Động lực mới nâng tầm quan hệ Đối tác và hợp tác toàn diện Việt Nam - EU

Nhân dịp này, Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đã trả lời phỏng vấn báo chí về ý nghĩa của hai Hiệp định đối với triển vọng quan hệ Việt Nam và Liên minh châu Âu:

Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA) và Hiệp định Bảo hộ đầu tư Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVIPA) vừa được ký ngày 30/6/2019 tại Thủ đô Hà Nội. Xin Thứ trưởng Thường trực cho biết ý nghĩa của hai Hiệp định đối với triển vọng quan hệ Việt Nam và Liên minh châu Âu? 

Quan hệ Việt Nam và Liên minh châu Âu (EU) đã phát triển nhanh chóng sau gần 30 năm kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao vào tháng 11/1990. Năm 2012, hai bên đã ký Hiệp định khung Đối tác và Hợp tác toàn diện (PCA), tạo khuôn khổ pháp lý quan trọng để mở rộng quan hệ Việt Nam - EU theo hướng đối tác bình đẳng, hợp tác toàn diện và lâu dài. Việc ký kết EVFTA và EVIPA sau 7 năm đàm phán sẽ tạo những động lực mới nâng tầm quan hệ Việt Nam - EU trong thập kỷ thứ tư của chặng đường phát triển quan hệ hai bên. 

Cùng với Hiệp định PCA, Hiệp định EVFTA và EVIPA đánh dấu bước chuyển quan trọng trong quan hệ đối tác và hợp tác toàn diện Việt Nam - EU. Hợp tác kinh tế-thương mại song phương đã chuyển từ chỗ cơ bản là Việt Nam nhận hỗ trợ của EU để phát triển, xóa đói, giảm nghèo và chuyển đổi nền kinh tế sang quan hệ đối tác hợp tác bình đẳng, cùng có lợi với các cam kết của một hiệp định thương mại tự do (FTA) “thế hệ mới”. 

Là hiệp định có mức độ cam kết sâu rộng, toàn diện, bao quát các lĩnh vực kinh tế, thương mại, đầu tư và các vấn đề phát triển bền vững, EVFTA và EVIPA sẽ mở ra những cơ hội to lớn để hai bên khai thác tối đa tiềm năng và sự bổ trợ cho nhau, đẩy mạnh trao đổi thương mại, đầu tư, thúc đẩy phát triển bền vững, từ đó góp phần làm sâu sắc và tạo đan xen lợi ích lâu dài giữa hai bên.

Theo nhiều nghiên cứu, EVFTA sẽ giúp GDP của Việt Nam tăng thêm 4,6% và xuất khẩu của Việt Nam sang EU tăng thêm 42,7% vào năm 2025; GDP của EU ước tính sẽ tăng thêm 29,5 tỷ USD và xuất khẩu tăng 29% vào năm 2035. Như vậy, EVFTA và EVIPA mang lại những lợi ích kinh tế rất cụ thể và thiết thực cho nền kinh tế, doanh nghiệp và người dân của cả hai bên. 

Theo đánh giá của EU, EVFTA là hiệp định thương mại tự do tham vọng nhất mà EU từng thỏa thuận với một quốc gia đang phát triển. Việc ký kết Hiệp địnhkhẳng định lợi ích chung của Việt Nam và EU trong việc cùng đóng góp thúc đẩy liên kết kinh tế quốc tế, tự do hóa thương mại và đầu tư bình đẳng, minh bạch và dựa trên luật lệ. 

Với việc ký kết EVFTA, EU đã ký và triển khai FTA với 4 quốc gia châu Á là Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore và Việt Nam, qua đó, tạo cơ sở để đẩy mạnh hợp tác, liên kết kinh tế liên khu vực Á - Âu và hợp tác ASEAN - EU. 

Có thể nói, việc ký EVFTA và EVIPA là một trong những thời khắc lịch sử quan trọng trong chặng đường 30 năm phát triển quan hệ Việt Nam-EU. Dấu mốc mới chứa đựng những cơ hội hợp tác to lớn song cũng đòi hỏi rất nhiều nỗ lực chung. Chúng ta hy vọng, EVFTA và EVIPA sẽ sớm được Quốc hội Việt Nam và Nghị viện châu Âu phê chuẩn để chính thức đi vào triển khai, góp phần quan trọng đưa quan hệ đối tác và hợp tác toàn diện Việt Nam - EU lên tầm cao mới, đóng góp cho hòa bình, ổn định, phát triển của hai bên cũng như của hai khu vực Á - Âu và trên thế giới. 

