Những dãy đất cù lao ở huyện Cầu Kè, như: Tân Qui I, Tân Qui II, cồn An Lộc… bốn mùa quanh năm xum xuê cây trái. Trong số những trái cây đặc sản, như: măng cụt, cam sành, bưởi năm roi, nhãn tiêu…, Cầu Kè còn có dừa sáp được nhiều người tôn vinh là “ông hoàng” của trái cây đặc sản.
Chủ nhà vườn Cao Văn Lùng (bên trái), xã Hòa Tân, huyện Cầu Kè giới thiệu quả dừa sáp với du khách. Ảnh: Thanh Hòa/TTXVN
Bây giờ, người dân trồng dừa sáp ở Cầu Kè vui mừng kháo nhau là dừa sáp của quê mình đã lên ngôi, là “ông hoàng” của trái cây. Nhà vườn ở địa phương ví von như thế bởi hiện nay, chưa có loại trái cây nào có thể so sánh về số lượng, trọng lượng bán được giá cao như dừa sáp. Hơn thế, dừa sáp chưa bao giờ bị giảm giá mà cứ liên tục tăng. Hơn 15 năm nay, một trái dừa sáp cân nặng từ 1,3 - 1,5 kg luôn có giá từ 150.000 - 200.000 đồng.
Có được một loại trái cây ngon độc nhất vô nhị, người dân Cầu Kè luôn thầm biết ơn đất trời đã tạo hóa nên thổ nhưỡng thích hợp cho cây dừa sáp xanh tươi kết trái. Tất nhiên là mọi người cũng không quên ơn ông Thạch Chịa, một lão nông đã hơn tuổi 90, ở khóm 2, thị trấn Cầu Kè đã đưa cây dừa sáp từ đất nước Chùa Tháp về với quê hương.
Theo lời ông Thạch Chịa, năm 1970, ông đã xin giống cây dừa này từ một vị Sư cả nhân chuyến đi sang Campuchia. Khi ông được vị Sư cả mời thưởng thức một loại nước giải khát ngon lạ được làm từ trái dừa sáp nên liền xin mua 2 trái dừa giống về trồng. Bây giờ tại vườn nhà ông vẫn còn 18 cây dừa sáp đầu dòng đã có tuổi hơn 50 năm.
Ở thập niên 80, trái dừa sáp có giá trị như trái dừa thường, bởi chưa có ai biết, chưa ai từng thưởng thức, chế biến thành thức uống ngon lạ... và hiển nhiên là cũng không có thương lái nào mua. Hầu hết người dân địa phương lúc bấy giờ chỉ trồng vài cây dừa sáp để “ăn chơi, làm quà biếu”. Nhưng vốn là “mỹ vị” nên dừa sáp nhanh chóng được lòng thực khách.
Ở huyện Cầu Kè vào dịp Rằm tháng 7 âm lịch hàng năm có nhiều điểm tổ chức Lễ Vu Lan thắng hội định kỳ, nên khách phương xa hành hương, tham quan về đây ngày càng nhiều. Để phục vụ cho khách hành hương về món ăn, thức uống, một số hàng quán đã mua dừa sáp chế biến làm nước uống phục vụ du khách, như: sinh tố dừa sáp, dừa sáp dầm sữa đá, dừa sáp dầm trộn trái cây, dừa sáp trộn đường.
Độc đáo nhất là cách chế biến sinh tố dừa sáp, với ít cơm dẻo dừa sáp trộn với đá bào, thêm chút đường, sữa cho vào máy xay sinh tố, xay đến khi hỗn hợp nhuyễn mịn rồi cho ra ly thêm chút siro trái cây, vài lát dâu là có món sinh tố với hương vị béo ngậy, thơm ngào ngạt cho cảm giác lạ miệng vô cùng cuốn hút. Chính từ cái hương vị ngon lạ khó quên ấy mà thực khách khi thưởng thức xong, rồi truyền tai nhau nên trái dừa sáp dần dần trở thành “ông hoàng” của trái cây như người dân Cầu Kè đã ví von hiện thời.
Trước sự hấp dẫn của hương vị và giá trị kinh tế của cây dừa sáp, năm 2006, các nhà khoa học Viện nghiên cứu Dầu và Cây có dầu TP Hồ Chí Minh đã phối hợp cùng Sở Khoa học công nghệ tỉnh Trà Vinh thực hiện dự án trồng dừa sáp theo quy trình VietGap, sử dụng phương pháp thụ phấn trợ lực để tăng chất lượng và năng suất cho trái sáp trên buồng dừa cao hơn so cách trồng bình thường.
