Ngày 11/3/2011, trận động đất và sóng thần kinh hoàng đã tấn công vùng đông bắc Nhật Bản khiến hơn 18.000 người chết và mất tích, gây ra sự cố hạt nhân tồi tệ nhất thế giới kể từ sau thảm họa hạt nhân Chernobyl ở Ukraine năm 1986.
Người dân Nhật Bản thắp nến tưởng niệm các nạn nhân động đất và sóng thần cách đây 3 năm. |
Sau thảm họa kép, cả thế giới khâm phục trước một đất nước Nhật Bản kiên cường vượt lên nỗi đau và sự phục hồi thần kỳ ở những khu vực bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, bên cạnh những hình ảnh và con số đầy lạc quan, chính phủ và người dân Nhật Bản vẫn còn phải đương đầu với muôn vàn khó khăn, thách thức do hậu quả nặng nề mà cơn sóng thần để lại.
Ba năm đã trôi qua kể từ sau trận động đất cường độ 9 độ richter, các cộng đồng dân cư ở khu vực bị ảnh hưởng vẫn đang vượt qua nỗi đau tinh thần để khôi phục lại cuộc sống bình yên trên đống đổ nát. Đằng sau những công trường hối hả ở Rikuzentakata (tỉnh Iwate), Kesennuma (tỉnh Miyagi)… là hàng vạn mối âu lo của người dân về một cuộc sống mới cùng những trăn trở của các nhà quản lý về công tác tái định cư và khôi phục hoạt động kinh tế trong khu vực.
Theo thống kê của Cơ quan cảnh sát quốc gia, trận sóng thần cao hơn 20 m đã cuốn phăng gần như toàn bộ sự sống tại những nơi nó đi qua, khiến 15.884 người thiệt mạng và 2.636 người vẫn còn mất tích. Công tác tìm kiếm người mất tích vẫn được duy trì đến tận ngày hôm nay, khi gia đình các nạn nhân vẫn nuôi hy vọng tìm thấy thi thể người thân.
Tính đến nay, vẫn còn khoảng 267.000 người đang vật lộn với cuộc sống ở các khu nhà tạm cư rải rác trên cả nước. Mặc dù chính phủ Nhật Bản đã ra tuyên bố vào cuối năm 2011 là cuộc khủng hoảng hạt nhân đã nằm trong tầm kiểm soát, nhưng người dân vẫn rất lo lắng về độ an toàn của điện hạt nhân. Hơn 40% người dân ở 3 tỉnh đông bắc Nhật Bản muốn bán đất hoặc sống xa những khu vực nằm trong dự án tái định cư thay vì trở lại sống ở những thị trấn mới chống sóng thần.
Không chỉ là những vết thương hữu hình, thảm họa kép còn để lại những hệ quả lâu dài chưa thể khắc phục được trong một sớm một chiều đối với xã hội và kinh tế Nhật Bản.
Cuộc khủng hoảng hạt nhân tồi tệ tại Fukushima 1 gây chia rẽ dư luận Nhật Bản, tác động mạnh mẽ tới đời sống chính trị tại đất nước vốn gặp nhiều biến động trên chính trường này. Sự ra đi của đảng Dân chủ Nhật Bản (DPJ) cuối năm 2012 là câu trả lời của cử tri cho những vấn đề ngổn ngang và bế tắc trong chính sách kinh tế-xã hội của nước Nhật mà một phần trong những bế tắc đó xuất phát từ gánh nặng tài chính, công tác khắc phục sự cố hạt nhân và xử lý hậu quả sau thảm họa kép.
Trong bối cảnh chính giới và dư luận vẫn còn những ý kiến trái chiều xung quanh việc có nên tiếp tục sử dụng năng lượng hạt nhân hay không, toàn bộ 48 lò phản ứng thương mại ở Nhật Bản vẫn đang ngừng hoạt động và Tokyo vẫn nỗ lực duy trì dòng chảy điện năng nuôi dưỡng nền kinh tế bằng các nguồn năng lượng thay thế, mà chủ yếu là nhiệt điện với chi phí nhập khẩu cao ngất ngưởng.
Phát biểu tại một cuộc họp của Ủy ban Ngân sách Thượng viện sáng 11/3, Thủ tướng Shinzo Abe khẳng định “sẽ tái khởi động (các lò phản ứng) đã được Cơ quan pháp quy hạt nhân khẳng định an toàn bằng những tiêu chuẩn khắt khe đồng thời nỗ lực đạt được sự cảm thông của người dân địa phương”.
Bên cạnh bài toán năng lượng, chi phí khắc phục hậu quả của thảm hoạ kép là gánh nặng tài chính lâu dài cho kinh tế Nhật Bản. Trong khoản ngân sách bổ sung 5.500.000 tỷ yen cho tài khóa 2013, Tokyo dành 3.130.000 tỷ yen thúc đẩy hoạt động tái thiết thời kỳ hậu động đất, sóng thần và các biện pháp ngăn chặn thảm họa, trong đó có 80,5 tỷ yen để xử lý phóng xạ tại khu vực gần nhà máy điện hạt nhân Fukushima 1 trong khi chỉ có một phần nhỏ còn lại là dành cho các chính sách kích thích kinh tế và an sinh xã hội khác.
Ba năm là một khoảng thời gian không hề ngắn cho một nỗ lực thần kỳ của đất nước Nhật Bản nhưng chưa đủ dài để xóa sạch những vết thương. Cái cách nhìn thẳng vào vết thương ấy giúp chúng ta nhận ra những phẩm chất đáng quý của một dân tộc đang trỗi dậy từ nơi tận cùng của đau thương và mất mát.
Hữu Thắng (P/v TTXVN tại Nhật Bản)