Gập ghềnh đàm phán thương mại Mỹ - Trung

Đây là lần thứ 2 chỉ trong vòng 2 tuần qua, quan chức hai nền kinh tế đứng đầu thế giới ngồi vào bàn đàm phán trực tiếp, cho thấy hai bên đều ý thức được tầm quan trọng của việc đối thoại để giải quyết căng thẳng.
Có thể thấy, việc Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố các biện pháp siết chặt về thuế đối với hàng trăm mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, kéo theo các biện pháp trả đũa của Bắc Kinh chỉ là "giọt nước tràn ly", bởi giữa hai nước từ lâu đã tồn tại những bất đồng gay gắt trong lĩnh vực thương mại, trong đó những vấn đề lớn được Washington nhiều lần đề cập như tình trạng thâm hụt thương mại khổng lồ, vấn đề cạnh tranh thiếu sòng phẳng và sở hữu trí tuệ. Chính vì vậy, cuộc tham vấn đầu tiên ở Bắc Kinh 2 tuần trước chỉ đạt được kết quả hết sức khiêm tốn, với việc hai bên cam kết duy trì liên lạc để giải quyết căng thẳng thông qua đối thoại.

Tuy nhiên, đến với cuộc thương lượng mới này, cả hai bên dường như đã phát đi một số tín hiệu tích cực. Ba ngày sau cuộc tham vấn đầu tiên, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Mỹ Donald Trump có có cuộc điện đàm, trong đó nhấn mạnh hai nước cần nỗ lực tìm cách giải quyết thỏa đáng các tranh cãi thương mại. Ông Tập Cận Bình nêu rõ hai bên cần nỗ lực để đi đến kết quả đôi bên cùng có lợi. Tiếp đó, tại một diễn đàn do Trung tâm Nghiên cứu chiến lược quốc tế (CSIS) ở Washington tổ chức cuối tuần trước, Đại sứ Trung Quốc tại Mỹ Thôi Thiên Khải đã ra tín hiệu cho thấy Trung Quốc sẵng sàng giải quyết một loạt vấn đề, từ thâm hụt thương mại tới bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.

Ông Thôi cho rằng việc phối hợp giữa hai nước trên tầm vĩ mô rõ ràng là điều cần thiết, và với Trung Quốc, tình trạng mất cân bằng quá lớn trong cán cân thương mại với Mỹ "là một vấn đề chứ không phải là một lợi ích.”  Ngay trước thềm thương lượng vòng 2, vào ngày 14/5, Bộ trưởng Thương mại Mỹ Wilbur Ross bất ngờ tuyên bố đang cân nhắc "các giải pháp thay thế" sau khi áp đặt trừng phạt đối với hãng sản xuất thiết bị viễn thông ZTE của Trung Quốc, buộc hãng này ngừng hoạt động và đứng trước nguy cơ phá sản.  Cùng với đó, Tổng thống Mỹ Trump còn tuyên bố Washington và Bắc Kinh đang phối hợp để đưa ZTE nhanh chóng khôi phục hoạt động kinh doanh.

Dù chưa cụ thể, nhưng những động thái nói trên của Mỹ đã được phía Trung Quốc đánh giá cao, coi đây là thiện ý tích cực từ phía Washington. Ngược lại, việc Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc đến Mỹ lần này với tư cách là "đặc phái viên của Chủ tịch nước", cũng thể hiện thái độ tích cực của phía Bắc Kinh, đồng thời cho thấy tầm quan trọng của cuộc đàm phán lần này. Với những tín hiệu như vậy, giới phân tích quốc tế đang tương đối lạc quan về kết quả tích cực hai bên có thể đạt được trong hai ngày đàm phán chính thức 17-18/5 ở Washington. 

