Chính sách tăng lãi suất - "con dao hai lưỡi"
Chỉ trong vòng ba ngày, hai ngân hàng lớn của Mỹ là Silicon Valley Bank và Signature Bank (ảnh) lần lượt sụp đổ và tuyên bố ngừng hoạt động gây ra một cơn địa chấn đối với thị trường tài chính-ngân hàng. Ảnh: THX/TTXVN
Vụ phá sản làm lung lay niềm tin vào sự vững mạnh và khả năng chống chịu của hệ thống ngân hàng Mỹ. Giữa bối cảnh ấy, cuộc họp thường kỳ của Ủy ban Thị trường mở Liên bang, cơ quan hoạch định chính sách của Fed, vừa qua được giới đầu tư, các thị trường tài chính theo dõi vô cùng sát sao. Dư luận đã có những phản ứng trái chiều, song nhìn chung đều nhận thấy tín hiệu thay đổi từ quyết định tăng nhẹ 0,25 điểm phần trăm lãi suất của Fed.
Báo USA Today đăng bài viết lý giải nguyên nhân vì sao SVB, ngân hàng lớn thứ 16 của Mỹ, lại sụp đổ. Bài báo cho rằng có hai nguyên nhân song hành quật ngã SVB: Thứ nhất là sự mất giá của cổ phiếu công nghệ trong hơn một năm qua, và thứ hai là việc Fed đảo chiều chính sách tăng lãi suất mạnh mẽ để chống lạm phát. Trong đó, chính sách lãi suất của Fed được coi là nguyên nhân trực tiếp.
Giới chuyên gia kinh tế đánh giá gốc rễ dẫn tới sự đổ vỡ hôm nay của SVB đã xuất hiện từ vài năm trước. SVB dường như đã “chơi tất tay” tài sản tiền gửi của khách hàng để đầu tư vào kênh trái phiếu Chính phủ Mỹ trong thời kỳ lãi suất gần như bằng 0.
Với chính sách này, cùng với sự bùng nổ về số lượng công ty công nghệ và khởi nghiệp trong khoảng 20 năm qua, SVB phát triển quá nóng và giá trị tài sản tăng lên nhanh chóng mặt. Tuy nhiên, kể từ khi Fed tăng mạnh lãi suất. Lãi suất tiền gửi tăng, giá trái phiếu giảm, đã khiến SVB điêu đứng. Vừa khó tiếp cận nguồn vốn, SVB lại buộc phải bán một lượng lớn trái phiếu, lên tới 3,5 tỷ USD chỉ trong hơn một tuần, với giá thấp hơn nhiều so với giá gốc để duy trì hoạt động. Bước đi này của SVB khiến khách hàng ồ ạt rút tiền và dẫn tới sự sụp đổ.
Dù không nằm trong Top10 ngân hàng lớn nhất của Mỹ, song dư chấn của vụ SVB sụp đổ nằm ở yếu tố tâm lý. Trang tài chính worldfinancialreview.com đăng bài viết cho rằng sự đổ vỡ gây kinh ngạc của ngân hàng công nghệ hàng đầu này đang gây tâm lý lo ngại bao trùm đối với ngành ngân hàng Mỹ nói riêng và với cả nền kinh tế số 1 thế giới nói chung.
Cú sốc khiến Fed và Ủy ban Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang "bừng tỉnh"
Người dân xếp hàng bên ngoài trụ sở ngân hàng Silicon Valley Bank (SVB) ở Santa Clara, California, Mỹ. Ảnh: THX/TTXVN
Ông Diane Swonk, chuyên gia kinh tế trưởng tại CME Group, đánh giá sự sụp đổ nhanh chóng của SVB đã khiến các nhà hoạch định chính sách của Fed phải tính ngay tới việc giảm tốc lộ trình tăng lãi suất và việc ngân hàng trung ương này chỉ tăng 0,25 điểm phần trăm, neo ở biên độ 4,75-5%, là phản ứng tức thì và đầy tính linh hoạt của Fed.
Thông điệp từ điều chỉnh này là khá rõ ràng, rằng Fed vẫn tiếp tục theo đuổi nỗ lực chống lạm phát bằng việc siết chặt chính sách tiền tệ, song cũng luôn lắng nghe phản ứng của thị trường tài chính để có điều chỉnh phù hợp với các diễn biến mới phát sinh.
