Nhân quyền, An sinh Xã hội hay Đạo luật Y tế, bám trụ thành công trong hệ thống luật và chính sách của Mỹ mà thiếu sự ủng hộ của lưỡng đảng.
Tổng thống Obama và các đồng minh của ông cần sự ủng hộ của phe Cộng hòa trong việc tìm nguồn tài lực để đạo luật trên được thực thi, cho nên cơ sự mới ra nông nỗi này. Hạ viện, nơi phe Cộng hòa chiếm đa số đã liên tục thông qua các đạo luật khác, ngoại trừ Obamacare, còn Thượng viện, nơi phe Dân chủ nắm quyền kiểm soát thì liên tiếp từ chối các luật đó, nếu thiếu Obamacare.
Giờ đây, Hạ viện đang nỗ lực từng bước tái mở cửa chính phủ, nhằm hạn chế tình trạng đóng cửa gia tăng, mà không phải duyệt chi cho Obamacare. Ngược lại, Thượng viện và Tổng thống vẫn một mực từ chối cách tiếp cận này. Mặc dù đã phải thay đổi hơn chục điều khoản cũng như đơn phương trì hoãn một số phần của đạo luật này, Tổng thống Obama và các đồng minh vẫn khẳng định rằng nếu muốn chấm dứt tình trạng đóng cửa hiện nay của chính phủ, Hạ viện cần phải thông qua toàn bộ ngân sách dành cho Obamacare.
Trong lúc này, các quan chức chính phủ đang cố gắng vận dụng hết các biện pháp đặc biệt cho phép Bộ Tài chính tiếp tục trả nợ đúng hạn, mặc dù nợ đã kịch trần vào ngày 19/5/2013.