Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình từ ngày 3 - 13/9 tiến hành chuyến thăm nhà nước tới Turkmenistan, Kazakhstan, Uzbekistan và Kyrgyzstan. “Báo Độc lập” (Nga) đánh giá chủ đề chính trong chuyến công du của ông Tập Cận Bình tới các nước Trung Á là mở rộng hợp tác về năng lượng với các nước trong khu vực và Nga, cũng như tiếp cận thế giới bên ngoài thông qua hành lang phía Bắc, mà dự kiến là công trình xây dựng tuyến đường sắt Trung Quốc-Kyrgyzstan-Uzbekistan.
Mở rộng hiện diện kinh tế?
Giới chuyên gia không loại trừ khả năng trong tương lai, các quốc gia Trung Á sẽ hoàn toàn chịu ảnh hưởng của Bắc Kinh.
Kyrgyzstan nằm trong tuyến đường sắt nối Trung Quốc với Trung Á. |
Ajdar Kurtov, nhà nghiên cứu khoa học hàng đầu của Viện Nghiên cứu chiến lược Nga, bình luận: “Điều này không xảy ra trong ngắn hay trung hạn. Vấn đề không chỉ phụ thuộc vào sự tích cực của Trung Quốc, mà còn ở thực tế cuộc ‘tấn công’ của Trung Quốc có thể vấp phải sự phản đối của Nga. Điều này còn phụ thuộc vào hoàn cảnh liên quan tới những thay đổi an ninh tại Trung Á, và phụ thuộc vào các quan hệ xã hội tại chính Trung Quốc”.
Tuy nhiên sớm hay muộn, khả năng các nước Trung Á hoàn toàn chịu ảnh hưởng của Trung Quốc là cao. Mới đây, Phó Chủ tịch Trung tâm nghiên cứu quốc tế Thượng Hải trực thuộc Viện Khoa học xã hội Thượng Hải, giáo sư Pan Guang, đã tuyên bố: “Trong tương lai gần, Trung Quốc sẽ mở rộng hiện diện kinh tế ở Trung Á, sử dụng sức mạnh kinh tế và tài chính của mình, cũng như đầu tư và ngoại thương”.
Theo ông Kurtov, Trung Quốc trước khi bắt tay vào mở rộng kinh tế tại Trung Á, đã chuẩn bị nền tảng là xây dựng các mối quan hệ chính trị, đạt được sự thừa nhận về biên giới với các nước thuộc Liên Xô trước đây, đảm bảo việc không ủng hộ chủ nghĩa li khai của sắc tộc thiểu số sống ở Khu tự trị Tân cương Duy Ngô Nhĩ. Đồng thời Trung Quốc đề xuất với các quốc gia Trung Á các khoản hỗ trợ tài chính lớn dưới dạng tín dụng, cho vay, và đảm bảo các dự án kinh tế của Nga không cạnh tranh với các dự án kinh tế của Trung Quốc. Chuyên gia Kurtov bình luận: “Chính sách có tính toán kỹ càng và liên tục này đã dẫn tới thực tế Trung Quốc từng bước đẩy Nga ra khỏi khu vực, trên phương diện đối thủ cạnh tranh địa-kinh tế”.
Các hướng chính
Các hướng chính, với sự quan tâm ngày càng lớn, của Trung Quốc tại Trung Á là năng lượng, vận tải, nông nghiệp và tài nguyên nước.
Turkmenistan tăng khối lượng khí đốt cung cấp cho Trung Quốc lên 65 tỷ m3 mỗi năm, trong đó 25 tỷ m3 được khai thác từ mỏ khí đốt Galkinish lớn nhất của Turkmenistan, mà Bắc Kinh đã đầu tư 8 tỷ USD để phát triển. Tổng thống Turkmenistan, Gurbanguly Berdimuhamedov, và Chủ tịch Tập Cận Bình đã khởi động hoạt động khai thác của mỏ khí đốt lớn thứ hai trên thế giới này.
Chuyến công du với chủ đề năng lượng của ông Tập Cận Bình tiếp tục tại Kazakhstan. Trung Quốc sẽ hợp tác với Kazakhstan trong việc khai thác dầu ở mỏ Kasahgan. Theo các chuyên gia về năng lượng, thương vụ này có lợi cho cả hai phía: Kazakhstan sẽ có thêm cơ hội đa dạng hóa khách hàng cung cấp năng lượng, còn Trung Quốc sẽ tăng mức độ độc lập về năng lượng.
Trong khuôn khổ chuyến thăm Kyrgyzstan, Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ thảo luận việc xây dựng tuyến đường sắt nối Trung Quốc với Trung Á. Ông Kurtov nhận định đây sẽ là con đường tiếp cận nữa của Trung Quốc với thế giới bên ngoài. Trung Quốc có các con đường tiếp cận thông qua các tỉnh duyên hải miền Đông. Tuy nhiên những tuyến đường này bị hạn chế bởi chính sách gọi là “chuỗi ngọc trai”, mà theo giới chuyên gia, do Mỹ và các nước đồng minh của mình thực hiện, nhằm kiểm soát các điểm đầu mối trong tuyến đường vận tải biển ra vào Trung Quốc. Điểm đầu tiên phải kể tới là eo biển Malacca. Chính vì vậy mà Trung Quốc quan tâm tới việc tiếp cận thị trường bên ngoài thông qua Trung Á. Để làm điều này, Bắc Kinh sẽ xây dựng đường sắt, đường bộ nối với các quốc gia Trung Á. Đương nhiên Trung Á cũng có lợi trong việc thực hiện những dự án như vậy.
Duy Trinh