Băn khoăn khi giao địa phương đầu tư xây dựng quốc lộ, đường cao tốc

Báo cáo một số nội dung lớn về giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Đường bộ, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội Lê Tấn Tới cho biết, liên quan đến quy định giao UBND cấp tỉnh thực hiện đầu tư xây dựng quốc lộ, đường cao tốc thuộc hệ thống quốc lộ và quản lý, vận hành khai thác, bảo trì quốc lộ, có ý kiến nhất trí với dự thảo Luật Chính phủ trình; có ý kiến đề nghị cân nhắc để bảo đảm thống nhất với quy định của Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Đầu tư công.

Trên cơ sở thảo luận, nghiên cứu, Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội  cho rằng, điểm c, khoản 2, Điều 32 dự thảo Luật Chính phủ trình là phù hợp với tình hình thực tiễn, tận dụng được nguồn lực để đầu tư xây dựng phát triển hệ thống đường bộ, đáp ứng nhu cầu vận tải, lưu thông hiện nay. Tuy nhiên, để bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật, Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh nêu 2 phương án.

Phương án 1, quy định cho phép Bộ Giao thông vận tải phân cấp cho UBND cấp tỉnh đầu tư xây dựng quốc lộ tại điểm c, khoản 2, Điều 32; đồng thời bổ sung quy định sửa đổi, bổ sung Luật Ngân sách nhà nước, Luật Đầu tư công tại khoản 4, khoản 5, Điều 90 của dự thảo Luật tiếp thu, chỉnh lý. Phương án này vừa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn hiện nay, vừa bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật. Tương tự, đối với đầu tư xây dựng dự án đường cao tốc thuộc hệ thống quốc lộ, Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh cũng đề nghị sửa điểm c, khoản 4 như dự thảo Luật tiếp thu, chỉnh lý.

Phương án 2, cơ bản giữ nội dung điểm c, khoản 2, Điều 32 như dự thảo Luật Chính phủ trình, nhưng bổ sung nội dung điểm đ, khoản 3 Điều này quy định việc đầu tư xây dựng công trình đường bộ phải tuân thủ quy định của pháp luật về đầu tư, pháp luật về ngân sách và pháp luật có liên quan. Theo đó, trước mắt việc giao UBND cấp tỉnh đầu tư xây dựng quốc lộ vẫn thực hiện theo pháp luật về ngân sách nhà nước và pháp luật có liên quan; đồng thời, Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội báo cáo Quốc hội xem xét sửa đổi quy định của Luật Ngân sách nhà nước và các quy định của pháp luật có liên quan để thống nhất nội dung này, bảo đảm tính khả thi.

Đối với hoạt động quản lý, vận hành khai thác và bảo trì quốc lộ, Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định theo hướng điều chuyển đoạn tuyến quốc lộ đó cho UBND cấp tỉnh quản lý theo quy định của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công; theo đó, bổ sung điểm c, khoản 2, Điều 39 của dự thảo Luật để bảo đảm phù hợp với quy định của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công.

Nêu ý kiến về vấn đề này, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh cho rằng, Quốc hội thống nhất chủ trương dùng ngân sách tỉnh để xây dựng một số tuyến quốc lộ để đảm bảo mục tiêu đột phá về hạ tầng giao thông được Đại hội XIII của Đảng đặt ra và việc này chỉ thực hiện trong một thời gian nhất định.

Về cơ bản, ngân sách Trung ương vẫn phải giữ vai trò chủ đạo. Không nên sửa nguyên tắc chung của Luật Ngân sách nhà nước là không được dùng ngân sách của cấp này để chi cho nhiệm vụ chi của ngân sách cấp khác, trừ những trường hợp như xảy ra sự cố, thiên tai, thảm họa cấp bách, hoặc những khoản có tính chất điều hành, không phải những khoản đầu tư lớn như đầu tư cao tốc hay quốc lộ. Cũng như vậy, nếu sửa đổi Luật Đầu tư trong bối cảnh này chỉ phù hợp trong ngắn hạn, về lâu dài là không nên.

Đại biểu đề nghị hoàn chỉnh thêm phương án hai của Ủy ban Quốc phòng và An ninh thiết kế, phù hợp với bối cảnh thời gian trước mắt tập trung đầu tư cho hệ thống đường bộ, đường cao tốc, không nên sửa đổi nguyên tắc, nguyên lý của Luật Ngân sách nhà nước, Luật Đầu tư công.

Tán thành với việc không nên sửa Luật Ngân sách nhà nước, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nhấn mạnh, Luật này quy định rất chặt chẽ. Ngân sách thống nhất cấp quốc gia, bảo đảm bảo vai trò chủ đạo ngân sách Trung ương.

Nhu cầu đầu tư vào hạ tầng giao thông rất lớn, để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Vì vậy, điều quan trọng nhất là phê duyệt quy hoạch về phát triển giao thông quốc gia và phải bám theo quy hoạch này để trong trung và dài hạn phân bổ nguồn lực, quyết tâm hoàn thành theo thứ tự ưu tiên.

Bên cạnh các tuyến cao tốc xương sống quốc gia, sẽ phải hoàn thành kết nối vùng, rồi mới đến các địa phương; do đó, nên tập trung nguồn lực giải quyết các vấn đề về mục tiêu dài hạn để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Phải tập trung thống nhất quản lý quốc gia và trách nhiệm của ngân sách quốc gia là tập trung các nguồn lực để đầu tư quốc lộ cho đúng tiêu chuẩn, an toàn và kết nối được.

"Thực tế, nếu đi các tỉnh hiện nay các tuyến ĐH (đường huyện) và ĐT (đường tỉnh) còn rất nhiều tuyến cần được đầu tư. Cho nên hãy để địa phương tập trung lo hoàn chỉnh các tuyến đường tỉnh; trách nhiệm của Trung ương phải lo đầu tư quốc lộ, tập trung đầu tư ra tấm, ra miếng, đạt được mục tiêu đề ra", Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nói.

Phó Chủ tịch Quốc hội phân tích, một số trường hợp tham gia có thể xem xét như trường hợp đặc thù. Quan điểm dùng ngân sách địa phương này chi cho địa phương khác cũng hết sức hãn hữu trong một số trường hợp nhất định như thiên tai, bão lụt, hỗ trợ các công trình phúc lợi xã hội, xóa đói giảm nghèo, an sinh xã hội. Ngân sách là vấn đề thu chi của một cấp chính quyền, phải do cấp có thẩm quyền là HĐND và nhân dân địa phương đó quyết định và cũng không thể chi nhiều được trong điều kiện nhiều địa phương hiện nay rất khó khăn.

Theo Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, cá biệt có những địa phương có nguồn lực có thể sử dụng ngân sách để tham gia cùng với quốc gia trong giải phóng mặt bằng, đầu tư thúc đẩy các dự án quan trọng. Có thể phân cấp cho địa phương tham gia vào quá trình đầu tư, thậm chí nếu đủ năng lực vẫn có thể nhận để làm chủ đầu tư cao tốc, nhưng trách nhiệm đầu tư cao tốc vẫn phải là do ngân sách quốc gia phải đảm bảo, phải quản lý thống nhất, tập trung đầu tư, tránh tản mạn.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cũng cho rằng, chủ trương nên tập trung nguồn ngân sách Trung ương cho cao tốc, quốc lộ, tỉnh chỉ tham gia đầu tư vào tỉnh lộ.

*Cũng trong chiều 15/3, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi).