Eloy Detention Center, một nhà tù tư nhân do CoreCivic điều hành, tại bang Arizona, Mỹ. Ảnh: Alamy/CORDON PRESS
Nếu có một ngành nào đó đặc biệt quan tâm đến kết quả bầu cử của Mỹ, thì đó chính là ngành nhà tù tư nhân. Ngành nhà tù tư nhân ở Mỹ cung cấp các hợp đồng với chính quyền để giải quyết tình trạng quá tải người bị giam giữ trong tù, và họ đang háo hức chờ đợi trở thành trung tâm giam giữ hàng triệu người nhập cư không có giấy tờ mà tổng thống đắc cử đã hứa sẽ trục xuất. Tác động kinh tế của việc ông Donald Trump trở lại Nhà Trắng sẽ lan rộng, nhưng trong trường hợp của ngành nhà tù tư nhân thì sự khác biệt giữa chiến thắng của đảng Dân chủ và chiến thắng của đảng Cộng hòa giống như khoảng cách giữa việc họ chỉ duy trì hoạt động và trở nên giàu có.
Đây là cách các nhà đầu tư diễn giải về sự khác biệt đó: vào mùa hè, khi vụ ám sát ông Trump xảy ra, cổ phiếu của hai tập đoàn nhà tù tư nhân lớn của Mỹ, GEO Group và CoreCivic, đã tăng mạnh trên thị trường chứng khoán vì người ta hiểu rằng vụ nổ súng đã củng cố thêm sức mạnh của ứng cử viên của đảng Cộng hòa và đưa ông đến gần hơn với chiến thắng. Khi các cuộc thăm dò sau bầu cử kết thúc và rõ ràng là kết quả là tin tốt cho đảng Cộng hòa, thì sự bùng nổ đã xảy ra: cổ phiếu của hai công ty này tăng vọt, đóng phiên giao dịch đầu tiên sau bầu cử với mức tăng lần lượt là 42% và 29%.
Từ suy thoái đến kỳ vọng hồi sinh
Những con số nói trên, vốn rất bất thường trong một ngày, đã tiếp tục tăng kể từ đó, tạo nên sự phấn khích trong các giám đốc điều hành cấp cao, những người đã nói về việc tăng sức chứa lên hàng triệu tù nhân nếu cần thiết.
"Tập đoàn GEO được thành lập cho thời điểm độc đáo này trong lịch sử đất nước chúng ta và những cơ hội mà nó sẽ mang lại", George Zoley, giám đốc điều hành của công ty, cho biết như một lời đề nghị với Tổng thống đắc cử Trump.
Theo báo cáo của tổ chức phi chính phủ The Sentencing Project được công bố vào mùa hè năm ngoái, số lượng tù nhân tại các nhà tù tư nhân ở Mỹ chiếm khoảng 8% tổng số. Nghĩa là, gần 100.000 tù nhân sống trong các phòng giam tại nhà tù tư nhân. Con số này được rút ra từ việc tính tổng những người bị giam giữ theo thẩm quyền liên bang với những người bị giam tại 27 tiểu bang, trong khi ở 23 tiểu bang còn lại thì không sử dụng nhà tù tư nhân để giam giữ tù nhân. Bên cạnh đó, cần phải cộng thêm 16.000 người nữa bị các cơ quan di trú giam giữ vào con số này.
Tuy nhiên, có một xu hướng ngày càng tăng là các nhóm nhà tù tư nhân ngày càng bị từ chối. Năm 2019, áp lực từ các tổ chức nhân đạo chống lại họ đã có hiệu lực và 8 ngân hàng lớn nhất nước Mỹ đã đồng ý cắt nguồn tài trợ vì lý do đạo đức, do đó làm tăng chi phí vay của các nhà tù. Ngay sau đó, hiệu suất kinh doanh kém do số vụ bắt giữ giảm trong thời gian phong tỏa vì đại dịch COVID-19 và khoản nợ khổng lồ mà các nhà tù đã tích lũy, buộc họ phải tạm dừng việc chia cổ tức cao, từng là một trong những điểm thu hút lớn đối với các cổ đông mới. Điều này đã gây ra sự sụp đổ cổ phiếu nhà tù tư nhân trên thị trường chứng khoán.
Làm trầm trọng thêm chuỗi tin tức tiêu cực, Tổng thống Joe Biden đã ký một sắc lệnh hành pháp vào năm 2021 cấm gia hạn hợp đồng nhà tù tư nhân với chính phủ liên bang, và điều này đã cắt đứt một trong những trụ cột kinh doanh của họ và khiến các nhà tù tư nhân phải chịu sự chi phối của các giao dịch với tiểu bang.