Mặc dù vậy, không ít ý kiến vẫn cho rằng danh sách những vấn đề vướng mắc giữa hai bên rất dài, trong khi quan điểm có sự khác biệt lớn khiến cho cả hai sẽ khó dễ dàng nhượng bộ. Đơn cử như liên quan việc giải quyết vấn đề thâm hụt thương mại quá lớn, ở mức 375 tỷ USD năm 2017. Một số nhà phân tích cho biết Mỹ đang yêu cầu Trung Quốc giảm con số thâm hụt đi 200 tỷ USD trong 2 năm tới. Bộ Thương mại Mỹ thậm chí còn cho biết đã lập một danh sách chi tiết yêu cầu Trung Quốc thay đổi chính sách thương mại theo từng sản phẩm và số lượng. Liệu Trung Quốc có chấp nhận nhượng bộ không vẫn là câu hỏi bỏ ngỏ, khi trong các tuyên bố gần đây, Bắc Kinh vẫn khẳng định lập trường đàm phán thương mại với Mỹ là không thay đổi, đồng thời bày tỏ phản đối các biện pháp bảo hộ mà chính quyền Trump đang thực thi. Đối với những tranh cãi về quyền sở hữu trí tuệ, đây thậm chí còn được coi là vấn đề khó khăn hơn.

Lâu nay, Mỹ luôn chỉ trích Trung Quốc không sòng phẳng khi “dùng thủ đoạn” để buộc các công ty nước ngoài chuyển giao công nghệ mới được tiếp cận thị trường rộng lớn của Trung Quốc , và hiện Washington đang tiến hành điều tra các chính sách của Bắc Kinh liên quan vấn đề này. Thực tế cho thấy, dù vừa tuyên bố xem xét lại việc trừng phạt hãng ZTE, song Mỹ vẫn chưa có động thái gì cụ thể, tất cả mới chỉ dừng lại ở lời nói. Chính vì vậy, Thượng nghị sỹ Orrin Hatch - Chủ tịch Ủy ban Tài chính Thượng viện, một thành viên của đảng Cộng hòa Mỹ, bày tỏ ông hoài nghi khả năng Trung Quốc sẽ nhượng bộ các yêu cầu của Mỹ để đổi lấy việc được xóa bỏ áp thuế quan mới.

Một chi tiết nữa được các nhà phân tích quan tâm, đó là thành phần đoàn đàm phán lần này của Mỹ. Ngoài các quan chức như Bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin, Bộ trưởng Thương mại Wilbur Ross và Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer, tham gia phái đoàn lần này còn có  Cố vấn Kinh tế Nhà Trắng Peter Navarro, chuyên gia đàm phán lão luyện Mỹ Everett Eissenstat và Đại sứ Mỹ tại Trung Quốc Terry Branstad, vốn là những nhân vật chủ trương thúc đẩy đấu tranh lâu dài với Trung Quốc.     

Trong khi đó, các nguồn tin Trung Quốc cho biết đề phòng khả năng đàm phán không đạt tiến triển rõ rệt, Trung Quốc có thể cân nhắc việc cử Phó Chủ tịch Vương Kỳ Sơn, người được mệnh danh là “cứu hỏa”, sang Mỹ vào cuối tháng 6 hoặc đầu tháng 7 tới để thúc đẩy thương lượng  với hy vọng có thể thu hẹp được bất đồng giữa hai bên. Tuy nhiên, Cố vấn Chính phủ Trung Quốc, Giáo sư Thời Ân Hoằng, nhận định rằng đàm phán thương mại Trung - Mỹ là quá trình không hề đơn giản. Dù ai dẫn dắt đàm phán thì cũng khó có thể đạt được đột phá lớn mang tính thực chất, mà nhiều khả năng chỉ có thể là "thỏa hiệp một phần" để giảm thiểu mức độ nghiêm trọng của cuộc xung đột thương mại giữa hai bên.

Rõ ràng, với những bất đồng lớn như vậy, đàm phán thương mại Mỹ - Trung sẽ rất khó khăn, thậm chí có thể gay gắt, kéo dài. Tuy nhiên, việc hai bên thiện chí đối thoại đã là điều có ý nghĩa hết sức tích cực và được dư luận quốc tế đánh giá cao. Với thiện chí thương lượng, dư luận hy vọng Mỹ và Trung Quốc có thể nhất trí được những giải pháp tạm thời để hạ nhiệt căng thẳng, giảm bớt các biện pháp cứng rắn có thể gây thiệt hại cho cả hai bên.