Dự án hỗ trợ 20 hộ nông dân trồng 950 cây dừa sáp trên diện tích 6 ha. Đây được xem là một dự án “mở đường” cho người dân Cầu Kè phát triển loại cây trái đặc sản để cung ứng phục vụ cho ngành du lịch, góp phần nâng cao mức sống người dân địa phương. Tính đến nay, toàn huyện Cầu Kè đã có hơn 22.000 cây dừa sáp, trong này xã Hòa Tân có gần 17.000 cây, khoảng 40% đã cho trái.
Anh Thạch Em, ở ấp Chông Nô 1, xã Hòa Tân, phấn khởi cho biết, hơn 40 năm làm nghề vườn, lần đầu tiên trong đời anh mới được biết trồng cây dừa theo khoa học (VietGap), từ cách trồng, bón phân, chăm sóc... đều ghi chép lại vào sổ sách để rút kinh nghiệm, hướng đến sản xuất an toàn, chất lượng.
Theo anh Thạch Em, thường dừa sáp được trồng 5 - 6 năm tuổi mới cho trái, nhưng nhờ trồng theo quy trình VietGap chỉ 4 năm là cây cho trái. Được ứng dụng khoa học kỹ thuật, nhất là thực hiện phương pháp thụ phấn trợ lực, dừa sáp cho tỷ lệ trái sáp tăng nhiều so với cách trồng truyền thống trước đây. Trung bình dừa sáp trồng theo cách truyền thống chỉ cho trái sáp từ 2 - 3 trái/ buồng, nhưng với ứng dụng khoa học kỹ thuật cây dừa cho trái từ 5 - 7 trái/ buồng.
Anh Thạch Phu My nhẩm tính, khi cây dừa sáp ở giai đoạn từ 7 tuổi trở lên, bình quân một năm cho khoảng 120 - 150 trái. Với tỷ lệ dừa cho trái sáp đạt từ 20 - 40%, tính theo giá bán hiện thời thì mỗi cây dừa sáp cho thu nhập trên 10 triệu đồng/năm. Con số này nếu chỉ tính mức bình quân mỗi hộ dân trồng 50 cây dừa sáp, mức thu nhập không bao lâu sẽ đưa người trồng dừa ở Hòa Tân trở thành triệu phú. Còn nếu nhân cho số lượng 22.000 ngàn cây dừa sáp hiện có của toàn huyện, có lẽ phải gọi Cầu Kè là “vùng tỉ phú dừa sáp” mới xứng.
Bây giờ, dừa sáp ở huyện Cầu Kè được chứng nhận đạt VietGap và được Cục Sở hữu trí tuệ cấp giấy chứng nhận công nhận thương hiệu cho Hợp tác xã Dừa sáp Hoà Tân. Đây là Hợp tác xã đầu tiên chuyên trồng dừa sáp ở tỉnh Trà Vinh được chứng sản xuất thực hành nông nghiệp tốt.
Ông Nguyễn Văn Sử, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm giám đốc Hợp tác xã Dừa sáp Hoà Tân cho biết, Hợp tác xã hiện có 53 thành viên, chuyên canh cây dừ sáp với diện tích 45ha dừa sáp, cho sản lượng trái mỗi năm khoảng 40 tấn. Mới đây, nhiều cơ sở sản xuất bánh kẹo tại huyện Cầu Kè chế biến thành công món mức dừa sáp độc đáo, với giá bán 400.000 đồng/kg, nhưng cung không đủ cầu. Đây là yếu tố lạc quan cho hợp tác xã và nhà vườn trong huyện Cầu Kè, mạnh dạn chuyển đổi diện tích vườn kém hiệu quả sang trồng dừa sáp nâng cao thu nhập.
Theo ông Nguyễn Hoàng Khải, Bí thư Huyện ủy Cầu Kè, toàn huyện hiện có hơn 45.000 cây dừa sáp, với diện tích hơn 1.000 ha; trong số này, trên 37.000 cây đang cho trái. Trong chương trình kinh tế - xã hội giai đoạn 2020 -2025, huyện có kế hoạch phát triển vùng chuyên canh cây ăn trái đặc sản gắn với du lịch. Huyện đang tập trung nhiều nguồn lực hoàn thiện hệ thống hạ tầng, nâng cấp các công trình giao thông, mời gọi doanh nghiệp và khuyến khích người dân mạnh dạn cải tạo vườn kém hiệu quả sang trồng dừa sáp, bưởi da xanh, cam sành, măng cụt theo hướng an toàn, chất lượng để phục vụ cho du lịch, nâng cao giá trị kinh tế cây trái đặc sản địa phương, làm giàu cho đình.