Tình cờ trong chuyến công tác đưa tin về sự kiện Triển lãm ảnh và tuần phim "Việt Nam điểm hẹn thế giới" năm 2013 khá hoành tráng tại Kharkov, Ukraine, tôi có dịp ghé thăm Chợ đồ cũ của thành phố.
Sở dĩ chúng tôi chọn Chợ đồ cũ bởi trong đoàn các "nhà đài" có một phóng viên VoV (Đài tiếng nói Việt Nam) khá đam mê sưu tầm đồ vật thời Liên Xô trước kia. Theo giải thích của anh, chợ đồ cũ ở các thành phố nhỏ hơn thuộc SNG có ưu điểm so với chợ bán hàng lưu niệm và đồ cũ Vernhicas ở thủ đô Moscow của Nga (được nhiều người Việt biết tới) ở chỗ nơi đây có thể săn những món đồ đặc sắc và thú vị với giá "mềm" hơn giá đã qua tay các tiểu thương lọc lõi trên Moscow. Trí tò mò cùng những ký ức thời Xôviết trước kia cũng trỗi dậy, thế là nhân tiện anh Nưa, một người Việt sống lâu năm tại Kharkov đưa đi thăm thành phố, ba phóng viên chúng tôi lên đường khám phá chợ đồ cũ.Ấn tượng đầu tiên khi qua đường bước vào chợ là tấm biển xộc xệch đề "Mua lại đồng hồ cũ" nằm khiêm tốn bên trái cổng chợ. Do đã quen với những món đồ bán tại Vernhicas, tôi hiểu rằng, trọng tâm "tìm kiếm" sẽ là những món đồ như tiền xu cổ, huân huy chương, đồng hồ Liên Xô cũ, ấm samovar truyền thống, hay nhiều món đồ cũ khác ghi lại những dấu ấn thời CCCP trước kia. Tiền cổ, huân huy chương cổ, đồng hồ cổ. |
Chợ đồ cũ Kharkov nằm khiêm nhường dọc một con sông nhỏ gần trung tâm thủ đô. Chợ họp tất cả các ngày trong tuần trừ thứ 2, mỗi lần chỉ họp 5-6 tiếng và phiên đông nhất là vào thứ 7 và chủ nhật. Ngay trước cổng chợ, tôi bị hút vào chiếc bàn nhỏ bày bán đủ loại tiền xu cũ, huân huy chương và đồng hồ đeo thời Liên Xô. Hỏi giá một đồng 1 rúp cũ phát hành nhân kỷ niệm 30 năm chiến tranh vệ quốc vĩ đại, tôi thực sự bất ngờ khi giá của nó chỉ là 2 grivna tiền Ucraine (tương đương hơn 5.000 đồng VN) - giá quá rẻ so với giá cả ở Moscow. Thế là "máu tham" nổi lên, bao nhiêu thận trọng cũng tan biến, tôi rắp tâm sắm một vài món đồ cũ, dù kiến thức về những món đồ mà nhiều người xem như "đồng nát" này chỉ là một chút ít qua câu chuyện trước đó với đồng nghiệp VoV đi cùng.
Cảm giác trong chợ đồ cũ khá đặc biệt, nó gợi lại trong tôi ký ức về thời sinh viên trai trẻ cách đây hơn 20 năm, khi lang thang cùng các bạn trong những khu chợ đơn sơ, kiêm tốn ở Lvov, Kiev, hay thậm chí là cả Moscow. Chợ bán đủ loại đồ cũ, từ những đồng xu cổ Liên Xô, huân huy chương một thời oai hùng, những chiếc đĩa hát hay radio cũ từng là hàng "hot" trong khối XHCN như loại đài phát thanh VEF, đồng hồ cơ đeo tay để bàn và treo tường, ấm samova, quân phục thời Liên Xô trước đây, chiếc bàn là Liên Xô 7,5 rúp ngày nào, hay cả những quả tạ, quần áo giày dép cũ, phụ tùng ôtô, linh kiện sửa đường ống hay đồ làm vườn, nói chung là cả "nghìn thứ bà rằng".
Mải mê ngắm nghía và xem đồ, tôi như lạc vào thế giới của thập niên 1970-1980 hay thậm chí lâu hơn nữa. Hàng loại đồ vật gợi lại ký ngày nào, không kém phần sống động, về cuộc sống của người dân Liên Xô, thời họ được ví như ông anh cả hùng mạnh, dẫn dắt toàn bộ các nước XHCN anh em. Cảm nhận về không gian văn hóa XHCN không kém phần đặc sắc ngày nào tràn về cùng một chút tiếc nuối.
Quân phục, phù hiệu thời Liên Xô trước kia. |
Anh bạn VoV hối hả sắm cho mình vài chiếc đồng hồ cơ đeo tay cổ mà theo anh giá khá "mềm" so với ở Moscow. Tôi cũng kịp sắm cho mình 2 chiếc huân chương Liên Xô mạ vàng nhìn thật oách, chiếc đồng cơ đeo tay 4 kim có báo thức mà theo người đồng nghiệp là hàng "quí" thời trước kia hay chiếc đồng hồ "Chỉ huy" cũ dành cho Hải quân Nga. Tuy nhiên cảm xúc mới thực sự đặc biệt, nó giống như mình đang sở hữu trong tay những món đồ trước kia được người dân ở các nước XHCN rất trân trọng hay xem như "hàng hiệu" vô cùng quí giá, dù trên thực tế chúng có thể chỉ là đồ "đồng nát".
Sảng khoái ra về sau khi hòa mình trong một không gian hoài cổ thú vị, anh bạn VoV thậm chí anh còn rất tâm đắc khi tậu được chiếc đồng hồ treo tường cúc-cu cổ giá rẻ bất ngờ mà theo anh tìm mãi ở Moscow chẳng thấy. Anh Nưa cũng kịp sắm cho mình một chiếc tẩu hút thuốc bằng đồng khá oách. Trên đường về, chiếc đồng hồ treo tường cúc-cu cổ trên xe cử thỉnh thoảng lại báo giờ réo rắt, như hòa cùng tâm trạng hứng khởi, thoải mái của tất cả mọi người trên xe.
Duy Trinh (Viết từ Kharkov, Ukraine)