Toàn cảnh công trình xây dựng đập thủy điện Đại Phục Hưng ở Guba, Ethiopia ngày 20/7/2020. Ảnh: AFP/TTXVN
Phát biểu tại cuộc họp bất thường của Liên đoàn Arab (AL) ở Doha (Qatar) với sự tham dự của ngoại trưởng các quốc gia Arab, ông Shoukry nhấn mạnh Ai Cập luôn có "ý định chân thành" và nỗ lực nhằm giải quyết tranh chấp kéo dài liên quan đập GERD bằng cách đạt được một thỏa thuận có tính ràng buộc về mặt pháp lý.
Các cuộc đàm phán giữa Ethiopia với Ai Cập và Sudan do Liên minh châu Phi (AU) làm trung gian đã rơi vào bế tắc hồi tháng 4/2021, sau khi Addis Ababa từ chối yêu cầu của hai nước hạ nguồn về việc cải thiện cơ chế đàm phán, bao gồm cả vai trò hòa giải của Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) và Liên hợp quốc (LHQ). Căng thẳng đã gia tăng trong thời gian gần đây khi Ethiopia tuyên bố sẽ tiến hành đợt tích nước thứ hai cho đập GERD vào tháng 7 tới, cho dù có hoặc không có một thỏa thuận mang tính ràng buộc về pháp lý với Cairo và Khartoum.
Cuộc họp của ngoại trưởng các nước Arab được tổ chức theo yêu cầu của Ai Cập và Sudan, như một phần trong nỗ lực thúc đẩy hành động quốc tế nhằm giúp giải quyết tranh chấp với Ethiopia.
Ngoại trưởng Ai Cập nói thêm: "Ai Cập và Sudan đã tham gia các cuộc đàm phán căng thẳng trong hơn 10 năm qua với Ethiopia mà không đạt được tiến bộ cụ thể nào, cho dù Cairo đã thể hiện thiện chí để hướng tới một thỏa thuận có tính ràng buộc về mặt pháp lý và công bằng nhằm đảm bảo quyền phát triển của Ethiopia mà không vi phạm các quyền của các nước hạ nguồn". Theo ông Shoukry, vấn đề nằm ở chỗ, Ethiopia chỉ tìm cách áp đặt người khác và cố tình phớt lờ tất cả các quy định về quản lý các dòng sông quốc tế. Ông nhấn mạnh: "Sông Nile là tài sản chung của các nước thượng nguồn và hạ nguồn, và không ai được phép thay đổi những quy tắc này". Nhà ngoại giao hàng đầu của Ai Cập cáo buộc Ethiopia hủy hoại các nỗ lực giải quyết khủng hoảng và cố tình kéo dài các cuộc đàm phán để có thêm thời gian.
Ông Shoukry cho biết việc Ethiopia nhất quyết tiến hành trữ nước đợt hai cho con đập mà không có một thỏa thuận nào là vi phạm nghiêm trọng "Tuyên bố Nguyên tắc năm 2015" được ký kết giữa Ethiopia, Ai Cập và Sudan. "Tuyên bố Nguyên tắc năm 2015" yêu cầu Ethiopia hợp tác với Ai Cập và Sudan trong vấn đề trữ nước và vận hành đập GERD. Tuyên bố cũng quy định về việc hòa giải trong trường hợp có tranh chấp phát sinh từ những khác biệt trong cách giải thích hoặc áp dụng.
Ngoại trưởng Shoukry đã đề nghị các ngoại trưởng Arab ủng hộ lập trường của Ai Cập và Sudan trong cuộc khủng hoảng liên quan đập GERD, đồng thời lưu ý vấn đề tồn tại này có tác động đến an ninh của các quốc gia Arab.
Ai Cập lo ngại dự án xây dựng đập GERD trị giá 4,8 tỷ USD của Ethiopia sẽ làm giảm đáng kể nguồn cung cấp nước quan trọng của Cairo, vốn đã ở mức khan hiếm. Với hơn 100 triệu dân, Ai Cập phụ thuộc hơn 95% vào nguồn nước sông Nile.
Trong khi đó, Sudan quan ngại GERD sẽ ảnh hưởng đến hoạt động của đập Roseires của nước này cũng như cuộc sống của 20 triệu dân Sudan, nếu các bên không đạt được thỏa thuận về vấn đề trữ nước và vận hành đập GERD trước khi Ethiopia tiến hàng tích nước đợt hai trong tháng tới. Sudan cũng đã cảnh báo nước này sẽ có hành động pháp lý nếu Ethiopia cố tình tiến hành trữ nước đợt hai cho con đập vào tháng 7/2021 mà không có một thỏa thuận có tính ràng buộc về mặt pháp lý nào.