Thông tin tình báo trong kỷ nguyên số

“Muốn tìm hiểu vị trí bố trí quân sự của Trung Quốc mới nhất và tuyệt mật, chỉ cần tra Google!”. Hoạt động thu thập thông tin tình báo trong kỷ nguyên Internet sẽ là cuộc chiến giữa điệp viên với điệp viên và với những blogger.

Từ ảnh truyền thống đến ảnh vệ tinh

Trong những ngày đầu của thời kỳ Chiến tranh lạnh thì những cuộc duyệt binh của Liên Xô đã đem lại cơ hội thu thập tin may mắn tuyệt vời cho tình báo Mỹ. Khi máy bay chiến đấu mới nhất của Liên Xô lượn nhào trên đầu là lúc những nhà ngoại giao Mỹ chờ sẵn để chụp được những bức hình.

Với sự ra đời của công nghệ vệ tinh, tình báo Mỹ không cần chờ đợi tới lúc Liên Xô khoe vũ khí trong các cuộc diễu binh cũng có thể bí mật chụp các loại vũ khí mới nhất của Liên Xô. Những bức hình chụp từ vệ tinh đã làm sửng sốt Tổng thống Mỹ Lyndon Johnson, khi ông biết rằng những ước lượng về số lượng tên lửa của Liên Xô là được phóng đại. Lúc đó, Lyndon Johnson đã phát biểu: “Chúng ta đang xây dựng những thứ mà không cần thiết. Chúng ta dung dưỡng những nỗi sợ mà chúng ta không cần phải có”.

Tưởng tượng rằng Lyndon Johnson sẽ phản ứng thế nào với việc thu thập thông tin tình báo ngày nay, khi những bức ảnh rõ nét về bố trí quân sự xuất hiện online, mọi người có thể thấy rõ. Peter Singer, Giám đốc Trung tâm An ninh và Tình báo thế kỷ 21 của Viện Bookings cho biết: “Những bức ảnh thiếu độ sắc nét thu được từ vệ tinh gián điệp trước đây sẽ chẳng là gì so với những gì thu được từ Google Earth ngày nay”. Singer cùng một nhà nghiên cứu khác là Jeffrey Lin vừa xuất bản một đánh giá chung về kế hoạch bí mật mới nhất của Trung Quốc, đó là việc Trung Quốc tự sản xuất tàu sân bay. Bản phân tích này chẳng dựa vào điều gì hết ngoài thông tin lấy từ các blog, chỉ với việc tra Google, mọi người đều có thể tìm thấy những thông tin này.



Những phân tích này được xuất bản trên trang web Defense One, với những thông tin cụ thể tới mức độ chi tiết về tàu sân bay Trung Quốc gây ngạc nhiên cho người đọc. Từ những dữ liệu thu trên mạng, họ tính ra được các phần khác nhau của tàu sân bay và với mỗi số liệu về các lớp cho họ chỉ ra khả năng tác chiến tàu sân bay này. Ví dụ như với một khoang chứa trên tàu sân bay, có kích thước từ 6-7m chiều cao thì chỉ vừa vặn cho máy bay chiến đấu J-15 và quá hẹp cho máy bay ném bom với trọng tải lớn hơn.

Nếu như những phân tích là chính xác, thì những đánh giá của họ giải đáp được những điều đã biết và chưa biết về bí mật quân sự của Trung Quốc và đưa ra được nhận định về tiềm lực của Trung Quốc trên biển. Singer nhận định về tàu sân bay Trung Quốc: “Nó không thể sánh nổi với lực lượng của Mỹ nhưng điều này đem lại cho Trung Quốc khả năng để đối đầu với các nước láng giềng”.

Những bức ảnh về tàu sân bay chỉ là một vài ví dụ về những thông tin tình báo xuất hiện thường xuyên trên Internet. Singer điểm lại một vài ví dụ gần đây về việc tiết lộ thông tin trên Internet, như: “Máy bay gián điệp không người lái loại mới của Mỹ chưa kịp cất vào khoang chứa. Vị trí bố trí tên lửa của Iran. Cơ sở nghiên cứu hạt nhân của CHDCND Triều Tiên. Những dấu hiệu lạ xuất hiện tại những nơi hẻo lánh của Trung Quốc được tin là các khu vực để thử nghiệm tên lửa”. Và danh sách này sẽ còn được kéo dài.

Những bức ảnh này sẽ hé mở các kế hoạch của bất kỳ nước nào đang được giấu giếm. Và những thông tin tình báo trên Internet có ý nghĩa hai mặt với việc bố trí quân sự Mỹ. Singer lấy ví dụ, phiến quân al-Qaeda có thể sử dụng những bức hình một máy bay trực thăng Mỹ hạ cánh tiếp quân nhu tại một căn cứ ở Afghanistan, cùng với sử dụng Google Earth để xây dựng kế hoạch tấn công. Những người lính khi upload những bức ảnh đã không biết rằng họ cung cấp thông tin tình báo cho kẻ thù. Họ chỉ nghĩ đó là những bức ảnh hấp dẫn.

Những điệp báo nghiệp dư

Nhưng có lẽ điểm hấp dẫn nhất của một thế giới tràn ngập thông tin là làm thế nào để nó được chú ý khi xuất hiện. Jeffrey Lin, 26 tuổi, một sinh viên tốt nghiệp chuyên ngành chính sách quốc tế về công nghệ và khoa học tại Đại học George Washington, đã có những quan tâm về công nghệ quốc phòng từ khi mới 14 tuổi, khi anh điều khiển xe tăng và máy bay trong một trò chơi máy tính mang tên “People’s General”. Sau khi chán những cuộc chiến trên máy tính, Lin tìm tới Internet để tìm hiểu về xe tăng, máy bay và các vũ khí hiện đại trên thực tế. Anh trở thành người đóng vai trò chính trên hai diễn đàn online là China Defence Forum và SinoDefence.com.

