Nhân viên y tế tiêm vaccine phòng COVID-19 cho người dân tại Rome, Italy. Ảnh: THX/ TTXVN
Thông báo trên được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng giữa khối này và hãng dược phẩm AstraZeneca gia tăng liên quan đến vấn đề giao nhận vaccine. Động thái của EC đã vấp sự phản đối kịch liệt từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và có nguy cơ châm ngòi mâu thuẫn với Anh vài tuần sau khi Anh chính thức hoàn tất việc rút khỏi EU.
Biện pháp của EU chỉ có hiệu lực với các nhà máy sản xuất vaccine ngừa COVID-19 nằm trong các hợp đồng mua bán vaccine đã ký giữa các hãng dược phẩm và EC. Theo đó, các nhà máy thuộc diện này hoạt động trên lãnh thổ các nước thành viên EU sẽ phải xin cấp phép xuất khẩu vaccine cho các nước ngoài khối, đồng thời cung cấp kế hoạch xuất khẩu trước 3 tháng.
Ban đầu, biện pháp này dự kiến được thực hiện trong 6 tuần, nhưng sau đó đã được gia hạn đến ngày cuối tháng 3/2021. Nhiều quan chức EU bày tỏ mong muốn kế hoạch này sẽ có hiệu lực trong ngày 30/1.
Trả lời báo giới, Phó Chủ tịch EC Valdis Dombrovskis nhấn mạnh EU đã hỗ trợ tài chính cho các các công ty này để tăng sản lượng, do đó EU mong chờ sớm được tiếp nhận vaccine. Ông nhấn mạnh biện pháp mà EC đưa ra trong tình thế cấp bách.
Mục đích của kế hoạch này là đảm bảo sự minh bạch và trong trường hợp cần thiết, nó cũng cung cấp công cụ để đảm bảo cho công tác chuyển giao vaccine. Các quan chức của EU cũng khẳng định rằng biện pháp này không nhằm vào riêng AstrZeneca, mà tất cả các công ty xuất khẩu vaccine ngừa COVID-19 có hợp đồng mua bán vaccine với EU.
Hầu hết các quốc gia trong và quanh châu Âu không là thành viên EU, như Thụy Sĩ, các quốc gia ở vùng Balkan hoặc Công quốc Monaco, được miễn trừ khỏi biện pháp này. Anh - nước đã rời khỏi EU vào năm 2020, cũng không nằm trong danh sách các nước thực hiện biện pháp này.
Thủ tướng Anh Boris Johnson trong ngày 29/1 đã có cuộc điện đàm với Chủ tịch EU Ursula von der Leyen, bày tỏ quan ngại về biện pháp trên của EU.
Văn phòng Thủ tướng Anh cho biết nhà lãnh đạo nước này đã bày tỏ quan ngại về những hậu quả của biện pháp mà EU vừa công bố. Biện pháp kiểm soát xuất khẩu của EU bao gồm điều khoản đình chỉ một phần các điều khoản trong thỏa thuận thương mại hậu Brexit cho phép hàng hóa lưu thông qua biên giới Ireland.
Người phát ngôn Văn phòng Thủ tướng Anh cho biết Bộ trưởng Văn phòng Nội các Anh Michael Gove đã gọi điện cho Phó Chủ tịch EC Maros Sefcovic để bày tỏ mối quan ngại của Anh trước việc thiếu thông báo của EU về hành động của khối". Người phát ngôn này cho biết Anh "xem xét cẩn thận các bước tiếp theo của mình".
Phản ứng trước động thái của EU, Giám đốc phụ trách vấn đề tiếp cận dược phẩm và các sản phẩm y tế của WHO, bà Mariangela Simao cho rằng giải pháp EU đưa ra nằm trong xu hướng rất đang quan ngại tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho hoạt động cung ứng vaccine toàn cầu.
Căng thẳng giữa EU và AstraZeneca phát sinh sau khi hãng dược phẩm này tuyên bố cắt giảm 60% số lượng vaccine cung cấp cho EU trong quý đầu năm 2021. AstraZeneca giải thích nguyên nhân là do hoạt động sản xuất vaccine tại nhà máy tại Anh gặp vấn đề. Để bù lại lượng vaccine giảm do các vấn đề nảy sinh ở nhà máy tại Bỉ, giới chức EU đề nghị AstraZeneca chuyển một phần trong số vaccine sản xuất tại Anh sang cho EU. Tuy nhiên, Giám đốc Điều hành AstraZeneca, Pascal Soriot cho biết các thỏa thuận hợp đồng với Anh không cho phép công ty làm việc này.