Các trường mầm non tư thục đang chịu tác động từ tỷ lệ sinh giảm của Trung Quốc. Ảnh: Xinhua
5 năm trước, khi ông Liu Dewei mở trường mẫu giáo ở quận Rongxian, nơi có 656.000 dân sinh sống thuộc khu tự trị Quảng Tây, ông tiếp nhận 140 trẻ theo học. Nhưng đến năm 2020, con số này đã giảm xuống còn khoảng 30.
Lúc đầu, ông nghĩ tình trạng nhà trường thiếu học sinh là do nỗi lo sợ về virus SARS-CoV-2. Tuy nhiên, ngay cả sau khi Bắc Kinh dỡ bỏ các hạn chế cứng rắn nhất về COVID-19 vào cuối năm ngoái, số trẻ theo học vẫn không hề cải thiện.
“Đơn giản là chẳng có trẻ em”, ông Liu, người đã đầu tư vài triệu nhân dân tệ để mở trường nhưng vẫn chưa thể gỡ hòa vốn, cho biết.
Đối mặt với tình trạng kiệt quệ về tài chính, ông đang cân nhắc đóng cửa trường mẫu giáo của mình.
Các trường mẫu giáo tư nhân chiếm hơn một nửa thị trường trường mầm non trên khắp Trung Quốc, và thường có học phí đắt hơn so với các trường công lập. Những cơ sở giáo dục tư nhân này đang phải vật lộn với tình hình thiếu học sinh vì tỷ lệ sinh đẻ giảm kỷ lục tại đất nước đông dân nhất thế giới này.
Số trẻ sơ sinh ở Trung Quốc giảm gần một nửa từ 18,8 triệu năm 2016 xuống còn 9,5 triệu vào năm ngoái, mức thấp nhất kể từ năm 1949 theo số liệu chính thức.
Năm 2021, số lượng trường mẫu giáo tư thục và số lượng tuyển sinh của các trường này đều giảm năm thứ hai liên tiếp.
Thiếu kinh phí từ nhà nước và phải đối mặt với sự giám sát chặt chẽ hơn của chính phủ, các doanh nghiệp này đang ở tuyến đầu của cuộc khủng hoảng nhân khẩu học ở Trung Quốc. Nhiều trường đang đứng trước nguy cơ phá sản vì sụt giảm doanh thu.
Ảnh minh họa: AFP
Ngay cả các trường mẫu giáo tư nhân ở những thành phố đông dân nhất của Trung Quốc cũng đang cảm nhận được sức tác động. Lucy Wang, bà mẹ hai con sống ở Thượng Hải, cho biết cô đã nhận thấy sự khác biệt về số lượng trẻ đăng ký học tại trường mẫu giáo của con mình.
“Trường có bảy lớp học khi con đầu lòng của tôi học ở đó từ năm 2015 đến năm 2018, và khi đến lượt cô em gái đi học vào năm 2021, trường chỉ còn bốn lớp và sĩ số lớp học cũng bị thu hẹp lại”, cô Lucy nói.
Viện Nghiên cứu Giáo dục Sunglory có trụ sở tại Bắc Kinh ước tính khoảng 30 đến 50% trường mẫu giáo bắt đầu hoạt động vào đầu thập kỷ này sẽ ngừng hoạt động vào năm 2030, do số lượng học sinh giảm mạnh.
Trong khi đó, Giáo sư Yuan Xin, chuyên gia về nhân khẩu học tại Trường Kinh tế Đại học Nam Khai, đánh giá rằng quá trình đảo ngược xu hướng suy giảm tỷ lệ sinh sẽ rất khó khăn, bất chấp những thay đổi chính sách nhằm khuyến khích người dân sinh con trong vài năm qua.
Trung Quốc đã bãi bỏ chính sách một con gây tranh cãi vào năm 2016, sau đó tiếp tục nới lỏng giới hạn về số con mà một gia đình có thể sinh là ba con vào năm 2021.
Chính quyền địa phương đã đưa ra một loạt chính sách ưu đãi dành cho các cặp vợ chồng, điển hình như kéo dài thời gian nghỉ thai sản và nghỉ sinh con, cũng như thưởng tiền mặt cho các gia đình có con thứ hai hoặc thứ ba.
Tuy nhiên, Giáo sư Yuan cho biết các yếu tố như chi phí nuôi con ngày càng tăng, giá nhà ở quá cao, sự cải thiện về tiếp cận giáo dục và tham gia của lực lượng lao động của người phụ nữ, cũng như "sự tự thức tỉnh” của mỗi cá nhân… đều đang kéo tỷ lệ sinh giảm thấp hơn.
Các trường mẫu giáo tư nhân đang phải gánh chịu gánh nặng đó, trong bối cảnh chính phủ kiểm soát chặt chẽ các cơ sở giáo dục tư nhân hơn. Chính phủ Trung Quốc đã và đang cố gắng chuyển đổi các cơ sở tư nhân thành những cơ sở giá cả phải chăng, thu phí theo hướng dẫn của chính phủ và nhận trợ cấp từ nhà nước.
Ông Xiong Bingqi, Giám đốc Viện Nghiên cứu Giáo dục Thế kỷ 21, cảnh báo rằng việc đóng cửa các trường mẫu giáo trên quy mô lớn sẽ là điều không thể tránh khỏi nếu tỷ lệ giáo viên - học sinh không thay đổi. Và số phận tương tự có thể xảy ra với các trường học và cao đẳng. Ông Xiong cho biết tỷ lệ giáo viên - học sinh của Trung Quốc là 1:15, thấp hơn so với các nước phát triển, thường nằm trong khoảng từ 1:10 đến 1:5.
“Điều này cũng đúng với các trường đại học. Chúng ta đang chứng kiến nhiều trường đại học có lớp học đông đúc, 100 hoặc 200 sinh viên trong một lớp. Đây là một trong những vấn đề chính đằng sau vấn đề chất lượng giảng dạy thấp mà chúng ta đã phản ánh, ông nói.
Theo ông, để thực hiện được điều này, chính phủ phải tăng cường hỗ trợ tài chính cho tất cả các trường mẫu giáo.
Bà Yan Suyan, hiệu trưởng trường mẫu giáo thực nghiệm Huana ở Baoding, tỉnh Hà Bắc, đồng ý rằng tỷ lệ sinh giảm cũng đồng nghĩa với cơ hội để xây dựng các dịch vụ mầm non tốt hơn.
Cô ấy nói: “Toàn bộ ngành này đang bị ảnh hưởng bởi số lượng người tuyển giảm sinh. Một số lượng lớn trường mẫu giáo sẽ biến mất sau ba hoặc năm năm nữa, và những ai muốn tồn tại phải nâng cao khả năng cạnh tranh của mình”.
Nhưng đối với ông Liu Dewei, chủ trường mẫu giáo nhỏ ở Quảng Tây, ưu tiên hàng đầu của ông là kiểm soát chi phí.
“Bây giờ tôi không dám mua thêm bất kỳ thiết bị nào nữa. Tôi sẽ đóng cửa trường học nếu mọi thứ không được cải thiện trong năm nay”, ông chia sẻ.