Nhìn lại thế giới 2019: Kinh tế toàn cầu chưa hết bấp bênh

Giới chuyên gia kinh tế nhận định về mặt lý thuyết, đây có thể là “cú hích” giúp khôi phục lòng tin kinh doanh, từ đó thúc đẩy hoạt động đầu tư và sản xuất trên toàn cầu, tạo đà cho tăng trưởng thương mại. Tuy nhiên, tính chất “khó lường” trong cuộc cạnh tranh thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới cùng những diễn biến địa-chính trị phức tạp ở phần còn lại của thế giới khiến kinh tế toàn cầu vẫn đối mặt với tương lai bấp bênh.

Trong báo cáo Triển vọng Kinh tế thế giới năm 2019 công bố tháng 10 vừa qua, Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) đã hạ mức dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu trong năm nay xuống 3%, đồng thời cảnh báo kinh tế thế giới đang phát triển với nhịp độ yếu nhất kể từ sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu giai đoạn 2008-2009.

Báo cáo của Ủy ban châu Âu (EC) công bố hồi tháng 11 cũng cho thấy, mặc dù Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) toàn cầu đã tăng trong nửa đầu năm do xu hướng bất ngờ tăng giá ở một số nền kinh tế tiên tiến và hoạt động mạnh mẽ trong khu vực Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), song sự phục hồi khiêm tốn này chỉ diễn ra trong ngắn hạn. EC dự báo tăng trưởng GDP toàn cầu, không kể Liên minh châu Âu (EU), sẽ giảm mạnh từ mức 3,8% trong năm ngoái xuống còn 3,2% năm nay. 

Nền kinh tế toàn cầu đã trở nên mong manh do hệ thống thương mại và đầu tư suy yếu kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump theo đuổi “cuộc đấu” thuế quan với Trung Quốc. Sau khi làm đảo lộn cục diện kinh tế toàn cầu và chặn đà tăng trưởng kinh tế từng được dự báo là khá vững chắc trong năm 2018, căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc tiếp tục vẽ những "vệt tối" lên bức tranh kinh tế toàn cầu năm 2019. Những đòn áp thuế "ăn miếng trả miếng" giữa Washington và Bắc Kinh nhằm vào một khối lượng lớn hàng hóa của nhau hồi giữa năm nay và đỉnh điểm là tháng 8 vừa qua đã phần nào làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, giảm lòng tin của giới đầu tư và kinh doanh, từ đó tạo ra những rào cản bất lợi cho tăng trưởng kinh tế thế giới. 

Trong khi đó, tiến trình Brexit chông gai của nước Anh với những biến động liên tiếp trên chính trường nước này đã “phủ bóng đen” không chỉ lên nền kinh tế Anh mà cả châu Âu. Nguy cơ của “Brexit cứng” không thỏa thuận kéo theo tình trạng hỗn loạn thị trường tài chính, đe dọa toàn bộ nền kinh tế thế giới, khiến giới đầu tư “đứng ngồi không yên” suốt nhiều tháng. Kịch bản Brexit cứng được dự  báo sẽ gây thiệt hại cho cả đôi bên, khiến GDP của Anh giảm 3,5%, trong khi GDP của EU cũng giảm hơn 0,5%. Trên thực tế, chuỗi thời gian Brexit bất định kéo dài suốt 11 tháng đầu năm 2019, trước khi lộ trình mọi chuyện rõ ràng hơn sau cuộc bầu cử sớm ở Anh ngày 12/12 vừa qua, cũng đã đủ làm suy yếu nền kinh tế của cả Anh lẫn EU. 