Các diễn đàn này là nơi trao đổi về công nghệ quốc phòng. Thành viên của diễn đàn có thể là quân nhân hoặc các nhà sản xuất vũ khí nghỉ hưu, hoặc đơn thuần là những người có niềm say mê tìm hiểu công nghệ. Lin kết nối những người này trong những tranh luận dài dòng về các bức ảnh được chụp từ các cuộc triển lãm thương mại về quốc phòng, từ những báo cáo chính thức hoặc từ những “nhà báo công dân”. Nhóm “nhà báo công dân” ngày càng trở thành một nguồn tin giá trị bởi vì số lượng lớn smartphone và truy cập băng thông rộng ở Trung Quốc tạo điều kiện cho bất kỳ ai có thể chụp được những bức hình về một trang thiết bị nào đó khi nó xuất hiện trong nháy mắt. Ví dụ như bức ảnh về chụp bằng smartphone về một máy bay chiến đấu, được phủ bạt, đặt trong một thùng xe tải xuất hiện trên đường cao tốc đang là chủ đề tranh luận trên diễn đàn.

Khi điều hành diễn đàn, Lin phát triển kỹ năng để phân tích về cấu tạo chính xác cũng như tác dụng của những thiết bị chụp được. Lin giúp cho các chuyên gia tình báo thế hệ đi trước tìm ra cách đánh giá những bức ảnh từ nhiều nguồn khác nhau với địa hình và cảnh vật trong bức ảnh hoàn toàn xa lạ, phát hiện ra manh mối từ những chi tiết thông thường. Anh có thể nhìn vào thời gian upload ảnh và cây lá trong ảnh để đưa ra kết luận. Ví dụ như anh nhận xét về một bức ảnh: “Đây không đơn giản là ở Thượng Hải hay Tây An bởi vì không có tuyết trên mặt đất”. Từng bước anh thu hẹp vị trí chụp ảnh bằng phương pháp loại trừ.

Chính Lin là người khiến những bức hình chụp tàu sân bay Trung Quốc gây sự chú ý với Singer. Anh đã đưa những bức hình này lên blog China Defence Forum. Và thực tế rằng khi nhìn thấy những bức hình đầu tiên về tàu sân bay của Trung Quốc tự chế tạo đã không làm anh ngạc nhiên: “Sự lộ diện của tàu sân bay Trung Quốc chỉ là vấn đề thời gian. Chúng tôi đã nghe nhiều cuộc tranh luận về tàu sân bay này trong nhiều năm”.

Lin chỉ mới bắt đầu sự nghiệp nhưng với những kỹ năng của anh thì Singer đánh giá anh là một trong những đối thủ nặng ký trong cộng đồng những nhà nghiên cứu về các nguồn thông tin mở. Singer còn cho biết thêm: “Một trong những những nhà phân tích quan trọng nhất về vấn đề Hải quân Mỹ là người có tên Galrahn”. Galrahn là biệt danh của một người đàn ông không có mối liên hệ nào với Hải quân Mỹ, chỉ đơn giản là người lập ra blog mang tên Information Dissemination và blog này thành cửa ngõ trong việc tranh luận về chiến lược của Hải quân Mỹ. Singer cho biết: “Kéo bất kỳ nhân viên Hải quân nào của Mỹ lại và hỏi: ‘Những chuyên gia phân tích hàng đầu của Hải quân Mỹ hiện tại là ai?’ thì chắc chăn người đó sẽ nhắc tới tên blogger này”.

Đây chính là lý do tại sao từ năm 2005 CIA đã thành lập một trung tâm tình báo để khai thác các thông tin từ Internet qua các tin đồn và xử lý chúng thành các bản tin ngày. Những nguồn thông tin từ Internet không thể thay thế những biện pháp thu tin hiện tại nhưng là một nguồn để kiểm kiểm chứng tính đúng sai của các thông tin. Internet gián tiếp phát tán dòng chảy thông tin từ các điệp viên tới đông đảo những người sử dụng và điều đáng ngạc nhiên là mức lan truyền các loại thông tin này vô cùng nhanh chóng. Singer cho biết anh đã thấy những dòng thông tin xuất phát từ những góc khuất nhất của Internet, từ cả những nguồn chính thức và không chính thức, trước khi nó nằm trên bàn của các quan chức quốc phòng cấp cao. “Bạn sẽ thấy những cuộc đàm thoại bắt đầu từ một góc khuất nào đó và kết thúc trên tay những người làm bản tin ngày”, Singer cho biết và đề cập tới những bản báo cáo ngày dành cho những quan chức hàng đầu Lầu năm góc.

Bất kỳ người nào đọc bài báo này đều có thể là một phần của dòng chảy thông tin. Những bức hình về tàu sân bay của Trung Quốc được chụp bởi một bác sỹ thực tập nội trú 26 tuổi và được chuyển tới một chuyên gia chuyên gia nghiên cứu, người này đưa ra những phân tích về bức ảnh trên trang web Defense One, phân tích này đã gây sự chú ý với một nhà báo của tạp chí Time và nhà báo này đang chuyển tiếp những thông tin đó tới đọc giả từ khắp mọi nơi. Và nhà báo này biết rằng những thông tin này rất có thể nằm trên bàn của những quan chức quân sự hàng đầu vào sáng sớm ngày mai trong một bản báo cáo ngày.


Đức  Trung (theo T.W)