Đằng sau 'nước cờ' giải tán Hạ viện Nhật Bản

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã chính thức công bố kế hoạch giải tán Hạ viện và tổ chức bầu cử sớm. Có nhiều ý kiến tranh cãi liên quan đến lý do thực sự của quyết định này. Các nghị sĩ đối lập nghi ngờ mục đích của ông Abe, trong khi nhiều nghị sĩ thuộc liên minh cầm quyền của Đảng Dân chủ Tự do (LDP) và đối tác Công minh Mới (NKP) tỏ ý đồng tình với quyết định mạo hiểm này.


Nhận nhiệm sở vào tháng 12/2012 sau khi chiến thắng vang dội trước Đảng Dân chủ Nhật Bản (DPJ), đến nay, liên minh cầm quyền và nội các Abe đã thực hiện được một nửa nghị trình đề ra trong cương lĩnh tranh cử “chấn hưng nước Nhật” với trọng tâm là các chính sách kinh tế mang tên “Abenomics” - được biết đến rộng rãi với chiến lược “3 mũi tên”.

Ba mũi tên đó gồm gia tăng nới lỏng tiền tệ, tăng cường đầu tư cho lĩnh vực công và thực hiện chiến lược tăng trưởng. Hai mũi tên đầu tiên đã tạo được hiệu ứng mạnh mẽ đối với nền kinh tế, đẩy chỉ số Nikkei tăng cao, vực dậy niềm tin của nhà đầu tư và khuyến khích người dân chi tiêu. Nền kinh tế có những chuyển biến tích cực và lần đầu tiên tỷ lệ lạm phát của Nhật Bản tiến gần đến mục tiêu 2%.

Tuy nhiên, mũi tên thứ ba là chiến lược tăng trưởng chưa phát huy hiệu quả, buộc chính quyền Abe phải đưa ra chiến lược tăng trưởng phiên bản mới vào tháng 6/2014, trong đó chú trọng mở rộng quyền tham gia của tư doanh vào lĩnh vực nông nghiệp, phát triển kinh tế địa phương và tăng cường vai trò của phụ nữ trong xã hội.

Bất chấp chiến lược tăng trưởng mới có nhiều bước tiến và bắt đầu có những ảnh hưởng nhất định, tác động tiêu cực của việc tăng thuế tiêu dùng có nguy cơ đẩy nền kinh tế Nhật Bản rơi trở lại suy thoái. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Nhật Bản từ tháng 7 – 9/2014 sụt giảm 1,6%. Đây là quý thứ hai liên tiếp GDP sụt giảm.

Điều đó cho thấy nước cờ mạo hiểm của Thủ tướng Abe khi thực hiện cùng lúc chính sách “Abenomics” và tăng thuế để bù đắp nợ công. Mặt tiêu cực của “Abenomics” dường như đang có phần lấn át những điểm tích cực mà nó mang lại.

Trong bối cảnh đó, chính quyền Abe lại đối mặt với sóng gió khi 2 trong số 5 nữ bộ trưởng mới được bổ nhiệm phải từ chức do bê bối quỹ tranh cử chỉ sau chưa đầy một tháng nắm quyền. Điều đó ảnh hưởng nghiêm trọng tới uy tín của nội các Abe, khiến tỷ lệ ủng hộ lần đầu tiên giảm xuống dưới 50%. Phe đối lập còn cho biết sẽ tiếp tục chất vấn một số bộ trưởng về các vấn đề tương tự.

Tình thế xem ra khá cấp bách với ông Abe và liên minh cầm quyền trong khi nghị trình mà ông đề ra cần một chặng đường dài mà không chắc những năm còn lại của nhiệm kỳ đủ để hoàn tất.

Trở về sau khi tham dự Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) ở Bắc Kinh và Hội nghị Nhóm các nước phát triển và mới nổi (G20) ở Brisbane (Australia), Thủ tướng Abe đã đi đến quyết định quan trọng là giải tán Hạ viện để tổ chức tổng tuyển cử và lùi thời hạn tăng thuế tiêu dùng lên 10% đến tháng 4/2017 thay vì tháng 10/2015 theo kế hoạch ban đầu.

