Mới đây, một cuộc khảo sát toàn diện về các mầm bệnh do virus gây ra đã phát hiện ra rằng chúng ẩn chứa một loạt bệnh đe dọa con người và các động vật khác.
Một nghiên cứu nhằm vào hơn 10 loài động vật được buôn bán và tiêu thụ làm thức ăn ở Trung Quốc đã tìm thấy 71 loại virus ở động vật có vú, trong đó có 18 loại được coi là “có nguy cơ cao” đối với người và vật nuôi. Cầy hương, loài liên quan đến sự lây lan của virus hô hấp cấp tính ở các chợ ở miền nam Trung Quốc gần 20 năm trước, chứa những vi khuẩn đáng lo ngại nhất.
Một khu chợ bán thực phẩm tươi sống ở Quảng Châu, Trung Quốc. Ảnh: Bloomberg
Mặc dù nhóm tác giả ở Trung Quốc, Mỹ, Bỉ và Australia không tìm ra bất kỳ mầm bệnh nào tương tự virus SARS-CoV-2 gây ra đại dịch COVID-19, họ chỉ ra rằng các chủng virus ở loài dơi đã vượt qua rào cản về loài để lây nhiễm sang loài khác, có nguy cơ gieo rắc các ổ dịch nguy hiểm. Họ cũng phát hiện ra các động vật được phép săn bắn bị nhiễm những chủng virus mà trước đây được cho là chỉ tồn tại ở con người.
Đồng tác giả Edward Holmes, nhà sinh vật học tiến hóa tại Đại học Sydney, cho biết: “Bài báo này cũng chỉ ra rằng con người thường xuyên truyền virus cho các động vật khác. Rõ ràng là có sự lây nhiễm virus hai chiều”.
Các mối đe doạ trong tương lai
Được hỗ trợ bởi Chương trình Nghiên cứu và Phát triển Trọng điểm Quốc gia của Trung Quốc và các tổ chức khác, nghiên cứu này cho thấy những cam kết trong việc tìm kiếm các mối đe dọa gây ra đại dịch trong tương lai. Nghiên cứu 40 trang vừa được phát hành trên bioRxiv hôm 12/11. Đây là một kho lưu trữ mở các bản nghiên cứu trước khi được thẩm định và xuất bản.
Cuộc điều tra toàn diện về sự đa dạng của các virus liên quan đến động vật có xương sống ở Trung Quốc là chương trình điều tra đầu tiên để đánh giá loài nào tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây bùng phát nhất.
Các nhà khoa học vẫn chưa xác định được nguồn gốc của SARS-CoV-2. Vụ tranh luận về nguồn gốc của nó đã đúc rút thành hai giả thuyết chính: rò rỉ từ phòng thí nghiệm hoặc lan truyền từ động vật.
Các nghiên cứu xác định chủng virus Corona có liên quan chặt chẽ với nhau, điển hình ở các cá thể dơi sống trong hang động đá vôi ở Bắc Lào và Campuchia, đã ủng hộ giả thuyết thứ hai.
Ngành thương mại 81 tỷ USD
Các loài động vật hoang dã, dù bị bắt từ môi trường sống tự nhiên hay được nuôi trong trang trại, đang được buôn bán hợp pháp và bất hợp pháp trên khắp thế giới để đáp ứng nhu cầu về thực phẩm, lông thú, thuốc cổ truyền hay làm vật nuôi ngoại lai hoặc nuôi nhốt vườn thú. Thị trường này ở Trung Quốc ước tính trị giá 520 tỷ nhân dân tệ (82 tỷ USD) vào năm 2016.
Trung Quốc đã cấm buôn bán động vật hoang dã kể từ khi COVID-19 bùng phát. Chính phủ sau đó đã cấm người dân tiêu thụ động vật hoang dã trên cạn. Động thái vào đầu năm 2020 này thừa nhận rằng điều kiện vệ sinh kém cùng yếu tố tiếp xúc gần giữa động vật và con người ở chợ cũng như các nhà hàng tạo thành nơi sinh sản lý tưởng cho các bệnh truyền nhiễm mới.
Khu chợ hải sản Hoa Nam ở thành phố Vũ Hán, Trung Quốc, bị đóng cửa sau khi phát hiện trường hợp nhiễm virus Corona, ngày 11/1/2020. Ảnh: AFP/TTXVN
Ông Shuo Su, Giáo sư ngành thú y tại Đại học Nông nghiệp Nam Kinh, cùng các đồng nghiệp đã làm xét nghiệm cho 1.725 cá thể động vật rừng thuộc 16 loài thường bị săn bắt hoặc tiêu thụ để làm thực phẩm trên 19 tỉnh ở Trung Quốc. Trong số hàng chục loại virus ở động vật có vú được tìm thấy trong 5 năm qua có 45 loại chưa từng được biết đến trước đó.
Các tác giả cho biết: “Ngoại trừ tê tê, có rất ít điều tra về động vật bị săn bắt, mặc dù chúng có quan hệ gần gũi với con người và động vật nuôi, dẫn đến mối liên hệ với các loài động vật hoang dã khác”.
Cúm gia cầm
Nhiều loài trong số các động vật được điều tra đã xuất hiện tại Chợ bán buôn Hải sản Hoa Nam ở Vũ Hán, tâm chấn đầu tiên của COVID-19. Trong số các phát hiện chủng virus đáng chú ý, nhóm nhà khoa học lần đầu tiên xác định được sự hiện diện của virus viêm gan E và chủng cúm H9N2 ở lửng và cầy hương.
Các tác giả cho biết virus cúm H9N2 hiện là chủng phổ biến nhất ở gà và vịt và đã dẫn đến nhiều ca nhiễm ở người dân Trung Quốc. Virus này gây ra các triệu chứng hô hấp rõ ràng ở những con lửng châu Á, trong khi một con cầy hương bị nhiễm bệnh vẫn khỏe mạnh.
Họ cũng tìm thấy số lượng từ trung bình đến cao các mầm bệnh được cho là đặc trưng cho con người ở tê tê, cầy hương và chuột tre, điển hình là norovirus gây nôn mửa và tiêu chảy và cúm B.
Ngoài ra, các tác giả đã xác định sự lây nhiễm chéo giữa các loài, trong đó có các chủng virus Corona liên quan đến dơi ở cầy hương, các chủng liên quan đến chim ở nhím và virus Pneumovirus ở lợn ở tê tê. Giáo sư Holmes đánh giá việc lây truyền virus Corona từ dơi sang cầy hương là điều đặc biệt đáng lo ngại.
Ông Holmes cho rằng nếu có thêm các chủng virus lây truyền từ cầy sang người sẽ dễ dàng châm ngòi cho một đợt bùng phát lớn. Chuyên gia này tin rằng một kiểu lây truyền giữa các loài tương tự rất có thể đã gây ra sự xuất hiện của SARS-CoV-2.