Với mức độ cam kết sâu rộng, việc hai bên đi tới quyết định ký EVFTA và IPA chắc chắn không dễ dàng. Xin Thứ trưởng Thường trực cho biết những nỗ lực của Việt Nam và EU để Hiệp định quan trọng này được ký kết, đặc biệt những đóng góp của Bộ Ngoại giao trong việc thúc đẩy, vận động chính trị - ngoại giao để hai bên ký kết các Hiệp định? 

EVFTA và EVIPA là những hiệp định có mức độ cam kết sâu rộng và toàn diện. Do đó, các cơ quan Việt Nam và EU đã phải hết sức nỗ lực trong quá trình đàm phán, thống nhất nội dung Hiệp định với dung lượng gần 4.000 trang tài liệu. 

Sau khi chính thức hoàn tất rà soát pháp lý đối với EVFTA vào tháng 6/2018, hai bên tiếp tục phối hợp thúc đẩy tiến trình ký kết Hiệp định. Đây là quá trình không đơn giản. Thứ nhất, EU phải tập trung giải quyết nhiều vấn đề nội bộ quan trọng như Brexit, chuẩn bị cho bầu cử Nghị viện châu Âu vừa diễn ra tháng 5/2019. Thứ hai, EU có quy định hết sức chặt chẽ về ký kết các thỏa thuận thương mại quốc tế. 

Đơn cử, EVFTA phải được dịch sang ngôn ngữ của toàn bộ 28 nước thành viên để các nước tiến hành rà soát ngôn ngữ-pháp lý và nội dung văn kiện. Đây là quy trình bắt buộc và đỏi hỏi rất nhiều thời gian. Thứ ba, việc thông qua quyết định ký các Hiệp định đòi hỏi sự đồng thuận của đa số các nước thành viên. Đối với Hiệp định EVIPA, để được ký kết cần có sự ủng hộ của toàn bộ 28 nước thành viên EU.

Trong bối cảnh đó, và với ý nghĩa quan trọng của hiệp định EVFTA và EVIPA đối với Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo các Bộ, ngành liên quan, nhất là Bộ Ngoại giao, Bộ Công Thương, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội tích cực trao đổi với các cơ quan của EU để thúc đẩy việc sớm ký kết các Hiệp định. Trong đó, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Ngoại giao chủ trì, phối hợp với Bộ Công Thương tiến hành công tác vận động chính trị - ngoại giao, trao đổi, làm việc với phía EU để thúc đẩy ký và phê chuẩn EVFTA và EVIPA trong thời gian sớm nhất. 

Nội dung về EVFTA và EVIPA đã được nêu đậm trong khuôn khổ các cuộc gặp gỡ, trao đổi, làm việc của Lãnh đạo Cấp cao ta với Lãnh đạo các nước và các cơ quan EU từ cuối năm 2018 đến nay, đặc biệt trong khuôn khổ các chuyến thăm của Thủ tướng Chính phủ tới Liên minh Châu Âu và dự Hội nghị Cấp cao Diễn đàn hợp tác Á - Âu (ASEM) lần thứ 12, tới Rumani, Cộng hòa Séc và Thụy Điển; chuyến thăm Pháp, Bỉ và EU của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân, chuyến thăm Hy Lạp, Rumani, Bungari, Anh, Đức của Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh, các hoạt động tiếp xúc, trao đổi của Thủ tướng Chính phủ và các đồng chí Lãnh đạo Chính phủ với Thủ tướng Hà Lan, Thủ tướng Italia, các đoàn cấp Chính phủ và Bộ trưởng các nước Anh, Đức, Lítva, Italia… thăm Việt Nam. 

