Bộ trưởng Ngoại giao các nước dự Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao đặc biệt ASEAN - Nga theo hình thức trực tuyến ngày 6/7. Ảnh: Lâm Khánh/TTXVN
Thông điệp này cũng được Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov nêu bật trong chuyến công du hai nước thành viên ASEAN Indonesia và Lào, dự Hội nghị đặc biệt Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN - Nga. Người đứng đầu ngành ngoại giao Nga đã tận dụng Hội nghị đặc biệt Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN - Nga để khẳng định tầm quan trọng ngày càng tăng của mối quan hệ giữa hai bên cũng như vị thế đặc biệt của ASEAN trong chính sách của Nga đối với khu vực châu Á-Thái Bình Dương.
Có thể thấy một trong những hướng đối ngoại chính của Nga là củng cố vị thế tại châu Á - Thái Bình Dương và phát triển hợp tác với các nước trong khu vực, nơi Moskva có lợi ích chiến lược đặc biệt. Trong khi đó, Moskva đánh giá ASEAN vẫn là hạt nhân của các tiến trình liên kết khu vực và đã tạo lập tại đây một hệ thống cân bằng và minh bạch các mối quan hệ liên quốc gia, dựa trên những chuẩn mực được công nhận rộng rãi của luật pháp quốc tế và việc cùng tính đến những lợi ích hợp pháp của toàn thể các quốc gia.
Trên tinh thần đó, một trong những ưu tiên của Nga tại châu Á là thúc đẩy quan hệ Đối tác chiến lược với ASEAN, coi hợp tác chặt chẽ với ASEAN là một trong những phương hướng then chốt trong việc thực hiện chủ trương tăng cường vị thế tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Về phía ASEAN, lãnh đạo các nước ASEAN cũng bày tỏ mong muốn nâng tầm quan hệ với Nga bởi Moskva luôn là một đối tác quan trọng, có tiếng nói và ảnh hưởng lớn trên trường quốc tế.
Tại Hội nghị đặc biệt Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN - Nga diễn ra theo hình thức trực tuyến chiều 6/7, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov nhấn mạnh: "Chúng tôi ủng hộ “G10” [10 quốc gia ASEAN] tại các diễn đàn quốc tế, chúng tôi tích cực tham gia hoạt động mà ASEAN đóng vai trò trung tâm, như: Hội nghị cấp cao Đông Á, Diễn đàn khu vực ASEAN về an ninh, Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước thành viên ASEAN với các đối tác đối thoại”. Theo ông, các nguyên tắc bình đẳng và đồng thuận được ASEAN nêu ra có vai trò quan trọng và cần được duy trì, bởi lẽ những nguyên tắc này cho phép tiếng nói của mỗi thành viên tham gia được lắng nghe đầy đủ và qua đó duy trì bầu không khí hợp tác và phối hợp hành động mang tính xây dựng.
Nhìn nhận mối quan hệ trong 30 năm qua giữa Nga và ASEAN, đặc biệt là dấu mốc 25 năm thiết lập quan hệ Đối tác đối thoại (năm 1996) và nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược vào tháng 11/2018, người đứng đầu ngành ngoại giao Nga khẳng định Liên bang Nga và ASEAN là đối tác chiến lược tin cậy, đối thoại, hợp tác cùng nhau hướng tới tương lai, phối hợp ứng phó hiệu quả các khó khăn, thách thức trong bối cảnh tình hình khu vực và quốc tế đầy bất ổn và phức tạp. Ông cho rằng hai bên đã xây dựng được những thành quả đáng kể, tạo ra cơ sở nền tảng pháp lý cho các thỏa thuận hợp tác, đồng thời hình thành cơ cấu tương tác nhiều tầng, nhánh trong nhiều lĩnh vực: chính trị và an ninh, kinh tế-thương mại và văn hóa-xã hội.
Tuy nhiên, Bộ trưởng Lavrov thẳng thắn nhìn nhận tiềm năng hợp tác kinh tế giữa Nga và các nước ASEAN chưa được phát huy một cách đầy đủ, mặc dù nguồn lực dự trữ cho sự phát triển ở lĩnh vực này “là vô cùng to lớn”.
