Lửa cháy dữ dội tại hiện trường vụ tấn công nhằm vào trung tâm thương mại “Crocus City Hall” ở Moskva, Nga tối 22/3/2024. Ảnh: THX/TTXVN
Một nhánh của tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng ngày 22/3 đã nhận trách nhiệm về vụ tấn công ở Moskva khiến ít nhất 60 người thiệt mạng và khoảng 100 người khác bị thương. Các quan chức Mỹ đã xác nhận tuyên bố này ngay sau đó.
Trong vụ khủng bố trên, nhóm tay súng chưa rõ danh tính đã xông vào nhà hát Crocus City Hall ở Krasnogorsk, thành phố thuộc tỉnh Moskva vào tối 22/3 (theo giờ địa phương) và nổ súng vào những người đến dự buổi biểu diễn nhạc. Tòa nhà cũng bị phóng hoả trong cuộc tấn công.
Các nhà điều tra và nhân viên khẩn cấp Nga vẫn tiếp tục tìm kiếm các thi thể và cảnh báo rằng số người thiệt mạng có thể còn tăng thêm. Người phát ngôn của Ủy ban điều tra Svetlana Petrenko cho biết các chuyên gia pháp y đang thu thập bằng chứng vật lý và nghiên cứu các camera an ninh.
Theo tờ New York Times, nhóm nhận trách nhiệm về vụ tấn công khủng bố chết người ở Moskva ngày 22/3 là một nhánh của IS ở Afghanistan có tên là "Tỉnh Khorasan của Nhà nước Hồi giáo", hay ISIS-K.
ISIS-K được thành lập vào năm 2015 bởi các thành viên bất mãn của Taliban ở Pakistan, những người sau đó theo đuổi một phiên bản Hồi giáo cực đoan bạo lực hơn. Nhóm này chứng kiến hàng ngũ của mình bị cắt giảm gần một nửa, xuống còn khoảng 1.500 - 2.000 chiến binh vào năm 2021 do sự kết hợp giữa làn sóng không kích của Mỹ và các cuộc đột kích của biệt kích Afghanistan khiến nhiều thủ lĩnh của nhóm thiệt mạng.
Các thành viên của ISIS-K tại Afghanistan. Ảnh: Herald Sun
Nhóm ISIS-K đã gặp phải luồng gió quét thứ hai ngay sau khi Taliban lật đổ chính phủ Afghanistan vào năm đó. Trong thời gian quân đội Mỹ rút khỏi đất nước, ISIS-K đã thực hiện một vụ đánh bom liều chết tại sân bay quốc tế ở Kabul vào tháng 8/2021 khiến 13 lính Mỹ và 170 thường dân thiệt mạng. Cuộc tấn công đã đưa ISIS-K vào tầm chú ý lớn của cộng đồng quốc tế, và chúng bị coi là mối đe dọa lớn đối với khả năng cai trị của Taliban.
Kể từ đó, Taliban đã chiến đấu quyết liệt chống lại ISIS-K ở Afghanistan. Cho đến nay, các cơ quan an ninh của Taliban đã ngăn chặn nhóm này chiếm giữ lãnh thổ hoặc tuyển mộ số lượng lớn các cựu chiến binh Taliban chán nản trong thời bình - một trong những tình huống xấu nhất đã được đặt ra sau khi chính phủ Afghanistan được phương Tây hậu thuẫn sụp đổ.
Tổng thống Joe Biden và các chỉ huy hàng đầu của ông cho biết Mỹ sẽ thực hiện các cuộc tấn công “ngoài đường chân trời” từ một căn cứ ở Vịnh Ba Tư chống lại phiến quân ISIS và Qaeda đang đe dọa Mỹ và các lợi ích của họ ở nước ngoài.
Tướng Michael E. Kurilla, người đứng đầu Bộ Tư lệnh Trung tâm của quân đội Mỹ, phát biểu trước một ủy ban Hạ viện hôm 21/3 rằng ISIS-K “vẫn duy trì khả năng và ý chí tấn công các lợi ích của Mỹ và phương Tây ở nước ngoài chỉ trong vòng sáu tháng mà không có dấu hiệu cảnh báo gì nhiều”.