Lãnh đạo Bộ Ngoại giao cũng được Thủ tướng Chính phủ cử làm Đặc phái viên đi trao đổi với Rumani, Chủ tịch luân phiên EU và một số đối tác quan trọng, đồng thời tích cực trao đổi, vận động nhiều thành viên EU bên lề các hoạt động đa phương và song phương như tại các Hội nghị của Diễn đàn ASEM, G20, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN - EU, các cuộc tham vấn chính trị với các nước EU, các tiếp xúc, gặp gỡ với các Đại sứ, doanh nghiệp EU tại Hà Nội... Phái đoàn ta tại Bỉ và EU và các Đại sứ quán ta tại các nước thành viên EU cũng triển khai mạnh mẽ việc trao đổi, phối hợp với EU trong gần 1 năm qua để đẩy nhanh quá trình xem xét, đi đến ký kết hai Hiệp định. 

Bên cạnh đó, để ký kết EVFTA và EVIPA, các cơ quan của Việt Nam và EU cũng thường xuyên tiến hành các cuộc đối thoạivề các vấn đề cùng quan tâm, đặc biệt trong khuôn khổ Phiên họp lần thứ nhất Ủy ban Hỗn hợp Việt Nam - EU về triển khai Hiệp định PCA tại Hà Nội (tháng 5/2019), Đối thoại nhân quyền lần thứ 8 giữa Việt Nam và EU tại Brúc-xen, Bỉ (tháng 3/2019), các kênh đối thoại chuyên ngành giữa EU và các Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, Công Thương, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn… Đây là cơ sở quan trọng để hai bên giải quyết các vấn đề nảy sinh trong tiến trình đi đến thống nhất ký kết EVFTA và EVIPA.

Việc các thành viên EU sớm thông qua quyết định ký EVFTA và IPA khẳng định EU đánh giá cao vai trò và vị thế của Việt Nam, hết sức coi trọng quan hệ đối tác và hợp tác toàn diện song phương, đồng thời là kết quả của quá trình phối hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa các cơ quan hai bên. Đây là cơ sở để hai bên tiếp tục hoàn tất tiến trình phê chuẩn để các Hiệp định sớm có hiệu lực trong thời gian tới.

Với việc Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) có hiệu lực từ ngày 14/01/2019 và việc ký kết EVFTA và IPA ngày 30/6/2019, có thể khẳng định năm 2019 đánh dấu một giai đoạn mới của hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam không, thưa Thứ trưởng Thường trực?

Tôi nhất trí với đánh giá năm 2019 đánh dấu giai đoạn mới của hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam. Sau gần 35 năm tiến hành công cuộc Đổi mới, chúng ta giờ đây thực sự bước vào giai đoạn hội nhập, liên kết kinh tế quốc tế toàn diện và sâu rộng. Những hoạt động hết sức sôi động, ở các tầng nấc khác nhau diễn ra trong 6 tháng đầu năm 2019 là những minh chứng rõ nét khẳng định tính toàn diện và sâu rộng của hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam.

Có thể thấy trên 3 phương diện: Thứ nhất, Việt Nam ngày càng gắn kết sâu rộng hơn với thế giới, là nền kinh tế có độ mở cao hàng đầu khu vực Đông Nam Á, là một mắt xích trong các liên kết kinh tế khu vực và liên khu vực quan trọng. Việc tham gia các hiệp định FTA “thế hệ mới”, nhất là CPTPP và EVFTA, là những đột phá quan trọng của hội nhập quốc tế của nước ta. Với 16 FTA đã thực thi, đang đàm phán và chuẩn bị phê chuẩn, Việt Nam trở thành tâm điểm của mạng lưới kết nối FTA sâu rộng và toàn diện chiếm 59% dân số thế giới, 61% GDP và % thương mại toàn cầu, góp phần tăng đan xen lợi ích với hầu hết các trung tâm kinh tế hàng đầu thế giới.

