Tổng thống Nicolás Maduro trong một hội nghị tại Dinh Tổng thống (Palacio de Miraflores) vào ngày 16/10/2023. Ảnh: Bloomberg
Các nguồn quen thuộc với các cuộc đàm phán đã thông báo cho tờ El Pais (Tây Ban Nha) rằng tài sản bị phong tỏa trị giá 3 tỷ USD của Venezuela sẽ được giải phóng trong những tuần tới. Liên hợp quốc (LHQ) sẽ quản lý những tài sản này và số tiền sẽ được sử dụng cho các công trình công cộng và dự án y tế.
Việc giải ngân số tiền khổng lồ đã được thỏa thuận vào tháng 11/2022 trong các cuộc đàm phán diễn ra ở Mexico giữa đảng cầm quyền của Venezuela và các nhà lãnh đạo phe đối lập. Liên hợp quốc đã bày tỏ lo ngại về các khiếu nại pháp lý có thể xảy ra từ các chủ nợ của chính phủ, nhưng vào tháng 5 năm nay, chính phủ Mỹ đã đảm bảo rằng họ sẽ bảo vệ tài sản khỏi những khiếu nại đó. “Tiền sẽ sớm có” - nguồn tin của El Pais cho biết.
Chính phủ Tổng thống Nicolás Maduro ưu tiên giải phóng số tài sản trên vì mục đích phục hồi kinh tế, bằng cách phân bổ quỹ cho các trường học, bệnh viện và dịch vụ công. Động thái này cũng có thể thúc đẩy các cuộc đàm phán ở Mexico để ấn định một ngày cụ thể cho cuộc bầu cử vào năm 2024 ở Venezuela. Các đảng đối lập ở Venezuela dự kiến sẽ đoàn kết phía sau một ứng cử viên duy nhất.
Trở ngại chính hiện tại trong việc tiếp cận tài sản là khoản nợ nước ngoài đáng kể của Venezuela, lên tới hàng tỷ USD từ các khoản vay thương mại và phán quyết phạt của trọng tài.
Một số chủ nợ đang nhắm mục tiêu phong tỏa tài sản ở nước ngoài của Venezuela để thu hồi các khoản nợ của chính phủ và của công ty dầu khí nhà nước PDVSA. Ngân hàng Anh hiện nắm giữ 31 tấn vàng của Venezuela và Mỹ cũng nắm giữ tài sản đáng kể của Ngân hàng Trung ương Venezuela.
Tổng thư ký LHQ António Guterres đã bày tỏ lo ngại về tình trạng bế tắc pháp lý tiềm ẩn sẽ ngăn cản việc giải phóng những tài sản này, nhưng phía Mỹ cho biết họ sẽ cung cấp một sự bảo vệ ngoại giao đặc biệt. Các quan chức từ Bộ Ngoại giao và Kho bạc Mỹ đều có liên quan đến việc giải phóng tài sản của Venezuela.
“Ông Guterres đã sẵn sàng. Đã đến lúc phải lấy số tiền đó”, những người tham gia đàm phán cho biết. Liên hợp quốc sẽ quản lý số tiền ở New York và đảm bảo chúng được phân bổ theo thỏa thuận.
Ông Jorge Rodríguez, trưởng đoàn đàm phán của chính phủ Venezuela tại Mexico, cho biết số tiền này là “nguồn tài nguyên hợp pháp của Nhà nước Venezuela” và việc thu hồi chúng “thể hiện quyền của người dân chúng tôi trong việc sử dụng và hưởng lợi từ tài sản và tài nguyên của chính họ đã bị phong tỏa bất hợp pháp”.
Việc giải phóng quỹ không phụ thuộc vào bất kỳ sự nhượng bộ nào của chính phủ Venezuela, tuy nhiên các nhà lãnh đạo phe đối lập và hòa giải viên từ Na Uy hy vọng rằng điều đó sẽ thúc đẩy nỗ lực giải quyết cuộc khủng hoảng chính trị và xã hội của đất nước.
