Thổ Nhĩ Kỳ sắp vẽ lại bản đồ chiến tranh Syria một lần nữa

Chiến dịch quân sự mà Thổ Nhĩ Kỳ đang lăm le tiến hành sẽ giáng một đòn mạnh vào các chiến binh người Kurd, lực lượng từng chiến đấu chống nhóm khủng bố Nhà nước Hồi giáo, đồng thời mở rộng quyền kiểm soát lãnh thổ Thổ Nhĩ Kỳ tại biên giới.

Đây sẽ là cuộc tấn công thứ ba của Thổ Nhĩ Kỳ kể từ năm 2016. Với mục đích chủ yếu là kiềm chế sức mạnh của người Kurd tại Syria, Thổ Nhĩ Kỳ đã triển khai một lực lượng lớn bộ binh, pháo binh dàn hàng trên vòng cung phía Tây Bắc Syria, thành trì cuối cùng của phiến quân chống Chính quyền Damascus.

Thổ Nhì Kỳ muốn điều gì?

Ankara có hai mục tiêu chính ở phía Đông Bắc Syria: đẩy lực lượng dân quân YPG (Những đơn vị Bảo vệ Nhân dân) người Kurd mà họ coi là mối đe dọa an ninh ra khỏi biên giới và thiết lập một không gian bên trong Syria để làm nơi định cư cho khoảng 2 triệu người tị nạn Syria đang nương náu trên đất Thổ Nhĩ Kỳ.

Xem video Thổ Nhĩ Kỳ triển khai bộ binh áp sát Syria (Nguồn: VOA)

Ankara đã thúc đẩy được Mỹ cùng tạo lập một “vùng an toàn” rộng 32 km vào lãnh thổ Syria, nhưng vẫn nhiều lần cảnh báo có thể có hành động quân sự đơn phương sau khi cáo buộc Washington giữ chân mình.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan gần đây đã nói về việc đẩy sâu hơn nữa "vùng an toàn" vào Syria, vượt ra ngoài khu vực an toàn đề xuất hiện tại, với tới thành phố Raqqa và Deir al-Zor, nhằm cho phép thêm nhiều người tị nạn trở lại Syria.

Người Kurd bị ảnh hưởng ra sao

Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) do người Kurd lãnh đạo đã mất nhiều năm để mở rộng quyền kiểm soát trên khắp miền Bắc và miền Đông Syria. Họ được hậu thuẫn bởi liên minh do Mỹ lãnh đạo trong những năm đổ máu chống lại tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng.

Người Kurd là một trường hợp hiếm hoi ở bên chiến thắng trong cuộc chiến Syria đã cùng với các đồng minh thành lập được cơ quan chính quyền của riêng mình, trong khi vẫn luôn khẳng định mục tiêu của họ là tự trị, không phải độc lập. Số phận của họ sẽ trở nên mong manh hơn trong trường hợp một cuộc xâm lược lớn của Thổ Nhĩ Kỳ đẩy khu vực vào chiến tranh. Hội đồng Dân chủ Syria liên kết với SDF cho rằng một cuộc tấn công như vậy sẽ kích hoạt một làn sóng tị nạn mới.

Với liên minh SDF, trong đó lực lượng dân quân YPG là thành phần chủ lực, tương lai của họ sẽ phụ thuộc vào việc Mỹ có tiếp tục duy trì lực lượng ở các khu vực khác tại Đông Bắc và miền Đông Syria hay không. Một cuộc rút quân hoàn toàn của Mỹ sẽ đẩy khu vực này đứng trước rủi ro từ các cuộc tấn công từ Thổ Nhĩ Kỳ, sự "hồi sinh" của khủng bố IS hoặc những chiến dịch của các lực lượng thân chính phủ do Iran và Nga hậu thuẫn nhằm giành thêm vùng lãnh thổ kiểm soát.

Đối mặt với viễn cảnh Mỹ rút quân vào năm ngoái, đại diện người Kurd đã tới Damascus để đàm phán về việc cho phép Chính phủ Syria và Nga triển khai quân ở biên giới. Đàm phán khi đó không có tiến triển, nhưng các cuộc đàm phán như vậy có thể một lần nữa là một lựa chọn trong trường hợp Mỹ mở rộng rút quân.

Xem video lực lượng Mỹ bắt đầu rút quân khỏi vùng biên giới phía bắc Syria ngày 6/10 (Nguồn: France 24): 

Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tiến quân đến đâu?

Khu vực biên giới phía Đông Bắc Syria, đang được kiểm soát bởi lực lượng chiến binh do người Kurd lãnh đạo, trải dài 480 km từ sông Euphrates ở phía Tây đến biên giới Iraq về phía Đông.