Thứ hai, từ năm 2019, chúng ta bước vào giai đoạn thực thi các cam kết kinh tế quốc tế then chốt, trong đó có những FTA “thế hệ mới”. Đây là giai đoạn nước ta hoàn thành các cam kết trong nhiều khuôn khổ hợp tác kinh tế quan trọng như Hiệp định Thương mại tự do ASEAN - Trung Quốc (ACFTA) và Hiệp định Thương mại tự do ASEAN - Hồng Công (AKFTA). Việt Nam nằm trong nhóm nước đầu tiên triển khai Hiệp định CPTPP - FTA “thế hệ mới” có quy mô cam kết rộng và tiêu chuẩn cao nhất từ trước đến nay mà nước ta tham gia, mở ra thị trường 10 nghìn tỷ USD, chiếm 13% GDP toàn cầu. Việc tham gia CPTPP và EVFTA cho thấy cam kết mạnh mẽ của Việt Nam về đổi mới và hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng, tạo cơ hội thúc đẩy kinh tế đối ngoại, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường, đồng thời thể hiện sự chủ động tham gia và góp phần thúc đẩy hệ thống thương mại quốc tế đa phương, mở, dựa trên luật lệ. 

Thứ ba, Việt Nam tham gia vào quá trình định hình các cấu trúc mới ở khu vực và toàn cầu với tâm thế mới. Tại WEF Davos tháng 01/2019, Việt Nam là nước đầu tiên ở Ðông Nam Á ký Thỏa thuận hợp tác với WEF xây dựng Trung tâm Cách mạng công nghiệp 4.0 tại Việt Nam và kết nối Trung tâm này với các Trung tâm Cách mạng công nghiệp 4.0 của WEF trên thế giới, khẳng định quyết tâm của Việt Nam trở thành một "quốc gia đổi mới sáng tạo", một nền kinh tế liên kết sâu rộng với kinh tế toàn cầu.

Được mời tham dự Hội nghị G20 lần thứ 14 tại Nhật Bản vừa qua, Việt Nam cùng 20 nền kinh tế hàng đầu thế giới thảo luận, tìm giải pháp cho các vấn đề chung của nền kinh tế thế giới, duy trì trật tự, thúc đẩy hợp tác, liên kết kinh tế quốc tế, đáp ứng lợi ích của mọi nền kinh tế. Với vai trò Phó Chủ tịch Nhóm Tầm nhìn APEC, chúng ta đang tích cực cùng các thành viên APEC xây dựng tầm nhìn mới cho Diễn đàn trong giai đoạn sau năm 2020. Trên cương vị Chủ tịch ASEAN 2020,với sự tín nhiệm gần như tuyệt đối của cộng đồng quốc tế cho vai trò Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc năm 2020 - 2021, chúng ta tin tưởng Việt Nam hoàn toàn có khả năng đóng góp tích cực vào kiến tạo và định hình cấu trúc khu vực và toàn cầu, tranh thủ thêm nguồn lực cho sự phát triển bứt phá trong thời gian tới.

Chúng ta triển khai hội nhập, liên kết kinh tế quốc tế sâu rộng và toàn diện trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực diễn biến phức tạp và khó lường, kinh tế thế giới có dấu hiệu chững lại, căng thẳng thương mại gia tăng mạnh. Điều này đòi hỏi quyết tâm, nỗ lực đồng bộ của các cấp, các ngành và toàn xã hội. Chúng ta cần tiếp tục hoàn thiện chính sách, khung khổ pháp lý đồng bộ và toàn diện với tầm nhìn dài hạn nhằm triển khai hiệu quả các cam kết quốc tế. Cần nâng cao năng lực hội nhập và liên kết kinh tế, đặc biệt các địa phương, doanh nghiệp cần quyết liệt vào cuộc, chủ động nắm bắt thông tin về các cam kết của Việt Nam, ưu đãi thuế quan đối với các mặt hàng có thế mạnh,…Cần đẩy mạnh phổ biến thông tin về nội dung các cam kết đến các địa phương và doanh nghiệp,tăng cường đào tạo, nâng cao kỹ năng của đội ngũ cán bộ về hội nhập quốc tế và xây dựng văn hóa hội nhập trong toàn xã hội.

Với quyết tâm, nỗ lực của toàn hệ thống chính trị, chúng ta tin tưởng tiến trình hội nhập, liên kết kinh tế sẽ tiếp tục được triển khai chủ động, đổi mới, thiết thực, hiệu quả, đem lại những hiệu ứng tích cực, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển, hội nhập quốc tế của đất nước.

Trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!