Đại dịch COVID-19 – Mối đe dọa diệt chủng với thổ dân Amazon

Tổng thống Jair Bolsonaro – người đã từng nhận định đại dịch COVID-19 chỉ là “một dịch cúm nhẹ” – trước đây từng bị cáo buộc khuyến khích những người khai thác gỗ và nông dân xâm chiếm các khu bảo tồn địa phương và phá hủy các cơ quan do chính phủ thành lập để bảo vệ các dân tộc bản địa.

Nhiếp ảnh gia Salgado sinh ra tại Brazil – người đã dành gần 4 thập kỷ để ghi chép tài liệu về Amazon và cư dân của vùng rừng rậm nhiệt đới lớn nhất thế giới – đã cảnh báo đại dịch COVID-19 có nguy cơ lớn sẽ trở thành thảm họa đối với các bộ tộc trong vùng. Ông đã cùng những người nổi tiếng khác, bao gồm danh ca Madonna, "nữ hoàng talk show" Oprah Winfrey, nam tài tử Brad Pitt, đưa ra một bản kiến nghị kêu gọi chính phủ hành động để bảo vệ các bộ tộc Amazon.

"Với những người khai thác vàng, gỗ, nông dân và những bộ tộc khác đang xâm chiếm lãnh thổ của họ, virus SARS-CoV-2 có nguy cơ sẽ lây lan cho người bản địa, những người không có bất kỳ kháng thể nào. Không có gì để bảo vệ người bản địa khỏi nguy cơ diệt chủng gây ra bởi một đại dịch do người ngoài xâm nhập vào vùng đất của họ một cách bất hợp pháp”, ông Salgado nói.

Brazil có khoảng 800.000 người bản địa từ 300 nhóm dân tộc. Trước đại dịch COVID-19, người bản địa tại đây cũng đã bị “giam cầm” trong những gì mà các nhà hoạt động gọi là cuộc đấu tranh lịch sử để sinh tồn.

Những năm gần đây, khu vực sinh sống của các bộ tộc tại rừng Amazon ngày càng bị thu hẹp do tình trạng khai thác rừng và khoáng sản trái phép. Những tài nguyên này chiếm 60% diện tích của cả vùng Amazon, khiến các bộ tộc phải lùi sâu vào rừng rậm để sinh tồn.

Các bệnh viện tại Sao Paulo - thành phố lớn nhất Brazil - đang phải đối mặt với tình trạng quá tải đến mức "gần sụp đổ", khi đất nước trở thành tâm điểm của đại dịch ở Nam Mỹ. Nhiếp ảnh gia Salgado cho rằng mối đe dọa tử vong đang “lơ lửng" trên một phần lớn dân số.

“Tổng thống Bolsonaro đang phản đối việc phong tỏa. Brazil không có cơ sở hạ tầng y tế tốt như châu Âu. Nếu virus xâm nhập vào khu rừng, chúng tôi không có bất kỳ phương tiện nào để hỗ trợ. Thách thức khoảng cách là rất lớn. Người dân bản địa sẽ bị bỏ rơi”, ông Salgado cho biết.

Tới nay, virus SARS-CoV-2 đã lây nhiễm cho hơn 40 nhóm dân tộc bản địa tại Amazon. Khu vực này cũng đã ghi nhận 537 trường hợp dương tính với virus SARS-CoV-2 và 102 ca tử vong, theo Hiệp hội Người bản địa Brazil.

Từ hôm 20/5, nhóm quyền dân tộc bản địa Forest Guardian, đã cảnh báo bộ tộc săn bắn hái lượm Awa Guaja, theo truyền thống không có liên hệ với thế giới bên ngoài, có nguy cơ bị xóa sổ vì bị xâm chiếm bởi những người khai thác gỗ và nông dân.

 “Nếu bạn không chấm dứt các cuộc xâm chiếm lãnh thổ của chúng tôi, bộ tộc biệt lập người Awa Guaja sẽ chết”, nhóm nhân quyền Forest Guardian, nói khi một số thành viên của nhóm đã bị sát hại trong những tháng gần đây.

Không chỉ gây ra một đại dịch, virus SARS-CoV-2 cũng được coi là một thứ "vũ khí" phá hủy môi trường và hành tinh của chúng ta. Tuy nhiên, ông Salgado cho rằng đại dịch cũng đã cho chúng ta cơ hội để suy nghĩ lại mọi thứ.

“Chúng ta đã trở thành người ngoài hành tinh sống ở các thị trấn và thành phố. Chúng ta phá hủy mọi thứ, đưa nó vào thành phố, rồi lại tiếp tục xây dựng nó. Chúng ta cần phải nhìn nhận sâu rộng hơn về cách sống và thay đổi điều đó. Chúng ta có rất nhiều việc phải làm sau đại dịch. Chúng ta cần phải tạo ra một hệ thống sản xuất mới và phù hợp”, ông Salgado nói.

Theo một số ước tính, 90% cư dân bản địa châu Mỹ đã bị “xóa sổ” bởi dịch bệnh sau khi những người châu Âu đầu tiên đến xâm chiếm vùng đất này.

Nỗi sợ hãi mắc COVID-19 đã lan rộng ra các cộng đồng bản địa vào tháng trước, khi cái chết của một thiếu niên tộc người Yanomami làm sống lại những ký ức kinh hoàng về dịch bệnh do những người đi đường và những người khai thác vàng gây ra trong những năm 1970 và 1980.

“Ở một số làng tôi biết, bệnh sởi đã giết chết 50% dân số. Nếu COVID-19 làm điều tương tự thì đó sẽ là một vụ thảm sát”, ông Carlo Zaquini, một nhà truyền giáo người Italy đã dành nhiều thập kỷ gắn bó với tộc người Yanomami, chia sẻ.

Cho đến thời điểm hiện tại, Manaus, thủ phủ của bang Amazonas, nơi có một phần khu bảo tồn Yanomami, là thành phố bị virus SARS-CoV-2 tấn công nặng nề nhất tại Brazil.

Nhiếp ảnh gia Salgado đang kêu gọi thành lập một đội đặc nhiệm do quân đội điều hành nhằm ngăn những kẻ xâm nhập vào các khu vực được bảo vệ. Ông cũng tin rằng áp lực quốc tế có thể khiến Chính quyền Tổng thống Bolsonaro phải có những biện pháp phù hợp để ngăn chặn thảm họa xảy ra, giống như những gì đã xảy ra vào năm ngoái, khi sự phẫn nộ toàn cầu khiến chính phủ phải điều động quân đội để dập tắt các đám cháy ở Amazon.

“Chỉ riêng ở Amazon Brazil, chúng tôi có 103 nhóm bản địa biệt lập - họ đại diện cho những người tiền sử cuối cùng. Chính vì vây, chúng ta không thể để tất cả biến mất”, ông Salgado nói.