Ukraine đã tăng cường tấn công các tài sản hải quân của Nga ở Crimea thời gian gần đây. Ảnh: Mil.in.ua
Theo tờ The Hill (Mỹ), cuộc phản công của Ukraine không diễn ra như kế hoạch, nhưng năm 2023 cũng không hẳn là một thất bại hoàn toàn của nước này trong cuộc xung đột với Nga. Kiev đã giành được lợi thế quan trọng trên biển vào năm ngoái trong khi sự chú ý của toàn cầu tập trung vào các hoạt động trên bộ, theo tờ The Hill (Mỹ) ngày 7/1.
Tại Biển Đen, Ukraine đã buộc hạm đội Nga phải rút khỏi căn cứ lịch sử Sevastopol ở Crimea sau khi liên tục tấn công các tàu và các tòa nhà quan trọng bằng máy bay không người lái và tên lửa.
Thành công trên biển cũng mở ra hành lang cho Ukraine vận chuyển các chuyến hàng ngũ cốc bất chấp quyết định của Nga vào mùa hè năm ngoái về việc hủy bỏ một thỏa thuận xuất khẩu, một chiến thắng kinh tế và mang tính biểu tượng trong cuộc chiến.
“Ukraine đã thắng ở Biển Đen”, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nói trong chuyến đi tới Mỹ vào tháng trước.
Tổng thống Zelensky đã biến lợi thế ở Biển Đen trở thành trọng tâm trong nỗ lực thuyết phục các đồng minh và đối tác ủng hộ ở phương Tây trong vài tháng qua - một dấu hiệu cho thấy sức mạnh của Ukraine sau khi cuộc phản công trên bộ được phát động vào tháng 6/2023 phần lớn đã thất bại, gây ra sự bế tắc trên tiền tuyến ở miền Đông Ukraine.
Olga Lautman, thành viên cấp cao không thường trú tại Trung tâm Phân tích Chính sách châu Âu, cho biết: “Đây là một bước tiến lớn. Họ (Ukraine) thực sự đã thay đổi cán cân ở Biển Đen”.
Ukraine đã duy trì lợi thế ở trên biển Biển Đen kể từ khi xung đột nổ ra vào tháng 2/2022 trong bối cảnh nước này không có lực lượng hải quân chứ chưa nói đến lực lượng có quy mô tương đương với hạm đội của Nga.
Trong những ngày đầu của cuộc xung đột, Ukraine đã giành được quyền kiểm soát Odesa, một thành phố cảng ở Biển Đen ở miền Nam Ukraine và đánh chìm tàu chiến Moskva của Nga.
Từ tháng 8 năm ngoái, Ukraine đã tăng cường tấn công hạm đội Biển Đen ở Sevastopol, trung tâm của hải quân Nga kể từ khi Moskva sáp nhập Crimea, nhưng có tầm quan trọng lịch sử đối với Nga từ những năm 1700.
Vào tháng 9, một cuộc tấn công đã làm hư hại trụ sở hải quân Nga ở Sevastopol. Tháng đó cũng chứng kiến lực lượng đặc biệt Ukraine chiếm lại các giàn khoan dầu ở Biển Đen từ tay Nga. Trong hai tháng tiếp theo, Ukraine liên tục tấn công các tàu Nga, khiến hải quân Nga phải rút hoàn toàn khỏi Sevastopol và phía Tây Crimea.
Sau các cuộc tấn công mùa thu, ông Zelensky ca ngợi lực lượng Ukraine đã “đẩy hải quân Nga tới phần phía Đông Biển Đen”, nói rằng họ “đã thay đổi hoàn toàn” tình hình trong lĩnh vực hàng hải. Tổng thống Zelensky cho biết trong một bài phát biểu ngày 31/10 năm ngoái: “Thành công của Ukraine trong trận chiến Biển Đen sẽ đi vào sử sách, mặc dù ngày nay nó không được thảo luận nhiều”.
Ukraine vẫn tiếp tục tấn công lực lượng hải quân Nga. Một cuộc không kích vào cuối tháng 12 vừa qua đã nhằm vào một tàu đổ bộ ở thành phố Feodosia ở phía Đông Crimea, một cuộc tấn công chiến lược vì mục tiêu mang theo máy bay không người lái và đạn dược. Cuộc tấn công cũng làm hư hại một tàu đổ bộ có thể chở hơn 200 quân.
Nhìn chung, Bộ trưởng Quốc phòng Anh Grant Shapps cho biết Ukraine đã gây thiệt hại 20% hải quân Nga. “Sự thống trị của Nga ở Biển Đen hiện đang bị thách thức. Những ai cho rằng có sự bế tắc trong cuộc xung đột ở Ukraine là sai lầm!”, ông Shapps nhận định.