Tuy nhiên, quyết định “rà phanh” lãi suất vừa qua của Fed chưa thể lập tức xoa dịu “cơn đau” của ngành ngân hàng Mỹ. Theo Thời báo Phố Wall, sự kiện SVB phá sản sẽ ảnh hưởng lâu dài tới thị trường tài chính, giá cổ phiếu và nhất là tâm lý của người gửi tiền tại Mỹ. Dòng tiền tại thị trường tài chính Mỹ đang đảo chiều và biến động mạnh. Trong vòng chỉ 1 tuần trước và sau quyết định tăng lãi suất của Fed, khách hàng đã rút tổng cộng gần 100 tỷ USD khỏi các ngân hàng nhỏ và khu vực. Số liệu do Fed công bố ngày 25/3 cho thấy tổng số tiền gửi ngân hàng của người dân Mỹ chỉ còn trên 17.500 tỷ USD, giảm tới 582,4 tỷ USD so với tháng 2/2022 (giảm tương đương 0,6%). Giới phân tích dự báo khách hàng sẽ tiếp tục rút tiền khỏi các ngân hàng nhỏ và chuyển sang các kênh đầu tư hay kênh bảo toàn tài sản chắc chắn hơn. Xu thế này có thể kéo dài tới cuộc họp lãi suất tiếp theo của Fed.
Rõ ràng vụ SVB phá sản đã phơi bày một mối đe dọa tiềm tàng mà rất nhiều ngân hàng tại Mỹ đang phải đối mặt: Đó là các khoản tiền gửi không có bảo hiểm. Lối kinh doanh kiểu “ăn theo chính sách” của các ngân hàng như SVB là "con dao hai lưỡi" và ngân hàng này đã hứng chịu hậu quả đau đớn khi Fed tăng mạnh lãi suất. Chuyên gia tài chính William Isaac, cựu Chủ tịch Ủy ban Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang Mỹ (FDIC), cảnh báo về nguy cơ một chuỗi cho vay sụp đổ như hồi những năm 1980.
Giới quan sát đánh giá, đối mặt với thách thức mới nảy sinh từ cơn địa chấn nhỏ trong ngành ngân hàng, Chính phủ Mỹ và các thực thể tài chính của nước này đã có phản ứng khá nhanh chóng. Việc Ủy ban Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang và Fed lên tiếng đảm bảo cho các khoản tiền gửi của khách hàng đã ngăn chặn được “hiệu ứng domino” người dân ào ạt rút tiền khỏi các ngân hàng có độ rủi ro cao. Một cuộc khủng hoảng toàn diện của ngành ngân hàng cũng tạm thời được chặn đứng. Tuy nhiên, đó mới là biện pháp chữa cháy trước mắt, còn về lâu dài, Mỹ cần có những điều chỉnh vĩ mô hơn trong chính sách điều hành và giám sát thị trường tài chính.
Vụ đổ vỡ cho thấy sự cần thiết phải có các biện pháp quản lý mạnh mẽ hơn, giám sát chặt chẽ hơn, để đảm bảo sự ổn định của hệ thống ngân hàng và ngăn chặn các sự cố xảy ra trong tương lai.
Trụ sở Fed tại Washington, D.C, Mỹ. Ảnh: AFP/TTXVN
Giới phân tích cho rằng vụ sụp đổ của hai ngân hàng SB và nhất là SVB là cú sốc giúp Fed bừng tỉnh sau hơn 1 năm theo đuổi chính sách “chống lạm phát trên hết”, với 8 đợt tăng mạnh lãi suất liên tiếp. Hệ lụy từ chính sách tiền tệ này đã phơi bày rõ qua đợt chao đảo vừa qua của ngành ngân hàng Mỹ. Trong khi viễn cảnh kéo lạm phát về ngưỡng mục tiêu 2% vẫn còn xa vời, thì cơn gió nghịch do chính Fed tạo ra đã quật ngã nhiều ngân hàng lớn của nước này.
Tình hình thị trường tài chính-ngân hàng tại Mỹ trước cuộc họp lãi suất mới đây nhất của Fed có điểm tương đồng đáng quan ngại giống cuộc khủng hoảng tài chính giai đoạn 2008-2009. Điều đó giải thích vì sao Chính phủ Mỹ và các thể chế tài chính của nước này, như Fed và FDIC, đã phải nhanh chóng hành động để ngăn chặn hiệu ứng domino và không để kinh tế Mỹ rơi ngược trở lại vào vòng xoáy suy thoái. Trong bối cảnh hiện nay, nhiều khả năng Fed sẽ giảm tốc và chấm dứt lộ trình tăng lãi suất trước cuối năm nay.