Hình ảnh lực lượng Nga ném bom lượn và bắn tên lửa vào Vuhledar. Nguồn: DeepState/X
Trong 31 tháng của cuộc xung đột Nga – Ukraine, cả hai bên đều chứng kiến những lúc thăng trầm của mình. Vào những tháng đầu năm 2022, quân Nga tiến về Kiev, nhưng lại vượt quá tầm với các tuyến tiếp tế của họ và bị đẩy lùi về phía Nam và phía Đông. Quân Ukraine đã phản công thành công ở miền đông vào mùa thu năm đó. Nhưng một cuộc phản công thứ hai của Ukraine ở phía Nam vào mùa hè năm 2023 đã bị sa lầy trong các bãi mìn dày đặc của Nga.
Vài tháng sau, quân đội Nga phát động một cuộc tấn công mới, và đạt được những tiến triển ổn định mặc dù chịu tổn thất. Tiếp đó, quân Ukraine bất ngờ phát động cuộc tấn công đường bộ xuyên biên giới vào tỉnh Kursk của Nga, với hy vọng thay đổi tình thế trên chiến trường và tạo sức nặng đàm phán trong tương lai.
Trong suốt quá trình đó, ít nhất đã có một "hằng số địa lý". Bất kể ai đang giành chiến thắng tại một thời điểm nào, Vuhledar (mà Nga gọi là Ugledar) vẫn đứng vững. Là một thị trấn khai thác mỏ với dân số trước chiến tranh là 14.000 người, ở tỉnh Donestk, miền đông Ukraine, Vuhledar nhanh chóng trở thành một pháo đài cho một đơn vị Ukraine thường trú, Lữ đoàn cơ giới số 72.
Nhưng giờ đây pháo đài đó đang bên bờ vực sụp đổ.
Vào sáng 25/9, quân đội Nga đã ném bom và tấn công thị trấn. Và không giống như nhiều cuộc tấn công trước đây, cuộc tấn công này dường như đang thành công. Một chuyên gia của nhóm phân tích Frontelligence Insight (Ukraine) đã cảnh báo rằng "Rõ ràng là tình hình ở Vuhledar rất nghiêm trọng và chúng ta có thể đang chứng kiến những giai đoạn cuối cùng của cuộc phòng thủ".
“Tôi chỉ có thể hy vọng rằng các mệnh lệnh đúng đắn đã được đưa ra, ưu tiên mạng sống của binh lính hơn bất kỳ mong muốn giữ vững vị trí nào”, nhà phân tích trên nói thêm.
Có những dấu hiệu cho thấy điều đó. Có vẻ như, khi lực lượng Nga đe dọa các bên sườn của thị trấn vào tuần trước, Lữ đoàn cơ giới 72 Ukraine gồm 2.000 người - được trang bị xe tăng T-64, xe chiến đấu BMP-2 và lựu pháo M-109 - đã bắt đầu lặng lẽ rút lui về các vị trí phòng thủ hơn.
“Tôi có ấn tượng rằng Ukraine đã rút quân dần dần, chấp nhận nhường lại khu vực này cho Nga”, Andrew Perpetua, một nhà phân tích tình báo nguồn mở lưu ý.
Vai trò quan trọng của Vuhledar
Giá trị của Vuhledar đối với cả hai bên là bao nhiêu vẫn là vấn đề gây tranh cãi. Thị trấn này neo giữ một góc nơi mặt trận phía nam gặp mặt trận phía đông, nhưng có khả năng thị trấn Bohoyavlenka, cách đó vài kilomet về phía bắc, cũng có thể thực hiện chức năng tương tự. Thời gian chắc chắn sẽ trả lời, vì Bohoyavlenka có khả năng là căn cứ dự phòng khi Lữ đoàn cơ giới số 72 bắt đầu - hoặc đã hoàn thành - cuộc rút lui của mình.
"Việc Nga có khả năng chiếm Vuhledar khó có thể thay đổi cơ bản tiến trình của các hoạt động tấn công ở phía tây tỉnh Donetsk", Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) tại Washington, D.C. kết luận.
Tuy nhiên, nếu Ukraine để mất Vuhledar, một pháo đài phòng thủ lớn thì đây sẽ là đòn giáng nghiêm trọng vào tinh thần chiến đấu của các binh sỹ Ukraine.
"Nhiều khả năng, việc mất thành phố này sẽ đe dọa đến an ninh của toàn bộ khu vực phía Tây Nam của tỉnh Donetsk chưa bị Nga kiểm soát và vẫn còn nằm trong tay Ukraine", ông Federico Borsari - thành viên của Trung tâm Phân tích Chính sách châu Âu (CEPA) lưu ý.