Cộng đồng quốc tế, dẫn đầu là Tổng thống Pháp, Emmanuel Macron và Tổng thống Colombia, Gustavo Petro, đã bày tỏ quan ngại sâu sắc trước tốc độ chậm chạp của quá trình này. Người ta dự đoán rằng đến thời điểm hiện tại, ông Maduro đã có kế hoạch ngày chính xác tiến hành cuộc bầu cử tổng thống năm 2024, sự kiện cho phép sự tham gia của các chính trị gia đối lập hiện bị cấm tranh cử. Ngoài ra, sự hiện diện của các quan sát viên bầu cử quốc tế (giống như EU đã làm trong cuộc bầu cử khu vực năm 2021) sẽ là bắt buộc để đảm bảo sự công bằng và minh bạch của quá trình bầu cử.
Phe đối lập đang có chiến lược đưa ra một ứng cử viên duy nhất trong cuộc bầu cử sắp tới. Trừ những trường hợp bất khả kháng (hoàn toàn có thể xảy ra), cuộc bầu cử sơ bộ sẽ diễn ra vào ngày 22/10 để đề cử một ứng cử viên mạnh với sự ủng hộ cam kết của tất cả các đảng đối lập. Cuộc bầu cử sơ bộ sẽ do phe đối lập tổ chức mà không có sự tham gia của Hội đồng bầu cử quốc gia Venezuela (CNE).
Lúc này, bà María Corina Machado được cho là gương mặt sáng giá nhất, dù nhân vật này đã bị cấm tranh cử vào cơ quan công quyền trong 15 năm qua.
Người biểu tình Venezuela phản đối các lệnh trừng phạt của Mỹ. Ảnh: Getty Images
CNE gần đây đã bổ nhiệm người đứng đầu mới, Elvis Amoroso, một thành viên lâu năm của đảng cầm quyền. Ba trong số năm thành viên ban lãnh đạo CNE có quan hệ chặt chẽ với chính phủ, còn hai người còn lại thuộc phe đối lập. Trách nhiệm chính của CNE là tổ chức các cuộc bầu cử công bằng.
Tổng thống Maduro đã tuyên bố rằng những cuộc bầu cử này sẽ chỉ thực sự tự do khi các lệnh trừng phạt được dỡ bỏ. Venezuela hiện bị hạn chế bán dầu, thiết lập các thỏa thuận thương mại, mua phụ tùng thay thế, thuê dịch vụ từ các công ty Mỹ, Canada và châu Âu cũng như tiếp cận tín dụng quốc tế và các quỹ bị đóng băng.
Trong năm qua, đã có một số nỗ lực thận trọng nhằm làm tan băng mối quan hệ Mỹ-Venezuela. Washington đã đề xuất Caracas làm nhà cung cấp năng lượng thay thế, do ảnh hưởng từ cuộc xung đột ở Ukraine.
Mỹ và Venezuela hiện đang mất niềm tin sâu sắc vào nhau. Các quan chức Mỹ tin rằng Venezuela luôn tìm ra lý do để không dân chủ hóa các thể chế và quy trình bầu cử của mình. Trong khi đó, Tổng thống Maduro đổ lỗi cho Washington vì đã bóp nghẹt đất nước bằng các biện pháp trừng phạt kinh tế và tìm cách lật đổ chính phủ hợp pháp bằng cách hỗ trợ những người như Juan Guaidó, tổng thống lâm thời tự xưng của Venezuela.
Giờ đây, có một cơ hội mới để tất cả các bên cùng nhau giải quyết những khác biệt bằng việc giải phóng tài sản bị phong tỏa. Mỹ có tiếng nói cuối cùng về việc giải ngân số tiền này và vẫn nuôi hy vọng về một thỏa thuận thương lượng. Lúc này, Tổng thống Maduro và nhà đàm phán Rodríguez phải thực hiện bước tiếp theo bằng cách ấn định ngày bầu cử. Cộng đồng quốc tế sau đó có thể làm việc hướng tới một quy trình bầu cử công bằng mà không gặp trở ngại về tài sản bị đóng băng.