Nhà ngoại giao Nga đã đề xuất một số biện pháp thúc đẩy mối quan hệ đối tác chiến lược giữa Moskva và ASEAN phát triển thực chất và có hiệu quả hơn nữa. Thứ nhất, trên cơ sở những kết quả tích cực đã đạt được và những kinh nghiệm tích lũy từ việc ký kết Hiệp định thương mại tự do (FTA) giữa Liên minh kinh tế Á-Âu (EAEU) mà Nga là thành viên chủ chốt với Việt Nam và Singapore, Moskva tin rằng tăng cường phối hợp hành động giữa ASEAN và EAEU sẽ đem lại thêm sự năng động, thúc đẩy tăng trưởng về kim ngạch thương mại song phương. Moskva cũng đang xúc tiến thúc đẩy FTA giữa EAEU với Indonesia.
Hướng hợp tác thứ hai giúp tăng cường quan hệ Nga-ASEAN trong dài hạn là hợp tác trong lĩnh vực nhân văn. Moskva sẽ thúc đẩy hơn nữa hoạt động của Trung tâm ASEAN tại Nga, Mạng lưới các trung tâm nghiên cứu khoa học Nga-ASEAN và tiến hành các hội nghị cấp cao về thanh niên Nga-ASEAN. Ngoài ra, Hội đồng doanh nghiệp Nga-ASEAN cũng đang tích cực triển khai các hoạt động, đóng góp cho việc mở rộng quan hệ giao lưu tiếp xúc giữa các doanh nhân.
Trên bình diện đa phương, Bộ trưởng Lavrov cho rằng sự hợp tác “mạnh mẽ và hữu ích” giữa Nga và ASEAN có vai trò quan trọng trong bối cảnh địa chính trị ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Moskva duy trì quan điểm cho rằng khu vực này cần có một cấu trúc hiện đại về an ninh bình đẳng, phù hợp với thực tế, góp phần mang lại hòa bình, ổn định và các điều kiện thuận lợi nhất cho sự phát triển bền vững tại đây. Ông Lavrov nhấn mạnh cần phát triển các hình thức tương tác đa phương hữu ích mà ASEAN đóng vai trò trung tâm, theo đó, "Nga tin rằng chỉ có thể đảm bảo hoạt động của một cấu trúc như vậy trên cơ sở những gì đã đạt được trong nhiều thập niên qua trong khuôn khổ các tiến trình đã hình thành xung quanh vai trò trung tâm của ASEAN".
Hội nghị đặc biệt Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN - Nga đánh dấu các cột mốc lớn trong quan hệ hai bên đã đạt được những kết quả tích cực với việc hai bên nhất trí về hợp tác chống COVID-19 và thúc đẩy phục hồi sau đại dịch. Trước tình hình COVID-19 tiếp tục diễn biến phức tạp, hai bên khẳng định cần tiếp tục hợp tác chặt chẽ nhằm đẩy lùi sự lây lan các biến chủng nguy hiểm của dịch bệnh; phối hợp trong các nỗ lực khu vực và toàn cầu phân phối vaccine an toàn, hiệu quả và công bằng đến mọi người dân trong khu vực; triển khai tích cực các cam kết ứng phó COVID-19 đã nêu tại Hội nghị cấp cao Đông Á lần thứ 15 (tháng 11/2020).
Nga khẳng định sẽ tiếp tục tổ chức các chương trình đào tạo cán bộ y tế, hỗ trợ kỹ thuật và chuyên môn, cung cấp bộ xét nghiệm, thuốc điều trị và vaccine cho các nước ASEAN thời gian tới. Các nước ASEAN nhất trí phối hợp chặt chẽ cùng Liên bang Nga thúc đẩy thương mại, đầu tư, duy trì chuỗi cung ứng khu vực, tăng cường hợp tác giữa EAEU với ASEAN, đóng góp thúc đẩy thương mại và liên kết khu vực. Các nước ASEAN ủng hộ đề xuất của Nga về tăng cường hợp tác du lịch và ra tuyên bố chung về chủ đề này tại Hội nghị cấp cao Đông Á lần thứ 16 vào cuối năm nay, góp phần vào nỗ lực phục hồi và tăng trưởng tại khu vực.
Trong bối cảnh tình hình quốc tế và khu vực có nhiều biến động như hiện nay, cả Nga lẫn ASEAN đều đang phải đối mặt với những thách thức lớn, trong đó phải kể tới cuộc khủng hoảng do đại dịch COVID-19. Việc hai bên nhất trí tăng cường hơn nữa quan hệ đối tác chiến lược, hợp tác cùng nhau vượt qua các thách thức do dịch bệnh gây ra và đẩy nhanh các nỗ lực phục hồi, đã tạo thêm sức bật để quan hệ Đối tác chiến lược ASEAN - Nga phát triển lên tầm cao mới, đem lại lợi ích thiết thực cho cả hai.