Vuhledar nằm ở phía bắc của một ngã tư quan trọng kết nối giữa tuyến đường O-0532 chạy về phía Vodiane và Kostiantynivka với một con đường trải nhựa nhỏ hướng về phía Kurakhove và đường cao tốc T-0509, kéo dài tới Velyka Novosilka.
"Với vị trí như vậy, Vuhledar là một điểm hậu cần quan trọng đối với các lực lượng Ukraine đang bảo vệ sườn phía Nam của Kurakhove", ông Borsari nhấn mạnh.
Xem video ghi lại cảnh lực lượng Nga ném bom lượn và bắn tên lửa vào Vuhledar. Nguồn: DeepState/X
Vì sao Vuhledar thất thủ?
Nhưng điều đáng để hỏi là tại sao Vuhledar cuối cùng lại thất thủ sau khi đã trụ vững trong thời gian dài như vậy.
Câu trả lời rất rõ ràng. Trong khi lực lượng Nga bị kéo căng quá mức dọc theo tiền tuyến dài gần 1.000km, thì lực lượng Ukraine, vốn bị áp đảo về số lượng, thậm chí còn bị kéo căng hơn nữa. Các tuyến phòng thủ của Ukraine ở phía Đông đã bị phá vỡ trước khi Bộ Tổng tham mưu ở Kiev ra lệnh cho một phần của khoảng 8 lữ đoàn tấn công qua biên giới vào tỉnh Kursk đầu tháng trước.
Bây giờ phòng tuyến này đang bị phá vỡ nhanh hơn.
Trong những ngày gần đây, quân đội Nga đã đẩy nhanh tốc độ tiến công. Thông tin từ các blogger quân sự của Nga và từ một số dữ liệu nguồn mở cho thấy lực lượng Ukraine tại Vuhledar đang có nguy cơ bị Nga bao vây. Trong bài đăng trên Telegram, blogger quân sự Yuri Podolyaka cho biết: “Các đơn vị Nga đã tiến vào Vuhledar, bắt đầu cuộc tấn công thị trấn”.
Trong bản cập nhật tình hình chiến sự ngày 24/9, kênh thông tin DeepState liên hệ với quân đội Ukraine cho biết, lực lượng Nga "dường như muốn san phẳng thị trấn" bằng pháo binh và bom dẫn đường. Video do DeepState đăng tải cho thấy, đã xảy ra nhiều vụ nổ tại những khu vực không xác định ở thị trấn. Nga hiện đang mở mũi tấn công trực tiếp vào thị trấn này cũng như ở cả hai bên sườn.
Bộ Tổng tham mưu Ukraine thừa nhận họ biết Moskva đã thực hiện nhiều nỗ lực chiếm giữ các vị trí của Ukraine trong khu vực nhưng không cung cấp thêm thông tin chi tiết.
Emil Kastehelmi - nhà phân tích tại Black Bird Group có trụ sở tại Phần Lan nói rằng: “Tôi sẽ rất ngạc nhiên nếu cuộc chiến ở đây kéo dài lâu hơn nữa. Chúng ta đang chứng kiến sự sụp đổ từ từ của Vuhledar”.
Phát biểu với tờ Kiev Independent, ông Dmytro Zhmaylo, người đồng sáng lập kiêm giám đốc điều hành Trung tâm An ninh và Hợp tác Ukraine cho biết, Nga nhiều lần tuyên bố mục tiêu của họ là kiểm soát toàn bộ tỉnh Donetsk, và Vuhledar từ lâu đã trở thành rào cản lớn khiến họ khó đạt được mục tiêu đó.
Các lực lượng Nga đã bắt đầu tấn công thị trấn Vuhledar kể từ đầu cuộc chiến năm 2022. Nhưng theo nhiều bản đồ nguồn mở, họ đã tiến quân với tốc độ nhanh nhất trong hai năm vào tháng 8, bất chấp chiến dịch tại Kursk của Ukraine.
"Các đơn vị Nga đã tiến vào Vuhledar - cơn bão của thị trấn đã bắt đầu", Yuri Podolyaka, một blogger quân sự thân Nga gốc Ukraine cho biết. Nhiều blogger chiến tranh thân Nga cũng xác nhận cuộc tấn công.
Andriy Kovalenko, người đứng đầu Trung tâm Chống thông tin sai lệch của Hội đồng An ninh Ukraine, cho biết việc Nga sử dụng bom lượn dẫn đường đã giúp họ tiến vào khu vực này.
"Vuhledar từng dễ phòng thủ, nó nằm trên vùng đất cao. Nhưng với sự xuất hiện tích cực của bom dẫn đường trên không ở mặt trận, kẻ thù đã phá hủy được nó và di chuyển sang sườn", ông Kovalenko cho biết. "Bom lượn dẫn đường là thứ duy nhất cho phép bộ binh Nga di chuyển".