Nền kinh tế Ukraine cũng được củng cố nhờ những diễn biến ở Biển Đen. Trong phần lớn thời gian của cuộc chiến, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã cho phép ngũ cốc của Ukraine vận chuyển đến phần còn lại của thế giới thông qua một thỏa thuận do Thổ Nhĩ Kỳ và Liên hợp quốclàm trung gian. Nhưng Moskva đã hủy bỏ thỏa thuận đó vào mùa hè năm ngoái.
Sau đó, Ukraine đã vận chuyển ngũ cốc qua hành lang nhân đạo nhờ các chiến thắng quân sự ở Biển Đen. Oleksiy Goncharenko, nghị sĩ Quốc hội Ukraine, cho biết Kiev đã gửi hơn 200 tàu với 7 triệu tấn hàng hóa tính đến đầu tháng 12, điều mà ông gọi là “sự thúc đẩy rất đáng hoan nghênh” đối với nền kinh tế.
Ông Goncharenko cho rằng những thắng lợi ở Biển Đen tương đương với cuộc phản công của Ukraine cuối năm 2022 giải phóng vùng Kherson và Kharkiv khỏi sự kiểm soát của Nga. Ông Goncharenko viết cho Hội đồng Đại Tây Dương (Mỹ): “Ngoài việc buộc hạm đội của Nga phải rút lui, các cuộc tấn công của Ukraine vào Crimea do Nga kiểm soát cũng làm suy yếu đáng kể mạng lưới hậu cần cần thiết cho việc tiếp tế cho quân đội Nga ở miền Nam Ukraine”.
Ukraine đã đẩy lùi được lực lượng hải Nga nhờ sử dụng thành thạo máy bay không người lái và tên lửa. Tên lửa tầm xa Storm Shadow của Anh, được cung cấp cho Ukraine vào đầu năm 2023, đã thực hiện các cuộc tấn công hủy diệt, trong khi quân đội Ukraine sử dụng những tàu không người lái nhỏ để thực hiện các hoạt động tấn công bí mật hơn.
Matthew Schmidt, Phó Giáo sư về an ninh quốc gia và khoa học chính trị tại Đại học New Haven, nhận định các cuộc tấn công cũng cho thấy Ukraine có “thông tin tình báo thực sự tốt", nhưng lưu ý hạm đội Biển Đen chưa đóng vai trò quan trọng về mặt chiến lược trong cuộc xung đột, nên tác động thực sự ở đây là về mặt tâm lý.
Về phần mình, Tomasz Blusiewicz, một nhà nghiên cứu tại Viện Hoover cho biết, mặc dù lợi thế trên chiến trường thường được công nhận nhiều hơn, nhưng ưu thế vượt trội của hải quân là một trong những yếu tố quan trọng nhất trong chiến tranh.
Ông giải thích việc đánh bại sự phong tỏa hải quân của Nga và làm tê liệt sức mạnh hải quân của nước này sẽ đe dọa các tuyến hậu cần và tiếp tế, điều này có thể làm suy yếu sức mạnh quân sự của quân đội Nga về lâu dài.
Ông Blusiewicz nói: “Vì Nga không thể [phong tỏa Ukraine] thành công, điều đó cho thấy rằng họ không có ưu thế về công nghệ để phong tỏa Ukraine vô thời hạn”.
Nga có thế mạnh về tác chiến điện tử do đã được đầu tư từ lâu. Ảnh: FT
Trong khi đó, tờ Financial Times của Anh cùng ngày đưa tin rằng Nga vẫn duy trì thế thượng phong trong tác chiến điện tử với Ukraine
Một phân tích của Financial Times tiết lộ, Ukraine và Nga đều đang triển khai các khả năng tác chiến điện tử (EW) phức tạp, nhưng Moskva đang chiếm thế thượng phong vì đã đầu tư rất nhiều vào các hệ thống này trước khi xung đột nổ ra.
Việc Nga không ngừng tấn công Ukraine trong kỳ nghỉ lễ vừa qua đã nhấn mạnh những thách thức của Ukraine trong việc triển khai khả năng tác chiến điện tử để gây nhiễu máy bay không người lái và tên lửa nhằm bảo vệ cơ sở hạ tầng quan trọng.
“Gần đây phía Nga sản xuất rất nhiều máy bay không người lái. Việc sử dụng rộng rãi máy bay không người lái, là điều mới mẻ, vì vậy EW ngày càng trở nên quan trọng", Đại tá Ivan Pavlenko, người đứng đầu EW của Ukraine, nói với Financial Times.
Máy bay không người lái đã thay đổi đáng kể chiến trường và các chuyên gia cho rằng đây là một trong những lý do chính khiến cuộc phản công được chờ đợi từ lâu của Ukraine trong năm 2023 không đạt được bất kỳ lợi ích đáng chú ý nào. Bên cạnh đó, xe bọc thép không còn có thể tạo yếu tố bất ngờ nữa. Tổng Tư lệnh các lực lượng vũ trang Ukraine, Tướng Valeriy Zaluzhny đã gọi khả năng tác chiến điện tử là “chìa khóa chiến thắng trong cuộc chiến máy bay không người lái” vào tháng 11/2023.