Đầu tháng 3 này, chính phủ Mỹ đã có thông tin về một cuộc tấn công khủng bố đã được lên kế hoạch ở Moskva – có khả năng nhắm vào các cuộc tụ họp lớn, bao gồm cả các buổi hòa nhạc – khiến Bộ Ngoại giao phải đưa ra lời khuyên công khai cho người Mỹ ở Nga. Chính phủ Mỹ cũng chia sẻ thông tin này với chính quyền Nga theo chính sách “nghĩa vụ cảnh báo” lâu nay của nước này.
ISIS rõ ràng đang tìm cách mở rộng các hoạt động của mình ra ngoài “sân nhà”. Các quan chức chống khủng bố ở châu Âu cho biết trong những tháng gần đây họ đã dập tắt một số âm mưu mới của ISIS-K nhằm tấn công các mục tiêu ở châu lục này.
Trong một bài đăng trên tài khoản Telegram chính thức của mình vào tháng 1, ISIS-K cho biết tổ chức này đứng sau vụ đánh bom khiến 84 người thiệt mạng ở Kerman, Iran, trong lễ tưởng niệm Thiếu tướng Qassim Suleimani, một vị tư lệnh đáng kính của Iran, người đã thiệt mạng ở một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Mỹ vào năm 2020.
Một chiến binh Taliban đứng gác tại địa điểm xảy ra vụ đánh bom liều chết năm 2021 ở sân bay Kabul, Afghanistan, khiến nhiều người thiệt mạng, trong đó có 13 lính Mỹ. ISIS-K chịu trách nhiệm về vụ tấn công này. Ảnh: Getty Images
ISIS-K, vốn nhiều lần đe dọa Iran với cáo buộc nước này đa thần và bội giáo, đã nhận trách nhiệm về một số cuộc tấn công trước đó ở Iran.
Và bây giờ nhóm này đã nhận trách nhiệm về vụ tấn công ở Moskva.
Theo các quan chức chống khủng bố của Mỹ, sau một thời gian tương đối yên tĩnh, nhóm Nhà nước Hồi giáo tự xưng đang tìm cách tăng cường các cuộc tấn công từ bên ngoài. Hầu hết những âm mưu đó ở châu Âu đều bị ngăn chặn, khiến người ta đánh giá rằng năng lực của nhóm này đã bị suy giảm.
Colin P. Clarke, nhà phân tích chống khủng bố tại Soufan Group, một công ty tư vấn an ninh có trụ sở tại New York, cho biết: “ISIS-K đã tập trung vào Nga trong hai năm qua” và thường xuyên chỉ trích Tổng thống Vladimir Putin trong các hoạt động tuyên truyền của mình. “ISIS-K cáo buộc Điện Kremlin dính máu người Hồi giáo trong tay, ám chỉ sự can thiệp của Moskva ở Afghanistan, Chechnya và Syria", ông Clarke nói thêm.
Cuộc tấn công ngày 22/3 ở Moskva, giống như cuộc tấn công vào tháng 1 ở Iran mà nhóm này đã nhận trách nhiệm, có thể thúc đẩy việc các nước đánh giá lại khả năng tấn công bên ngoài lãnh thổ hoạt động gốc của IS.
IS đã từng nhận trách nhiệm vụ tấn công ở Brussels, Bỉ vào 17/10/2023. Trong ảnh, cảnh sát Bỉ phong tỏa hiện trường vụ nổ súng. Ảnh: AFP/TTXVN
Ngoài cảnh báo công khai hôm 7/3 về một cuộc tấn công có thể xảy ra, các quan chức Mỹ cho biết họ đã trao đổi riêng với các quan chức Nga về thông tin tình báo chỉ ra một cuộc tấn công sắp xảy ra. Không rõ phía Mỹ đã cung cấp cho các quan chức Nga bao nhiêu thông tin ngoài những gì có trong cảnh báo công khai.
Mỹ cũng đã cảnh báo Iran về một cuộc tấn công có thể xảy ra trước vụ đánh bom kép vào tháng 1 năm nay khiến nhiều người thiệt mạng và hàng trăm người khác bị thương tại lễ tưởng niệm tướng Qassim Suleimani.