Phụ nữ và trẻ em Syria sơ tán khỏi khu vực chiến sự ở tỉnh Idlib, tới một trại tị nạn ở thị trấn Afrin, giáp giới Thổ Nhĩ Kỳ ngày 19/2/2020. Ảnh: AFP/TTXVN
Năm 2020 là năm có ý nghĩa quan trọng đối với quyền bình đẳng giới. Năm 2020 đánh dấu 45 năm Ngày Phụ nữ quốc tế đầu tiên được Liên hợp quốc (LHQ) kỷ niệm nhân Năm Phụ nữ quốc tế 1975, sự kiện được đưa ra nhằm nâng cao ý thức cộng đồng về quyền của phụ nữ và hòa bình thế giới. Năm nay, thế giới cũng kỷ niệm 25 năm thực hiện Tuyên bố và Cương lĩnh hành động Bắc Kinh, một trong những văn kiện toàn diện nhất về bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ. 2020 còn đánh dấu 10 năm UN Women, Cơ quan LHQ về bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ, được thành lập và 20 năm Hội đồng Bảo an LHQ ra nghị quyết 1325 về phụ nữ, hòa bình và an ninh.
Những năm qua, thế giới đã đạt được nhiều bước tiến trong nỗ lực thực hiện bình đẳng giới, song vẫn còn cách mục tiêu rất xa. Nhận thức của cộng đồng về vấn đề này đã được nâng lên, nhưng hành động của từng cá nhân vẫn chưa rõ ràng, đó là lý do chiến dịch 8/3 năm nay có chủ đề “Mỗi người vì sự bình đẳng” (#EachForEqual), tập trung vào từng thay đổi nhỏ mà mỗi cá nhân có thể tạo ra.
Tư tưởng “trọng nam khinh nữ” từng tồn tại một thời gian dài trong không ít nền văn hóa thế giới. Người phụ nữ chịu nhiều thiệt thòi trong xã hội: bị coi là thuộc sở hữu của nam giới, bị bắt làm nô lệ, không được đi học, làm việc, không được có tư tưởng tự do, không được đi bỏ phiếu…
Sau nhiều thế kỷ, ngày nay, người phụ nữ đã giành được quyền bình đẳng trước pháp luật trong hầu hết các lĩnh vực và ở hầu hết các nước trên thế giới, đó là thành quả đấu tranh lâu dài của hàng triệu phụ nữ, từ tư tưởng phản kháng ở từng cá nhân nhỏ lẻ, những phong trào cho đến những cuộc đình công kéo dài lớn dần theo thời gian.
Điển hình là cuộc diễu hành của 15.000 phụ nữ ở New York, Mỹ năm 1908 đòi được tăng lương, giảm giờ làm và hủy bỏ việc nhận trẻ em vào làm việc tại các nhà máy. Năm 1977, Liên hợp quốc chính thức chọn ngày 8/3 là Ngày Phụ nữ quốc tế, nhằm nâng cao ý thức cộng đồng về quyền của phụ nữ và hòa bình thế giới. Bình đẳng giới và trao quyền cho tất cả phụ nữ và trẻ em gái cũng trở thành mục tiêu phát triển bền vững thứ năm.
Từ đó đến nay, phong trào đòi quyền cho phụ nữ, thúc đẩy bình đẳng giới vẫn tiếp tục với nỗ lực của hàng triệu triệu người. Những năm qua, nỗ lực này càng gia tăng với sự nổi lên của nhiều phong trào quy tụ phái đẹp khắp thế giới tham gia , điển hình là phong trào #MeToo lên tiếng phản đối nạn lạm dụng và quấy rối mà phụ nữ phải chịu đựng trong lĩnh vực giải trí, chính trị và nghệ thuật. Thế giới đã ghi nhận tiến bộ trong các nỗ lực thúc đẩy bình đẳng giới với các phong trào nữ quyền trên toàn cầu; với thành công của các phong trào chung của phụ nữ đòi hỏi trừng trị những tội ác nhằm vào phái đẹp; và với những sáng kiến nhân rộng các dịch vụ công để đáp ứng quyền của phụ nữ.
Bình đẳng giới có ảnh hưởng cơ bản đến khả năng và mức độ phát triển của các nền kinh tế và xã hội. Hiện bình đẳng giới được đánh giá như một chuẩn mực của sự tiến bộ. Theo Báo cáo khoảng cách giới tính toàn cầu năm 2020, Tây Âu đã có những bước tiến lớn nhất về bình đẳng giới, đạt mức 76,7%, theo sau là Bắc Mỹ với 72,9%. Nam Á, Trung Đông và Bắc Phi có mức bình đẳng thấp hơn, trong khoảng từ 60,5% đến 66,1%. Bình đẳng giới là một yêu cầu quan trọng đối với một thế giới lành mạnh, giàu có và hài hòa.
