Nếu các chính phủ theo đuổi những chính sách xã hội tiến bộ, dân số thế giới có thể giảm xuống còn khoảng 6 tỷ người vào năm 2100. Ảnh: Getty Images
Nhóm tác giả đã dự đoán rằng theo xu hướng hiện tại, dân số thế giới sẽ đạt mức 8,8 tỷ người trước giữa thế kỷ này, sau đó sẽ giảm nhanh chóng. Dấu mốc đỉnh điểm vẫn có thể đến sớm hơn nếu các chính phủ thực hiện các bước đổi mới để nâng cao thu nhập trung bình và trình độ học vấn.
Và dự báo mới trên là tin tốt cho môi trường toàn cầu. Khi tình trạng nhân khẩu học “phình to” được khắc phục, áp lực lên thiên nhiên và khí hậu sẽ bắt đầu giảm bớt, cùng với những căng thẳng chính trị và xã hội kèm theo đó.
Dù vậy, các tác giả cảnh báo rằng chỉ riêng tỷ lệ sinh giảm sẽ không giải quyết được các vấn đề môi trường của hành tinh chúng ta, vốn đã nghiêm trọng ở mức 8 tỷ người và chủ yếu là do việc một bộ phận thiểu số giàu có tiêu thụ quá mức.
Dân số giảm cũng có thể tạo ra những vấn đề mới, chẳng hạn như lực lượng lao động bị thu hẹp và gây sức ép lớn hơn cho hệ thống chăm sóc sức khỏe, liên quan đến một xã hội già hóa như Nhật Bản và Hàn Quốc đang nhận thấy.
Trẻ sơ sinh tại một bệnh viện ở Seoul, Hàn Quốc. Ảnh: AFP/TTXVN
Một trong những tác giả của báo cáo, ông Ben Callegari cho biết những phát hiện này đem đến tia hy vọng lạc quan, song vẫn có nhược điểm. “Điều này cho chúng tôi bằng chứng để tin rằng quả bom dân số sẽ không nổ, nhưng chúng ta vẫn phải đối mặt với những thách thức đáng kể từ góc độ môi trường. Chúng ta cần rất nhiều nỗ lực để giải quyết mô hình phát triển hiện tại về tiêu thụ quá mức và sản xuất thừa, vốn là những vấn đề lớn hơn dân số”, ông nói.
Các nghiên cứu trước đây đã vẽ nên một bức tranh ảm đạm hơn. Năm ngoái, Liên hợp quốc ước tính dân số thế giới sẽ đạt 9,7 tỷ người vào giữa thế kỷ này và tiếp tục tăng trong vài thập kỷ sau đó.
Dự báo mới, vừa được công bố ngày 27/3, được thực hiện bởi tập thể Earth4All gồm các tổ chức kinh tế và khoa học môi trường hàng đầu, bao gồm Viện Nghiên cứu Tác động Khí hậu Potsdam, Trung tâm Khả năng phục hồi Stockholm và Trường Kinh doanh BI Na Uy. Họ được The Club of Rome ủy quyền để theo dõi nghiên cứu về Giới hạn đối với tăng trưởng từ cách đây hơn 50 năm.
Báo cáo được dựa trên một phương pháp mới kết hợp các yếu tố xã hội và kinh tế có tác động đến tỷ lệ sinh đã được chứng minh, chẳng hạn như nâng cao trình độ học vấn, đặc biệt là đối với phụ nữ và cải thiện thu nhập. Nó phác thảo hai kịch bản tùy thuộc vào mức độ mà các chính sách như vậy được theo đuổi.
Trong trường hợp thông thường, nó dự đoán các chính sách hiện tại đủ để hạn chế mức tăng dân số toàn cầu xuống dưới 9 tỷ vào năm 2046 và sau đó giảm xuống còn 7,3 tỷ vào năm 2100. Họ cảnh báo rằng điều này là quá muộn: “Mặc dù kịch bản không dẫn đến sự sụp đổ toàn diện về sinh thái hoặc khí hậu, tuy nhiên, khả năng xảy ra sự sụp đổ xã hội khu vực sẽ tăng lên trong suốt các thập kỷ cho đến năm 2050, do hậu quả của sự chia rẽ xã hội ngày càng sâu sắc cả trong nội bộ và giữa các xã hội. Rủi ro đặc biệt nghiêm trọng ở những nền kinh tế dễ bị tổn thương nhất, được quản lý kém và dễ bị tổn thương về mặt sinh thái”.
Trong kịch bản thứ hai, lạc quan hơn - với việc các chính phủ trên khắp thế giới tăng thuế đối với người giàu để đầu tư vào giáo dục, dịch vụ xã hội và cải thiện bình đẳng - ước tính dân số có thể đạt mức cao 8,5 tỷ vào đầu năm 2040 và sau đó giảm khoảng 1/3 còn khoảng 6 tỷ vào năm 2100. Theo con đường này, họ thấy trước những lợi ích đáng kể vào giữa thế kỷ này đối với xã hội loài người và môi trường tự nhiên.
“Đến năm 2050, lượng phát thải khí nhà kính thấp hơn khoảng 90% so với năm 2020 và vẫn đang tiếp tục giảm”, theo báo cáo. Lượng khí thải nhà kính còn lại trong khí quyển từ các quy trình công nghiệp đang được loại bỏ ngày càng hiệu quả thông qua thu hồi và lưu trữ carbon. Khi thế kỷ này trôi qua, sẽ có nhiều carbon được thu hồi hơn là được lưu trữ, giữ cho nhiệt độ toàn cầu tăng dưới 2 độ C so với mức thời kỳ tiền công nghiệp. Động vật hoang dã đang dần hồi phục và bắt đầu phát triển mạnh trở lại ở nhiều nơi.