Các ngôi nhà còn nguyên vẹn tại Erzin, Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: NBC News
Mặc dù nằm cách tâm chấn chỉ 80 km song thành phố nhỏ Erzin ở tỉnh Hatay phía Nam Thổ Nhĩ Kỳ đã trở thành một nơi trú ẩn an toàn, đảm bảo cho cuộc sống của người dân không bị xáo trộn bởi trận động đất thế kỷ xảy ra vào tuần trước.
Xung quanh Erzin, các tòa nhà đều sập đổ. Các thị trấn, thành phố lân cận đều biến thành những ngôi mộ bê tông bất đắc dĩ.
Với việc không có người thiệt mạng cũng như chịu rất ít tổn thất về cơ sở hạ tầng, thị trưởng thành phố nói rằng đó là kết quả từ những nỗ lực của chính quyền địa phương trong việc ngăn chặn hành vi xây dựng cẩu thả. Trong khi đó, các kỹ sư và nhà khoa học ghi nhận các yếu tố như xây dựng tuân thủ các quy tắc địa chấn mới và nền đất chắc chắn của Erzin đã cứu thành phố này thoát khỏi cảnh đổ nát giống như những khu vực chịu ảnh hưởng khác.
Emre Tibikoglu (39 tuổi) sinh sống và làm việc tại Erzin trong 6 năm. Anh cho biết khoảng 20.000 người đã đổ xô đến Erzin kể từ khi trận động đất xảy ra, đưa dân số tại đây tăng khoảng 50%.
Theo Tibikoglu, các đời thị trưởng tại thành phố rất kiên quyết trong việc cấm xây dựng các tòa nhà không đáp ứng các tiêu chuẩn xây dựng. Tibikoglu nói rằng bất cứ khi nào các quan chức nhận ra có tòa nhà được xây dựng trái phép, họ sẽ dỡ bỏ chúng. “Mặc dù những người sống trong đó rất giận dữ nhưng chính quyền địa phương vẫn giữ vững lập trường, vì họ biết một ngày nào đó sẽ xảy ra động đất lớn”, Tibikoglu chia sẻ.
Bên cạnh đó, tại Erzin, không có nhà quá cao tầng cũng góp phần làm giảm rủi ro khi xảy ra động đất.
Trong nhiều năm qua, các kỹ sư ở Thổ Nhĩ Kỳ đã lên tiếng lo ngại về các tòa nhà được xây dựng kém chất lượng tại đây, đặc biệt là khi quốc gia này rất dễ hứng chịu những trận động đất lớn. Thậm chí mối lo ngại còn gia tăng sau khi luật năm 2018 quy định cho phép các tòa nhà xây dựng trái phép đi vào hoạt động miễn là chủ sở hữu nộp phạt cho nhà nước. Sau khi thảm kịch xảy ra, chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố điều tra truy cứu trách nhiệm và ra lệnh giam giữ trên 100 người liên quan đến các tòa nhà bị sập.
Một những yếu tố chính khiến Erzin vẫn nguyên vẹn sau động đất là tầng địa chất của địa phương này.
Omer Emre, một nhà địa chất học đã dành 40 năm nghiên cứu các đường đứt gãy của khu vực đang làm việc cho nhóm nghiên cứu tư nhân Fugro, giải thích: “Điều kiện đất đai là lý do chính khiến chúng tôi không bị thiệt hại nặng nề”.
Nhiều thành phố và làng mạc xung quanh Erzin được xây dựng trên các lớp cát, phù sa và đất sét của lòng sông cổ. Ông Emre cho biết nền đất này dễ bị chuyển dịch hơn khi nó có cấu trúc tương tự như đất mềm ven biển.
“Những trầm tích mềm, chứa đầy nước khiến các thành phố và làng mạc dễ xây dựng trên khu vực đó dễ gặp tổn hại một khi động đất tấn công. Các lớp đất dịch chuyển như một làn sóng vậy”, chuyên gia Emre nói.
Để so sánh, Erzin nằm cao hơn mực nước biển và được xây dựng trên nền đất cứng bao gồm đá và các hạt thô.
Theo nhà địa lý Damer Duman, đất cứng hoạt động như một bộ giảm xóc giữa các công trình và sóng động đất, làm giảm sự lắc lư của các tòa nhà.
Các nhà địa chất cho biết trong lịch sử, có nhiều trường hợp mà đất cứng hơn đã hạn chế thiệt hại. Năm 1999, một ngôi làng nhỏ có tên Tavsancil đã sống sót sau trận động đất độ lớn 7,6 cướp đi sinh mạng của hàng nghìn người ở phía Tây Thổ Nhĩ Kỳ.