Tuy nhiên, mục tiêu bình đẳng giới vẫn còn ở rất xa và những tiến bộ vốn khó đạt được, thậm chí đang đứng trước nguy cơ bị đảo ngược bởi những thách thức của thế giới như xu hướng bất bình đẳng, biến đổi khí hậu, xung đột và cạnh tranh chính trị. Cho đến nay, chưa một quốc gia nào trên thế giới đáp ứng mục tiêu đạt bình đẳng giới. Các quốc gia phát triển ở Tây Âu đi đầu thế giới về nữ quyền cũng mới chỉ đạt được 76,6% mức độ bình đẳng giới.
Đông đảo phụ nữ tham gia cuộc đình công lớn trên toàn Thụy Sĩ, biểu thị sự ủng hộ đối với việc bảo vệ quyền của phụ nữ ở Lausanne, ngày 14/6/2019. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo người đứng UN Women Phumzile Mlambo-Ngcuka, phụ nữ chỉ chiếm 25% số người có quyền lực trên thế giới. Nam giới chiếm 75% trong các quốc hội, 73% các vị trí quản lý, 70% các nhà đàm phán về vấn đề môi trường hay hòa bình. Khoảng cách về giới vẫn tồn tại trên toàn cầu và số lượng phụ nữ tham gia vào các lĩnh vực như kinh doanh hay chính trị thấp hơn nhiều so với nam giới.
Cơ hội tiếp cận với công việc được trả lương của phụ nữ cũng vẫn đình trệ trong 20 năm qua khi họ vẫn là đối tượng phải gánh vác việc nhà và hơn 1/3 phụ nữ trong độ tuổi 25 - 54 không tham gia lực lượng lao động. Kể cả với các công việc được trả lương, theo tính toán của LHQ, nếu điều chỉnh mức lương cân bằng giữa hai giới, năm 2019, phụ nữ phải làm việc không công từ ngày 14/11 cho đến hết năm. Ngoài ra, gần 20% phụ nữ phải đối mặt với bạo lực gia đình, khoảng 32 triệu bé gái không được đến trường.
Theo báo cáo năm 2017 của Diễn đàn Kinh tế thế giới, vẫn có thể mất thêm 100 năm nữa trước khi khoảng cách bình đẳng toàn cầu giữa nam và nữ biến mất hoàn toàn. Điều đó có nghĩa là thế kỷ 21 này là thế kỷ quan trọng, như tuyên bố Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres: “Đã tới lúc ngừng cố gắng thay đổi phụ nữ, và bắt đầu thay đổi các hệ thống ngăn cản phụ nữ đạt được tiềm năng của họ. Thế kỷ 21 phải là thế kỷ của sự bình đẳng đối với phụ nữ…”.
Với chủ đề “Mỗi người vì sự bình đẳng” (#EachForEqual), chiến dịch 8/3 năm nay của LHQ tập trung vào từng thay đổi nhỏ mà mỗi cá nhân có thể tạo ra. Thông điệp chính mà các nhà hoạt động muốn nhắn gửi nhấn vào nội dung một thế giới bình đẳng là điều có thể thực hiện được và mỗi người có thể có những hành động riêng của mình để góp phần biến nó thành hiện thực. Những sự kiện trong chiến dịch diễn ra trên khắp thế giới này thu hút sự quan tâm của dư luận với ý tưởng rằng bình đẳng giới không phải là vấn đề của riêng phụ nữ mà là vấn đề kinh tế, vấn đề cộng đồng.
Doanh nghiệp, cơ quan chính phủ và các phương tiện truyền thông chỉ là một số yếu tố chính được nhấn mạnh trong chiến dịch. Nếu không có những cá nhân nhỏ lẻ, đặt ra những câu hỏi đầu tiên rằng tại sao phụ nữ không được đi học, không được ước mơ, không được trả lương như nam giới thì sẽ không có những cuộc tổng đình công, những phong trào nữ quyền hay mục tiêu bình đẳng giới. Và bằng cách tìm ra con đường riêng để tôn vinh các thành tựu của phụ nữ, nâng cao nhận thức về sự bất công và chỉ ra tình trạng bất bình đẳng, mỗi người có thể góp phần mang đến sự thay đổi tích cực trong vấn đề bình đẳng giới, để mang lại một xã hội tốt đẹp hơn cho thế hệ tương lai.