Một cánh đồng trồng chanh bị bỏ hoang tại bang Michoacan. Ảnh: AFP
Hai mảnh đất bị bỏ trống nằm nổi bật giữa những cánh đồng chuối và vôi ở Apatzingán, Mexico. Chủ nhân của chúng muốn rời đi khi các băng nhóm tội phạm tìm đến tống tiền họ. Tình trạng tống tiền tràn lan đang đè bẹp nền kinh tế lớn thứ hai của châu Mỹ Latinh.
Giống như nhiều vùng nông nghiệp khác trên khắp đất nước Mexico, các băng nhóm tội phạm ở bang miền Tây Michoacan đã chi phối thị trường, đẩy chi phí tăng cao và gây tổn hại không chỉ cho nông dân mà cả người tiêu dùng. Lấy chanh làm ví dụ: mặc dù sản lượng trên toàn quốc tăng và lạm phát giá tiêu dùng nói chung chậm lại, giá của loại quả này vẫn tăng hơn 50% trong năm qua.
Một vườn chanh vừa thu hoạch. Ảnh: AFP
Michoacan do băng Jalisco Nueva Generación (CJNG) và các băng nhóm tội phạm như Los Viagras và La Familia Michoacana kiểm soát. Ngoài việc buôn bán ma túy, bọn tội phạm còn áp đặt hạn ngạch đối với các nhà sản xuất và người trung gian nhằm đánh vào túi tiền của hàng triệu người tiêu dùng.
Chúng cũng buộc người sản xuất nông nghiệp phải nộp một loại thuế đất, tương đương với 0,11 USD cho mỗi kg nông sản họ bán được. Đáng chú ý, vùng này có thể sản xuất khoảng 900 tấn chanh mỗi ngày.
Một người phụ nữ mua chanh ở chợ Morelia, thủ phủ của bang Michoacan. Ảnh: AFP
Kết quả là giá chanh đã tăng 58,5% trong năm ngoái, theo Tập đoàn Tư vấn Thị trường Nông nghiệp (GCMA). Tại Mexico City, giá chanh đã tăng gấp đôi lên gần 4,5 USD/kg vào tháng 8 vừa qua.
Đà tăng giá đó có tác động rất lớn đối với một đất nước mà quả chanh “ngự trị” nền ẩm thực. Mexico cũng là nước trồng chanh lớn nhất thế giới.
Bà nội trợ Gabriela Jacobo, 53 tuổi, ở Michoacán, cho biết: “Giá chanh cao ngất ngưởng. Tôi chỉ mua vài quả đủ dùng cho cả tuần”.
Trước tình hình này, cảnh sát Mexico bắt đầu xuất quân hộ tống các xe hàng chở chanh.
Cảnh sát hộ tống một xe tải chở chanh ở bang Michoacan. Ảnh: AFP
Phó cảnh sát trưởng bang Michoacán Jose Ortega cho biết: “Chúng tôi đang hỗ trợ tất cả các phương tiện vận chuyển sản phẩm này cùng các lực lượng an ninh khác, với mục tiêu đảm bảo sản phẩm đến đích mà không xảy ra sự cố lớn nào”.
Việc giá chanh tăng lên do hành vi tống tiền của các tổ chức tội phạm cũng ảnh hưởng đến những người trồng cà chua, chuối, xoài cũng như các nhà vận chuyển và phân phối.
Nạn tống tiền và trộm cắp đã khiến các công ty ở nước này thiệt hại khoảng 6,8 tỷ USD mỗi năm, tương đương 0,67% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Mexico.
Một thành viên Lực lượng Vệ binh Quốc gia Mexico đứng canh gác lối vào một chợ chanh. Ảnh: AFP
Ở các thành phố khác của Mexico, chẳng hạn như Chilpancingo, trước đây người dân đã phải đối mặt với tình trạng thiếu lương thực trầm trọng sau vụ sát hại hàng loạt nông dân và thương lái vì từ chối nộp tiền cho các băng đảng.
Để đối đầu với tội phạm, những người trồng chanh như ông Hipólito Mora đã thành lập các nhóm tự vệ vào năm 2013, nhưng cuối cùng lại bị cáo buộc là băng nhóm tội phạm.
Ông Mora tiếp tục tố cáo kịch liệt những kẻ buôn ma túy cho đến khi bị sát hại vào tháng 6 tại La Ruana, Michoacan.
Đội xe cảnh sát hộ tống xe chở chanh chạy trên đường cao tốc Apatzingan-Nueva Italia ngày 20/9. Ảnh: AFP
Người chị gái Guadalupe của ông Mora nói: "Chúng tôi đang chết chìm giữa những băng đảng ở đó. Chúng tính phí mọi thứ: giỏ đựng, nước ngọt, bia, thịt gà. Mọi thứ đều rất đắt".
Đối với người nông dân, họ chẳng còn giải pháp nào khác. Chủ nhân của các cánh đồng lo lắng nếu họ bỏ đi nơi khác thì nhiều người lao động sẽ không có kế sinh nhai.
Công tố viên Rodrigo González, người đứng đầu đơn vị truy đuổi tội phạm ở Michoacan, đã liên tục kêu gọi công dân ra trình báo, song không thành công. Nhiều người lo sợ phải chịu số phận tương tự như Hipólito Mora.