Ảnh hưởng ngày càng gia tăng của lực lượng Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng tại Afghanistan và Pakistan cùng với áp lực đè nặng lên lực lượng Taliban ở Afghanistan đang đẩy các thủ lĩnh Taliban vào tình cảnh khó khăn. Một thỏa hiệp chính trị với chính phủ có thể gây chia rẽ nhóm thánh chiến này, đồng thời có lợi cho IS trong khu vực.
Cảnh sát Afghanistan điều tra tại hiện trường vụ đánh bom do Taliban tiến hành tại thành phố Qalat, thủ phủ tỉnh miền nam Zabul. Ảnh: THX/TTXVN |
Với sự nổi lên của Khurasan Shura - nhánh IS tại Afghanistan và Pakistan - lực lượng thánh chiến tại hai nước này đã gặp phải thách thức lớn. Hiện lực lượng chiến binh ở Afghanistan và Pakistan đang trải qua biến chuyển lớn về hoạt động và ý thức hệ với những điều chỉnh về chiến lược và chiến thuật tại vùng này. Về mặt tổ chức và chiến thuật, đó là lực lượng do al-Qaeda và Taliban Afghanistan cầm đầu, song về tư tưởng và chiến lược, lực lượng này lại đang lấy cảm hứng từ IS.
Những chiến thắng quân sự của IS ở Iraq và Syria, sức hấp dẫn gần như trên toàn cầu của Vương quốc Hồi giáo tự xưng và khẩu hiệu khủng bố thánh chiến đang cộng hưởng đến các nhóm thánh chiến ở Afghanistan và Pakistan. Al-Qaeda và Taliban, từng đi đầu trong phong trào thánh chiến ở Afghanistan và Pakistan, giờ đây mắc kẹt trong cuộc chiến giành địa bàn với IS. Ngày càng nhiều tay súng thánh chiến, đặc biệt thế hệ trẻ, thể hiện khuynh hướng ủng hộ IS.
Tháng 9/2014, al-Qaeda đã thiết lập nhánh al-Qaeda ở Nam Á (AQIS). Tuy nhiên, trong 8 tháng qua, AQIS hoạt động tương đối trầm lặng. Trên thực tế, trong một thông điệp hồi tháng 4/2015, phát ngôn viên AQIS Usama Mehmood thừa nhận đã mất hơn 50 chỉ huy và tay súng trong vụ không kích bằng máy bay không người lái của Mỹ vào khu vực biên giới Afghanistan-Pakistan, trong đó có cả Phó Thủ lĩnh Ustad Ahmad Farooq.
Ở thời điểm hiện tại, ban lãnh đạo Taliban Afghanistan đang bị chia rẽ bởi vấn đề đàm phán hòa bình với chính phủ. Trong khi giới lãnh đạo lớn tuổi muốn một thỏa thuận chính trị với Kabul, thì thế hệ thánh chiến trẻ hơn, gồm các chỉ huy và chiến binh ở thực địa, phản đối mạnh mẽ ý tưởng này. Họ tin rằng, sau 13 năm chinh chiến, một thỏa hiệp chính trị đồng nghĩa với việc lãng phí sự hi sinh, một sự sỉ nhục rõ ràng đối với những ai đã chết. Trong hoàn cảnh đó, những chiến binh muốn tiếp tục chiến đấu vì ý thức hệ hay những lí do khác sẽ chuyển sang IS. Quả thực, điều này đang tạo ra một thách thức đặc biệt và chưa từng có đối với Taliban Afghanistan.
Thế hệ tân binh thánh chiến trẻ tuổi ở Afghanistan và Pakistan ít bị cuốn hút bởi các giáo lý. Với nhóm thánh chiến này, sự hấp dẫn của việc tham gia cái gọi là Nhà nước Hồi giáo - mà vẻ bề ngoài được nói là nhằm tái lập một trật tự xã hội Hồi giáo thuần khiết - có sức nặng hơn bất kỳ đức tin nào.
Ngoài ra, hoạt động của Taliban Afghanistan chỉ hạn chế ở Afghanistan cũng làm "vỡ mộng" nhiều tân binh thánh chiến trẻ tuổi. Trong mắt họ, Taliban là một nhóm chính trị thuần túy coi thánh chiến là một vỏ bọc tôn giáo để khôi phục chính quyền bị Mỹ lật đổ sau năm 2001. Họ tin Taliban Afghanistan đang chỉ vì lợi ích chính trị nhỏ bé của mình và gặp bất lợi trong quá trình này, đồng thời bỏ qua nhiều vấn đề lớn và đáng kể hơn mà Ummah (cộng đồng Hồi giáo toàn cầu) đang đối mặt, vốn được IS chỉ ra đầy đủ trong thông điệp tuyên truyền của chúng.
Nếu IS có thể duy trì vị thế ở Syria và Iraq thì sẽ càng có nhiều nhóm thánh chiến ở Afghanistan và Pakistan bị lôi kéo. Điều này sẽ càng làm Taliban Afghanistan và al-Qaeda thêm khó khăn trong việc duy trì sự ủng hộ trong khu vực. Việc hạ thấp mối đe dọa từ IS của các chính phủ ở Afghanistan và Pakistan tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Nếu không kiểm soát, lực lượng chiến binh gia nhập IS sẽ gây nguy hiểm trong tương lai. Đến nay, các đối tượng chuyển sang IS chủ yếu là phần tử bị Taliban gạt ra bên lề.
Quả thực, việc các chiến binh thánh chiến chuyển sang IS quy mô lớn trong tương lai sẽ làm thay đổi toàn bộ cục diện khu vực. Những phần tử như vậy phải được nhìn nhận là nhân tố gia tăng ảnh hưởng của IS.