Theo bài viết, Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte tiếp tục chiến dịch chống Mỹ với hai phát ngôn gây xôn xao dư luận mới đây. Phát ngôn đầu tiên kêu gọi gần 200 quân nhân thuộc Lực lượng Tác chiến Đặc biệt Mỹ đang huấn luyện và cố vấn cho quân đội Philippines rời khỏi miền Nam nước này. Ông nói với báo giới: "Tôi không muốn một sự chia rẽ nhưng họ cần phải rời đi" và giải thích rằng nhóm khủng bố Abu Sayyaf sẽ giết ngay khi nhìn thấy họ - một tuyên bố nực cười bởi chính lực lượng Mỹ đang giúp đỡ Philippines chống lại mối đe dọa này trong nhiều năm qua. Có lẽ động cơ thực sự của ông Duterte là tự mình điều hành quân đội và các hoạt động hành pháp mà không cần lo lắng về sự giám sát của quốc tế, đồng thời cũng để Trung Quốc thấy rằng ông đang sẵn sàng rời xa đồng minh nếu đó là cái giá phải trả cho những khoản đầu tư lớn.
Dù động cơ thực sự là gì thì ông Duterte cũng đã khiến cả thế giới sửng sốt khi yêu cầu Bộ trưởng Quốc phòng hợp tác với Trung Quốc và Nga chống buôn bán ma túy, chống lại các nhóm nổi loạn và kết thúc tuần tra chung trên Biển Đông cùng với Hải quân Mỹ. Ông tuyên bố: "Tôi không thích người Mỹ, đó đơn giản là nguyên tắc của tôi".
Từ khi nhậm chức tổng thống Philippines, ông Duterte (phải) đã kéo quan hệ với Mỹ xuống dốc. Ảnh: AFP/TTXVN |
Cách nói của Tổng thống Duterte đã làm suy giảm mối quan hệ đồng minh chiến lược với Mỹ. Bên cạnh việc bị lên án về chiến dịch hà khắc chống buôn bán ma túy, đầu tháng này ông Duterte còn bôi xấu Tổng thống Obama bằng tiếng Tagalog. Lời nhận xét cay độc đã dẫn đến việc hoãn, sau đó là rút ngắn, cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo trong thời điểm hai bên cần phải đoàn kết để gặt hái nhiều thành công hơn.
Quan hệ Mỹ - Philippines bắt đầu phát triển trong những năm gần đây. Trong thập kỷ qua, hai bên đã có cái nhìn mới về quan hệ đối tác và thực hiện Thỏa thuận Tăng cường Hợp tác Quốc phòng để cho phép các lực lượng Mỹ tiếp cận các căn cứ quân sự của Philippines. Hai nước cũng đạt được thỏa thuận tuần tra chung ở Biển Đông và Mỹ hỗ trợ huấn luyện và bảo vệ chủ quyền Philippines, trong đó Philippines được viện trợ 41 triệu USD theo Sáng kiến An ninh Hàng hải để tăng cường năng lực đảm bảo an ninh tại Biển Đông.
Người dân Philippines cũng đền đáp lại mối quan hệ này. Cuộc thăm dò ý kiến của hãng Pew vào năm 2013 và 2015 cho thấy công chúng Philippines có quan điểm “thích Mỹ” với tỷ lệ tương ứng là 85% và 92%. Bất chấp sự cương quyết của Trung Quốc trên Biển Đông gần đây, Mỹ vẫn là nước hỗ trợ đáng tin cậy của Philippines trong việc bảo vệ chủ quyền, lên tiếng ủng hộ mạnh mẽ phán quyết của Tòa Trọng tài.
Tuy nhiên, ông Duterte dường như đã ném mối quan hệ này xuống biển. Phản đối công khai Mỹ sẽ gây khó khăn cho quan hệ hai nước trong nhiệm kỳ của ông. Các quan chức Philippines đang tìm cách giảm nhẹ mức độ các phát ngôn của ông Duterte. Bộ trưởng Quốc phòng Delfin Lorenzana tuyên bố hoàn toàn ủng hộ thỏa thuận quốc phòng song phương với Mỹ, và Thị trưởng Zamboanga của thành phố Mindanao - nơi lực lượng Mỹ đồn trú - đánh giá cao các hoạt động hỗ trợ nhân đạo của Mỹ mặc dù ông tôn trọng ý kiến của Tổng thống Philippines.
Trong khi đó, Mỹ tiếp tục thể hiện sự sẵn sàng duy trì quan hệ hữu nghị, hợp tác với Philippines mà hai bên đã vun đắp trong nhiều thập kỷ qua. Tổng thống Obama đã khéo léo bỏ qua những phát biểu khiêu khích của ông Duterte và cho rằng điều đó chỉ là “tính cách bốc đồng” của ông Duterte. Tuy nhiên, sự kiên nhẫn này sẽ không tồn tại mãi.
Các quan hệ liên minh dựa trên mối quan hệ cho và nhận giữa hai hay nhiều quốc gia. Mỹ và Philippines cùng chia sẻ nhiều lợi ích chung. Chưa phải là quá muộn để Tổng thống Duterte rút lại lời nói và quan tâm đến mong muốn của người dân Philippines. Tuy nhiên, thời gian đang dần hết, ông Duterte phải bắt đầu suy nghĩ lại trước khi không thể tìm được đường rút lui.