Kinh tế toàn cầu 2019 còn hứng chịu hàng loạt yếu tố gây rủi ro cao, từ làn sóng biểu tình bạo lực bùng phát ở Hong Kong (Trung Quốc) hay tình hình rối ren tại khu vực Mỹ Latinh, tới những căng thẳng Vùng Vịnh với nguy cơ một cuộc chiến tranh có thể bùng phát do xung đột Mỹ-Iran leo thang…

Hàng loạt diễn biến bất ổn khiến kinh tế thế giới năm 2019 rơi vào tình trạng “mất đà”. Hầu hết các nền kinh tế trên thế giới chứng kiến tình trạng suy giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế, bao gồm cả các nền kinh tế lớn nhất như Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản... Kinh tế châu Âu đã bước vào giai đoạn tăng trưởng chậm kéo dài và lạm phát thấp trong bối cảnh bất ổn cao. Sau khi tăng trưởng chậm lại trong quý II/2019, nền kinh tế EU dường như vẫn không cho thấy khả năng phục hồi trong những quý còn lại của năm.

Tốc độ tăng trưởng GDP ở Khu vực đồng tiền chung châu Âu (Eurozone) được dự báo giảm từ 1,9% trong năm 2018 xuống còn 1,1% trong năm nay. Ngay cả châu Á, khu vực từng được coi là động lực tăng trưởng kinh tế toàn cầu, cũng không thoát khỏi vòng xoáy suy giảm. Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) đã hạ mức dự báo tăng trưởng GDP của khu vực này trong năm 2019-2020 xuống mức 5,2%, so với mức 5,4%-5,5% đưa ra trước đó. Thậm chí, các chuyên gia nhận định những “dấu hiệu báo bão” tương tự như thời kỳ trước các cuộc khủng hoảng kinh tế-tài chính toàn cầu, như các năm 1987, 1997 và 2008, đang xuất hiện.

IMF từng đề cập khả năng nền kinh tế thế giới có thể hồi phục nếu căng thẳng thương mại Mỹ-Trung Quốc “hạ nhiệt”. Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng tương lai của kinh tế toàn cầu vẫn bất định bởi việc Washington và Bắc Kinh đạt thỏa thuận thương mại “giai đoạn một” chưa thể giải quyết được bất đồng Mỹ-Trung trong dài hạn. Khả năng hai bên đạt thỏa thuận toàn diện vẫn còn mơ hồ, bởi ngay cả nội dung thỏa thuận giai đoạn một cũng chưa được công bố chi tiết và văn bản chính thức chưa được lãnh đạo hai nước phê chuẩn. Nguy cơ Mỹ hoặc Trung Quốc "đổi ý vào giờ chót" hoàn toàn có thể xảy ra. Bên cạnh đó, cuộc đàm phán về mối quan hệ thương mại tương lai giữa EU và Anh mới chỉ bắt đầu và được dự báo sẽ rất khó khăn. Những yếu tố địa-chính trị bất ổn kéo dài tạo thêm rủi ro đối với nền kinh tế, càng khiến giới đầu tư thận trọng.

Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) đã hạ mức dự báo tăng trưởng kinh tế trên toàn thế giới xuống 2,9% trong năm 2020, mức thấp nhất kể từ cuộc suy thoái toàn cầu cách đây tròn 10 năm. OECD cũng cảnh báo nguy cơ suy thoái cao khi tốc độ tăng trưởng của các nền kinh tế tiếp tục giảm. Nhà kinh tế trưởng của OECD Laurence Boone thậm chí còn cho rằng thế giới đang trải qua một giai đoạn "đáng lo ngại". IMF lạc quan hơn khi đưa ra mức dự báo tăng trưởng 3,4% cho năm 2020, nhưng đồng thời cảnh báo nguy cơ kinh tế thế giới "giảm tốc đồng bộ". 

Rõ ràng các thách thức trên toàn cầu đã đặt nền kinh tế thế giới vào tình trạng "bấp bênh" thiếu ổn định với hàng loạt rủi ro rình rập. IMF cho rằng ưu tiên chính sách hiện tại là dỡ bỏ rào cản thương mại bằng các thỏa thuận bền vững và kiềm chế căng thẳng địa-chính trị. Tuy nhiên, đây đều là những vấn đề này không thể được giải quyết trong “một sớm, một chiều”.