Sau những thông tin không mấy sáng sủa về kinh tế và hàng loạt sóng gió trên chính trường, quyết định giải tán Hạ viện được cho là lối thoát duy nhất cho chính quyền Abe và liên minh cầm quyền trước sức ép ngày càng lớn từ phía cử tri vốn nghi ngờ về hiệu quả thực sự của chiến lược tăng trưởng.

Trong bối cảnh các đảng đối lập chưa đủ mạnh và đang chia rẽ nội bộ, chính quyền Abe và liên minh cầm quyền tỏ ra khá tự tin khi giải tán Hạ viện. Chủ tịch Đại hội đồng LDP Toshihiro Nikai cho rằng chính quyền Abe giải tán Hạ viện khi đảng cầm quyền vẫn còn mạnh và tin rằng LDP sẽ “nhận được sự ủng hộ của người dân cho 4 năm cầm quyền tiếp theo”.


Nói như vậy không có nghĩa chiến thắng đã hoàn toàn ở trong tầm tay của liên minh cầm quyền bởi vẫn còn rất nhiều vấn đề mà chính quyền Abe phải đề ra trong hồ sơ tranh cử như việc thúc đẩy các nỗ lực nhằm thoát khỏi trình trạng giảm phát, vấn đề tái khởi động các nhà máy điện hạt nhân, tăng cường vai trò của Lực lượng phòng vệ (SDF) trong các hoạt động bên ngoài lãnh thổ, di chuyển Căn cứ không quân Futenma ở Okinawa, soạn thảo định hướng quốc phòng song phương Nhật-Mỹ,...

Đó là những vấn đề “khó nhằn” mà ông Abe phải đương đầu trong thời gian tới. Trong khi đó, mặc dù không nắm trong tay thế chủ động, nhưng phe đối lập dường như cũng đã sẵn sàng thách thức liên minh cầm quyền của ông Abe. Vấn đề chi phí bầu cử, hiệu quả chưa mấy rõ ràng của mũi tên thứ ba trong chính sách “Abenomics” và kinh tế đang có dấu hiệu rơi vào suy thoái có thể là “gót chân Asin” mà các đảng đối lập sẽ tận dụng tối đa để công kích LDP và cá nhân ông Abe trong cuộc vận động tranh cử vào tháng tới.

Tuy nhiên, cuộc bầu cử mà nhiều nghị sĩ đối lập cho rằng quá tốn kém và không có lý do chính đáng này lại có nhiều ý nghĩa đối với cá nhân Thủ tướng Abe và liên minh cầm quyền. Rõ ràng, đây là một động thái chính trị khôn ngoan của ông Abe và các cố vấn thân cận trong LDP. Việc ông quyết định giải tán Hạ viện là nhằm tranh thủ giai đoạn mà khả năng chiến thắng đối với LDP là khá cao và điều đó có thể kéo dài thêm thời gian điều hành đất nước cho đảng cầm quyền.

Ông Abe muốn mượn việc bầu cử để ngăn cản các đảng đối lập tiếp tục truy cứu các vụ bê bối về quỹ chính trị của các thành viên nội các, đồng thời thông qua việc “cơ cấu lại” chính quyền nhằm duy trì sức gắn bó trong đảng. Theo kết quả thăm dò dư luận, hiện tỷ lệ ủng hộ đảng của ông Abe vẫn vượt xa các đối thủ khác. Mặc dù chỉ số tín nhiệm của Thủ tướng Abe có giảm, song vẫn cao hơn so với những người tiền nhiệm. Trong khi đó, mặc dù phản đối chính sách Abenomics, nhưng các đảng đối lập vẫn chưa đưa ra được chính sách nào có thể thay thế.

Giữa lúc phải đối mặt với không ít nhân tố bất lợi liên quan đến uy tín của nội các và hàng loạt chương trình nghị sự cần thêm nhiều thời gian để thực hiện, một cuộc bầu cử mà nhiều khả năng giành chiến thắng sẽ giúp ông Abe làm mới lại hình ảnh của chính quyền trong con mắt cử tri. Điều đó cũng có nghĩa là ông sẽ có thêm thời gian để thúc đẩy những mục tiêu hiện còn dang dở.


Hữu Thắng (P/v TTXVN tại Nhật Bản)