Trọng tâm trước mắt của các kế hoạch quân sự mà Thổ Nhĩ Kỳ vạch ra dường như xoay quanh khu vực biên giới giữa các thị trấn Ras al-Ain và Tel Abyad, cách nhau khoảng 100 km. Một quan chức Mỹ ngày 7/10 nói với Reuters rằng lực lượng Mỹ đã rút khỏi các trạm quan sát ở đó.

Mặc dù nằm dưới sự kiểm soát của các lực lượng người Kurd, khu vực biên giới nói trên trong lịch sử đã có sự hiện diện mạnh mẽ của người Arab.

“Đó là một khu vực dân số chủ yếu là người Arab và Thổ Nhĩ Kỳ có mối quan hệ tốt với các nhóm hàng đầu”, ông Ozgur Unluhisarcikli, chuyên gia Quỹ Marshall của Đức cho biết. "Nếu YPG cố giữ lãnh thổ ở đó thì họ sẽ phải đổ rất nhiều máu", ông Ozgur nhận định.

Thổ Nhĩ Kỳ đã không nêu ra phạm vi hoặc trọng tâm ban đầu của chiến dịch quân sự. “Vị trí, thời gian và phạm vi để thực hiện các biện pháp ngăn chặn rủi ro an ninh sẽ một lần nữa được quyết định bởi Ankara”, một quan chức Thổ Nhĩ Kỳ nói với Reuters.

Nga và Iran có ủng hộ Thổ Nhĩ Kỳ?

Nga và Iran, hai cường quốc nước ngoài có ảnh hưởng lớn còn lại ở Syria, ủng hộ mạnh mẽ Tổng thống Bashar al-Assad, trong khi Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ từng kêu gọi ông Assad ra đi và ủng hộ phiến quân chiến đấu lật đổ ông.

Moskva đã nói rằng Thổ Nhĩ Kỳ có quyền tự vệ, nhưng phát ngôn viên của Điện Kremlin, ông Dmitry Peskov hôm 7/10 tuyên bố các bên phải tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ của Syria và tất cả các lực lượng quân sự nước ngoài có sự hiện diện bất hợp pháp nên rời khỏi Syria.

Nếu Mỹ rút hết quân khỏi vùng Đông Bắc Syria, chính quyền Tổng thống Assad - với sự hỗ trợ của Nga - có thể tìm cách giành lại quyền kiểm soát phần lớn những khu vực không bị Thổ Nhĩ Kỳ chiếm giữ.

Phương Tây phản ứng ra sao trước kế hoạch của Thổ Nhĩ Kỳ?

Không có sự hỗ trợ công khai nào từ các đồng minh phương Tây của Thổ Nhĩ Kỳ cho kế hoạch giải quyết 2 triệu người tị nạn Syria – trong đó hơn một nửa số đang tị nạn trên lãnh thổ Thổ Nhĩ Kỳ.

Mối quan tâm chính của phương Tây là một dòng người Syria gốc Arab Sunni đổ vào vùng Đông Bắc của người Kurd sẽ làm thay đổi nhân khẩu học của khu vực. Điều phối viên khu vực của Liên hợp quốc về cuộc khủng hoảng Syria cho biết tất cả các bên nên tránh sự dịch chuyển lớn của thường dân nếu Thổ Nhĩ Kỳ tiến hành một cuộc tấn công.

Chiến dịch của Thổ Nhĩ Kỳ có nghĩa gì với Tổng thống Assad?

Một cuộc tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ có nghĩa là khu vực miền Bắc sẽ chuyển từ một lực lượng không thù địch - là SDF - sang lực lượng thù địch là Thổ Nhĩ Kỳ và lực lượng phiến quân đã tìm cách lật đổ Tổng thống Assad.

Damascus từ lâu đã xem Thổ Nhĩ Kỳ là một lực lượng chiếm đóng qua các “thiết kế” của họ ở phía Bắc Syria. Đối mặt với nguy cơ từ Ankara, Damascus từng đề nghị sẵn sàng đạt được thỏa thuận với người Kurd, mặc dù các cuộc đàm phán cuối cùng không đi đến đâu.

Cơ hội cho IS?

Xung đột và hỗn loạn có thể mang đến cho IS cơ hội hồi sinh. SDF đã tiến hành các hoạt động chống lại các phần tử IS đang ẩn náu kể từ khi giành lại được vùng lãnh thổ cuối cùng của mình vào đầu năm nay.

Các nhà lãnh đạo người Kurd Syria từ lâu đã cảnh báo rằng SDF có thể không thể tiếp tục giam giữ tù nhân IS nếu tình hình rơi vào mất ổn định bởi cuộc xâm lược của Thổ Nhĩ Kỳ. Hiện tại SDF vẫn  giam giữ 5.000 chiến binh IS quốc tịch Syria, Iraq và hơn 1.000 chiến binh nước ngoài từ hơn 55 quốc gia khác - theo bộ phận đối ngoại của chính quyền người Kurd ở miền bắc Syria.