Phân tích mẫu xét nghiệm COVID-19 tại phòng thí nghiệm ở Houston, Mỹ. Ảnh: Getty Images
Theo tờ New York Times, ông Taj Azarian, nhà dịch tễ gien tại Đại học Central Florida, nói: “Nếu chúng ta bắt đầu nhìn thấy một biến thể xuất hiện ở nhiều quốc gia khắp thế giới, thì trực giác của tôi thường là biến thể đó đã có ở Mỹ”.
Ngày 1/12, giới chức Mỹ mới thông báo các nhà khoa học đã tìm thấy biến thể Omicron ở một bệnh nhân California vừa trở về từ Nam Phi. Tới lúc đó, Canada đã phát hiện được 6 ca, Anh tìm ra hơn chục ca.
Ngày 2/12, Mỹ lại tìm thấy thêm các ca nhiễm Omicron ở Minnesota, Colorado, New York và Hawaii, cộng với thêm một ca nữa ở California, cho thấy có nhiều ca mắc biến thể này nữa đang ở đâu đó nhưng chưa được phát hiện sớm.
Từ đầu đại dịch, các nhà khoa học đã giải trình tự vật liệu gien từ mẫu virus để phát hiện đột biến và xác định các biến thể cụ thể. Khi thực hiện việc này với quy mô lớn, giải trình tự gien cho phép các nhà nghiên cứu theo dõi virus biến đổi và lây lan ra sao.
Tại Mỹ, hình thức giám sát gien diện rộng này bắt đầu rất chậm chạp. Mặc dù Anh đã nhanh chóng khởi động chương trình giải trình tự gien tăng cường trong hệ thống y tế, nhưng nỗ lực này ở Mỹ bị hạn chế, mang tính tạm thời, chủ yếu dựa vào phòng thí nghiệm các trường đại học.
Ngay cả sau khi Cơ quan Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) khởi động hệ thống giải trình tự gien hồi tháng 5/2020, nỗ lực giải trình tự gien vẫn bị ảnh hưởng do hệ thống y tế manh mún, thiếu tiền và nhiều thách thức khác.
Hồi tháng 1, khi các ca mắc COVID-19 tăng vọt, Mỹ giải trình tự gien chưa đầy 3.000 mẫu/tuần, chưa bằng 1% số ca mắc được ghi nhận. Tỷ lệ mà chuyên gia khuyến cáo phải là ít nhất 5%.
Gần đây, Mỹ đã khá hơn trong giải trình tự gien virus với số lượng 80.000 mẫu/tuần, khoảng 14% tổng số mẫu dương tính.
Vấn đề ở đây là quy trình này mất thời gian, đặc biệt là khi làm với số lượng lớn. Quy trình giải trình tự gien của CDC thường mất 10 ngày mới hoàn thành từ khi nhận mẫu. Ở một số bang, thời gian trì hoãn còn lâu hơn, có khi mất tối thiểu 3-4 tuần.
Tuy nhiên, khi đã biết phải tìm kiếm biến thể Omicon, các nhà khoa học có thể đẩy nhanh quy trình bằng cách ưu tiên giải trình tự các mẫu nhiều khả năng là Omicron nhất.
Nhờ đó, ca mắc Omicron đầu tiên ở California đã được phát hiện nhanh khi bệnh nhân vừa về từ Nam Phi, dương tính ngày 29/11 và tới ngày 1/12, được xác định mắc biến thể Omicron.
Dù hệ thống giám sát đã tốt hơn nhưng vẫn có những điều cản trở các nhà khoa học phát hiện thêm nhiều ca mắc Omicron ở Mỹ.
Phân loại mẫu xét nghiệm COVID-19 để giải trình tự gien tại Đại học Duke. Ảnh: Getty Images
Ông Massimo Caputi, nhà virus học phân tử tại khoa y Đại học Florida Atlantic, cho biết một số bang đang tụt lại phía sau. Trong 90 ngày qua, Vermont giải trình tự và chia sẻ 30% ca mắc COVID-19, Massachusetts làm được 20%, còn Kentucky, Pennsylvania, Ohio, South Carolina, Alabama và Oklahoma mới làm được chưa đầy 3%.
Ngoài ra, các nhà khoa học chỉ giải trình tự gien của các ca bệnh đã được phát hiện, còn những ca mắc chưa được xét nghiệm thì nằm ngoài tầm giám sát.
Tiến sĩ Eric Topol, Giám đốc Viện Tịnh tiến Nghiên cứu Scripps ở California cho biết: “Xét nghiệm là điểm yếu nhất trong phản ứng với đại dịch của Mỹ”.
Mặc dù xét nghiệm đã có nhiều tiến bộ so với hồi đầu đại dịch nhưng vẫn không đồng đều. Xét nghiệm chậm khiến quá trình giám sát gien gặp khó khăn.
Hơn nữa, khi bộ xét nghiệm nhanh tại nhà càng phổ biến thì gien virus trong các mẫu bệnh phẩm tự lấy tại nhà sẽ không được giải trình tự gien ở phòng thí nghiệm. Do đó, xuất hiện các điểm mù trong hệ thống giám sát biến thể mới.
Cũng có khả năng bệnh nhân có triệu chứng nhẹ, không xét nghiệm và không được giám sát gien. Ngoài ra, còn có khả năng Omicron chưa lây lan mạnh ở Mỹ cho tới gần đây.
Mặc dù chưa rõ Omicron xuất hiện đầu tiên tại đây, nhưng các ổ dịch đầu tiên được phát hiện ở Nam Phi, từ đó lây lan rộng ra.