Một tàu chờ dầu của Nga. Ảnh: Sputnik
Theo đánh giá của hãng thông tấn UNIAN (Ukraine) ngày 23/8, sau cuộc xung đột Nga - Ukraine nổ ra, các nước phương Tây đã nhanh chóng áp đặt các lệnh trừng phạt nhằm hạn chế nguồn thu từ xuất khẩu năng lượng của Nga. Các biện pháp này bao gồm việc giới hạn giá dầu và cấm vận chuyển dầu bằng đường biển, với mục tiêu cắt giảm đáng kể doanh thu của Nga và ngăn chặn việc tài trợ cho các hoạt động quân sự của nước này. Tuy nhiên, Nga đã tìm ra nhiều cách để lách các biện pháp trừng phạt, duy trì xuất khẩu dầu mỏ và tiếp tục thu về nguồn lợi nhuận đáng kể.
Khả năng thích ứng của Nga
Mặc dù các lệnh trừng phạt của phương Tây đã gây ra những tổn thất đáng kể cho nền kinh tế Nga, nhưng Nga vẫn tiếp tục tìm cách thích ứng và lách các biện pháp này. Một ví dụ điển hình là tập đoàn vận tải biển Sovcomflot, công ty lớn nhất của Nga trong lĩnh vực này. Dù thu nhập của Sovcomflot giảm mạnh trong nửa đầu năm 2024, với lợi nhuận ròng giảm 34,7% xuống còn 323,8 triệu USD và doanh thu giảm 16,1% xuống còn 1,02 tỷ USD, công ty vẫn duy trì hoạt động và tiếp tục xuất khẩu dầu mỏ. Điều đó cho thấy khả năng của Nga trong việc thích ứng với tình hình và tìm ra các kẽ hở để vượt qua các biện pháp trừng phạt.
Một trong những cách Nga tránh các lệnh trừng phạt là sử dụng "hạm đội tàu ma", bao gồm các tàu chở dầu cũ không đăng ký tín hiệu và tránh hệ thống theo dõi. Bằng cách này, Nga có thể tiếp tục vận chuyển dầu mỏ mà không bị phát hiện, đồng thời tránh được sự giám sát của phương Tây. Ngoài ra, Nga còn tìm kiếm các phương thức bồi thường và bảo hiểm thay thế để đảm bảo hoạt động xuất khẩu dầu mỏ không bị gián đoạn.
Để đảm bảo xuất khẩu dầu mỏ không bị gián đoạn, Nga đã thiết lập một hệ thống trung chuyển dầu từ tàu này sang tàu khác (STS) tại nhiều địa điểm trên thế giới, đặc biệt là ở Vịnh Laconian, Hy Lạp. Khu vực này đóng vai trò quan trọng vì nằm gần các cảng của Nga và Kênh đào Suez, cung cấp khả năng tiếp cận thị trường châu Á và châu Phi. Các giao dịch tại đây cho phép dầu của Nga được trộn lẫn với các loại dầu khác, giúp che giấu nguồn gốc và tránh bị trừng phạt.
Ngoài ra, Nga đã tăng cường xuất khẩu dầu thông qua các cảng ở Biển Baltic và Biển Đen. Theo báo cáo từ Viện Nghiên cứu Chiến lược Biển Đen, chỉ riêng trong tháng 4/2024, xuất khẩu dầu thô của Nga từ Biển Baltic đạt 11,8 triệu tấn và từ Biển Đen là 4,1 triệu tấn. Những con số này chứng tỏ rằng, bất chấp các lệnh trừng phạt, Nga vẫn duy trì được một mức xuất khẩu đáng kể.
Một yếu tố quan trọng khác là sự hỗ trợ của các công ty mới tại Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) và Hồng Kông (Trung Quốc). Các công ty này đã giúp Nga né tránh các biện pháp trừng phạt bằng cách thực hiện các giao dịch bằng đồng dirham hoặc nhân dân tệ, thay vì sử dụng đồng đô la Mỹ. Điều này đã tạo điều kiện thuận lợi cho Nga trong việc duy trì hoạt động xuất khẩu dầu mỏ ra toàn cầu.
Phản ứng thận trọng từ phương Tây
Trước tình hình này, một số quốc gia phương Tây đã đưa ra các biện pháp trừng phạt bổ sung nhằm vào các tàu chở dầu thuộc "hạm đội tàu ma" của Nga. Vào tháng 7/2024, Anh đã áp đặt lệnh trừng phạt đối với 11 tàu chở dầu của Nga, bao gồm cả tàu "Zaliv Amurskyi" và SCF "Pechora", vì tham gia vận chuyển dầu từ Nga sang nước thứ ba. Tuy nhiên, các biện pháp này vẫn chưa đủ mạnh để ngăn chặn hoàn toàn hoạt động buôn bán dầu của Nga.
Mỹ cũng đã xem xét áp đặt các biện pháp trừng phạt nghiêm ngặt hơn đối với "hạm đội tàu ma" của Nga, nhưng Nhà Trắng lo ngại rằng việc này có thể làm tăng giá xăng dầu trong nước, ảnh hưởng đến chiến dịch tranh cử của Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris. Hiện có khoảng 120 tàu chở dầu thuộc "hạm đội tàu ma" của Nga, trong đó 20 tàu đã bị trừng phạt bởi Mỹ. Tuy nhiên, các biện pháp trừng phạt mở rộng vẫn đang được cân nhắc.
Trước bối cảnh đó, Ukraine đã nhiều lần kêu gọi tăng cường các biện pháp trừng phạt đối với Nga, đặc biệt là trong việc hạn chế hoạt động của "hạm đội tàu ma". Vladyslav Vlasyuk, cố vấn của Tổng thống Ukraine, đã đề xuất tăng cường các yêu cầu về bảo vệ môi trường đối với các tàu chở dầu, nhằm làm giảm số lượng tàu mà Nga có thể sử dụng để vận chuyển dầu. Mục tiêu của Ukraine là giảm giá dầu của Nga xuống dưới 60 USD/thùng và tiếp tục hạ thấp giới hạn này.
Tuy nhiên, việc đưa ra các biện pháp trừng phạt mới không phải là điều dễ dàng. Nga đã nhanh chóng thay thế các tàu bị trừng phạt bằng các tàu mới, và việc thực hiện các biện pháp này cần có sự ủng hộ từ các đối tác quốc tế, đặc biệt là phương Tây.