‘Hình mẫu chống dịch Israel’ đang điêu đứng vì biến thể Delta

Là nước đứng hàng đầu thế giới về tỉ lệ tiêm chủng vaccine ngừa COVID-19, Israel hiện cũng là quốc gia có tỉ lệ lây nhiễm cao nhất thế giới tính trên bình quân quy mô dân số. Hôm 17/8, Israel ghi nhận 8.646 ca mắc mới, mức cao nhất kể từ 6 tháng trở lại đây, trong đó có 559 ca bệnh nặng.

Mùa xuân năm nay, Israel vẫn còn được coi là mô hình toàn cầu về chống dịch khi đẩy nhanh chiến dịch tiêm chủng. Số ca nhiễm giảm mạnh, người có thẻ tiêm chủng diện tử được tự do tham dự các buổi hòa nhạc, thể thao trong nhà. Các quy định về giãn cách, đeo khẩu trang cũng được dỡ bỏ. Israel lúc đó mang lại cho thế giới một niềm hy vọng bất chợt về con đường thoát khỏi đại dịch.

Nhưng hy vọng đó không còn nữa. Làn sóng lây nhiễm thứ 4 đang tấn công mạnh mẽ Israel, đưa mức lây nhiễm lên mức cao nhất kể từ thởi đỉnh dịch mùa đông năm ngoái. Số ca nhiễm mới tính theo ngày đã tăng gấp đôi trong hai tuần qua, đưa Israel trở lại điểm nóng mới nổi trong các bảng thống kê thế giới.

Tuần này, chính quyền Thủ tướng Naftali Bennett đã phục phải khôi phục lại các quy định về hạn chế tụ tập cũng như giãn cách tại các địa điểm mua sắm, giải trí. Israel thậm chí còn đang xem xét áp dụng một lệnh đóng cửa mới. “Tôi tin rằng chúng ta đang ở vào cuộc chiến”, giáo sư Salman Zarka, trưởng nhóm đặc trách phòng chống COVID-19 của Israel, phát biểu trước một ủy ban thuộc Quốc hội Israel hôm 18/8.

Các nhà khoa học vẫn đang tìm hiểu làm sao cách thức chống dịch của Israel đi từ hình mẫu của thế giới đến một câu chuyện có nhiều quan ngại. Đợt bùng phát dịch mới lần này cũng là “thuốc thử liều cao” với tân Thủ tướng Bennett, người từng lớn tiếng khẳng định quyền lực lãnh đạo dựa vào một phần lớn việc “đánh bại đại dịch ra sao”.

Một số chuyên gia lo ngại mức lây nhiễm cao ở số người tiêm loạt đầu tiên cho thấy hiệu quả của vaccine suy giảm theo thời gian. Đây cũng là điều được giới nghiên cứu, quản lý tại Mỹ thừa nhận, xem là một phần nguyên nhân để Mỹ triển khai tiêm mũi vaccine tăng cường thứ 3 cho toàn dân, bắt đầu từ tháng 9 tới. Có một điểm đáng lưu ý là đối tượng được ưu tiên tiêm chủng đợt đầu là người già, nhóm có hệ miễn dịch yếu.

Tình thế khó đoán định vì biến thể Delta

Đầu tháng 6, vì tin rằng điều tồi tệ nhất đã qua, người dân Israel đã từ bỏ các biện pháp giãn cách xã hội và phòng ngừa dịch bệnh khác. “Mọi người thi nhau nói về việc bỏ lại phía sau những ký ức của của hơn một năm rưỡi khó khăn. Lúc đó, đa phần ai cũng nghĩ rằng Israel là nước có tỉ lệ tiêm phòng cao nhất thế giới, rằng người đã tiêm đủ liều sẽ không bị nhiễm, nếu có nhiễm thì bệnh cũng không nặng. Rất ít người duy trì các biện pháp, thói quen phòng bệnh, với nhận thức Israel ở sát ngưỡng miễn dịch cộng đồng” – giáo sư Ran Balicer, người đứng đầu nhóm chuyên gia cố vấn cho chính phủ Israel về phòng chống COVID-19, bình luận.

Về phần mình, nhận thấy số ca nhiễm giảm vào mùa xuân cùng với quyết tâm mở cửa kinh tế, chính phủ Israel bãi bỏ hệ việc áp dụng chứng nhận tiêm chủng điện tử đối với các hoạt động ở địa điểm công cộng, mở cửa cho cả người chưa tiêm. Chính quyền cũng nới lỏng hạn chế đi lại, dỡ các quy định khác, với quyết định áp chót là việc bỏ quy định đeo khẩu trang trong nhà hôm 15/6.

Theo ông Balicer, ở thời điểm đó thì những suy nghĩ, nhận định trên không phải là sai lầm. Vấn đề nằm ở chỗ, nó đúng với những chủng virus gốc, nhưng lại chưa chắc sẽ đúng với các biến thể xuất hiện tiếp theo, cùng với đó là khả năng miễn dịch giảm ở người đã tiêm vaccine. Cho đến nay, đã có 78% người từ 12 tuổi trở lên ở Israel được tiêm đủ liều.

Chính vị giáo sư này cũng từng cảnh báo hồi tháng 5 rằng dù có thành công bước đầu, nhưng đại dịch chưa kết thúc tại Israel. Sẽ tiếp tục có nguy cơ đến từ các biến thể có khả năng làm suy giảm hiệu lực vaccine. Tại thời điểm đó, trong tổng số hơn 9 triệu dân, vẫn có đến 1 triệu người ngả theo theo hướng không đi tiêm chủng dù thuộc đối tượng phù hợp. Ở những người tiêm đủ liều, các nhà khoa học Israel cũng phát hiện ra ngày càng nhiều bằng chứng về suy giảm miễn dịch, đặc biệt là ở người già – nhóm đối tượng được tiêm chủng đầu tiên.

Mùa hè đến cũng là lúc lây nhiễm bắt đầu bùng phát, chủ yếu là do biến thể Delta. Học sinh  nghỉ học, các gia đình thi nhau đi nghỉ trong nước, cùng với đó là 40.000 người bay ra nước ngoài/ngày. Sau nhiều ngày không có ca tử vong vì COVID-19 trong tháng 6, ít nhất đã có 230 người thiệt mạng trong tháng 8 này.