GEO Group và CoreCivic đã không đón nhận động thái đó của đảng Dân chủ. Công ty từng cảnh báo rằng quyền phủ quyết của liên bang có thể dẫn đến hàng trăm vụ sa thải và gây thiệt hại cho cộng đồng nơi các cơ sở nhà tù của công ty tọa lạc. Trong khi đó, Tổng thống Biden, theo lời của chính ông, đang cố gắng chấm dứt các lợi ích kinh tế của các tập đoàn mà ông cáo buộc là thúc đẩy chế độ giam giữ “kém nhân đạo và an toàn”.
Những người di cư tìm cách vượt biên vào Mỹ qua sông Rio Grande ở El Paso, Texas. Ảnh: Getty Images
Những lời chỉ trích về mô hình này đã tồn tại trong một thời gian dài: ngoài những lời phàn nàn liên tục từ các tổ chức phi chính phủ, vào năm 2016, Bộ Tư pháp đã điều tra thực tế rằng các nhà tù tư nhân có tỷ lệ bạo lực cao hơn, các vụ việc sử dụng vũ lực quá mức phổ biến hơn và tình trạng biệt giam thường xuyên hơn. Cơ quan này cũng thúc giục không gia hạn hợp đồng hoặc giảm phạm vi hợp đồng trước khi hết hạn.
Nhưng triển vọng khi Tổng thống đắc cử Trump nắm quyền sẽ rất khác. Trong một cuộc đảo chiều ít ai ngờ tới, các nhà tù tư nhân đã trở thành đối tượng mong muốn của thị trường, với mức định giá lại, trong trường hợp của GEO Group, gần 90% chỉ trong một tháng và trong trường hợp của CoreCivic, là 60%. Vốn hóa thị trường của GEO Group đạt gần 4 tỷ USD và của đối thủ cạnh tranh là 2,5 tỷ USD.
Bước tiến chóng mặt này kể từ cuộc bầu cử đã khiến các tập đoàn nhà tù tư nhân xuất hiện trong danh sách những người chiến thắng lớn của một chính phủ Cộng hòa, bên cạnh bitcoin, đồng USD, các công ty dầu mỏ hay tập đoàn Tesla của Elon Musk….
"Cơ hội lớn chưa từng có"
“Đối với chúng tôi, đây là một cơ hội chưa từng có”, Brian Robert Evans, Tổng giám đốc điều hành của GEO Group, cho biết. “Chúng tôi kỳ vọng chính quyền Trump sắp tới sẽ có cách tiếp cận quyết liệt hơn nhiều đối với an ninh biên giới cũng như thực thi pháp luật trong nước, và yêu cầu Quốc hội cấp thêm kinh phí để đạt được các mục tiêu này”.
Việc thiếu không gian vật lý dường như không phải là vấn đề. Việc phê duyệt xây dựng các nhà tù mới sẽ khó khăn vì liên quan đến bộ máy hành chính cồng kềnh, nhưng sẽ thoải mái khi xây thêm các tòa nhà mới cho các cơ sở hiện có, vốn nằm trên những lô đất rộng lớn.
Một trong những lĩnh vực mà các nhà tù tư nhân tự tin nhất sẽ thấy sự tăng trưởng là liên quan đến người di cư. Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) là khách hàng lớn của cả hai công ty và GEO Group tuyên bố có thể cung cấp khoảng 31.000 giường cho phân khúc này, tăng gấp đôi công suất hiện tại và có thể mở rộng lên hàng trăm nghìn "thậm chí là hàng triệu người”.
Những người bị ICE bắt giữ không phải đang thụ án vì tội phạm, mà thay vào đó, họ bị giam trong khi thẩm phán di trú quyết định xem họ có nên bị trục xuất hay không. Mức độ giam giữ đạt đỉnh ở mức hơn 55.000 người dưới thời chính quyền Trump 1.0 và giảm xuống mức thấp nhất là 13.000 người vào năm 2021 trong bối cảnh đại dịch.
Các thỏa thuận như vậy cung cấp một phần cơ bản trong doanh thu của các nhà tù tư nhân. Năm 2022, GEO Group đã kiếm được 1,05 tỷ USD doanh thu chỉ từ các hợp đồng của ICE, chiếm 43,9% tổng doanh thu 2,4 tỷ USD của công ty.
Ngành nhà tù tư nhân đang kỳ vọng doanh thu sẽ tăng lên dưới thời Trump 2.0. Đảng Cộng hòa đã nhiều lần ám chỉ đến tình trạng bất ổn di trú trong chiến dịch tranh cử của mình và tìm cách truyền tải hình ảnh cứng rắn với tội phạm, trái ngược với sự lỏng lẻo mà họ cáo buộc nhằm vào đảng Dân chủ.