Báo cáo tình hình của MRC về các điều kiện thủy văn tại khu vực Hạ lưu sông Mekong trong giai đoạn từ tháng 1-7/2020 cho biết đã sơ bộ xác định nhiều nguyên nhân có thể dẫn tới lưu lượng dòng chảy thấp và hạn hán trong năm nay. Trong đó có nguyên nhân do hiện tượng El Nino khiến lượng mưa thấp bất thường, kéo dài tình trạng lưu lượng dòng chảy thấp vốn có từ năm 2019, trong khi lượng nước từ các phụ lưu sông Mekong đổ về cũng rất thấp.
Mực nước sông Mekong tại tỉnh Nakhon Phanom, Thái Lan.
Sử dụng các dữ liệu giám sát, thời tiết, lượng mưa sẵn có của MRC và các nguồn toàn cầu khác, báo cáo cho biết hoạt động của các đập trên dòng chính sông Mekong ở khu vực Thượng lưu sông Mekong và các đập ở các phụ lưu ở khu vực Hạ lưu sông Mekong có thể đã ảnh hưởng tới tình trạng lưu lượng dòng chảy thấp hiện nay. Tuy nhiên, Ban Thư ký MRC chưa có các dữ liệu và thông tin chính thức để xác định được những tác động tiềm tàng của các hoạt động trữ nước tại khu vực Thượng lưu sông Mekong.
Lưu lượng dòng chảy thấp đã khiến Biển Hồ của Campuchia phải trải qua “tình trạng cực kỳ khô hạn” với dòng chảy ngược ở mức thấp kỷ lục kể từ năm 1997. Báo cáo dài 32 trang chỉ ra rằng lưu lượng dòng chảy thấp hiện tại có nguy cơ tác động nghiêm trọng đến Campuchia do những tổn thất tiềm tàng trong ngư nghiệp và thủy lợi. Về phía Việt Nam, có nguy cơ giảm năng suất tại vựa lúa Đồng bằng sông Cửu Long, trong khi năng suất nông nghiệp tại Lào và Thái Lan cũng có thể bị ảnh hưởng.
Đặc biệt, báo cáo cho rằng có nguy cơ mất cân bằng sinh thái do những thay đổi đáng kể về thời gian, độ dài và mức độ ngập lụt ở Biển Hồ và vùng ngập lụt phụ cận, làm giảm khả năng tái sinh do mất các khu vực sinh sản, ảnh hưởng tới sự tăng trưởng của cá, các loại động vật thủy sinh khác và cây trồng. Điều này sẽ khiến lượng cá đánh bắt giảm, đe dọa tới an ninh lương thực đối với các cộng đồng dễ bị tổn thương tại khu vực.
Giám đốc điều hành MRC, Tiến sĩ An Pich Hatda cho biết: “Chúng tôi kêu gọi 6 quốc gia khu vực sông Mekong tăng cường chia sẻ thông tin, dữ liệu về các con đập và việc vận hành cơ sở hạ tầng nước của họ một cách minh bạch và nhanh chóng với MRC. Đây là lúc để thảo luận và hành động vì lợi ích chung của toàn bộ lưu vực sông Mekong và những cộng đồng bị ảnh hưởng”.
Báo cáo đề xuất các nước thành viên MRC gồm Campuchia, Lào, Thái Lan và Việt Nam, cân nhắc đưa ra cảnh báo đối với người sử dụng và vận hành nước về tình hình nhằm đảm bảo việc sử dụng nước được quản lý một cách thận trọng nếu mực nước trong mùa lũ 2020 không có dấu hiệu cải thiện đáng kể; khuyến cáo các nước kể trên nên tìm kiếm các nguồn nước thay thế nhằm đảm bảo nguồn cung cấp nước.
Báo cáo cũng cho biết Campuchia, Lào, Thái Lan và Việt Nam nên yêu cầu các nhà điều hành thủy điện và các nhà khai thác công trình thủy lợi điều chỉnh hoạt động của họ trong ngắn hạn và giám sát nguy cơ xói lở bờ sông.
Theo báo cáo, nếu lưu lượng dòng chảy thấp tiếp diễn, Campuchia, Lào, Thái Lan và Việt Nam nên xem xét yêu cầu Trung Quốc xả "nước bổ sung", như Bắc Kinh từng làm vào năm 2016, để giảm bớt tình hình khô hạn ở khu vực Hạ lưu sông Mekong, đặc biệt là trong mùa khô sắp tới.