Tỉnh Đắk Lắk hiện có hơn 10 hợp tác xã, tổ hợp tác dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số. Trong những năm qua, với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, các hợp tác xã đã được hỗ trợ kinh phí xây dựng trụ sở, cơ sở sản xuất, mua sắm trang thiết bị... để phát triển làng nghề truyền thống. Giữ nghềNăm 2003, bà H’Lil MLô, 75 tuổi (tên thường gọi là Amí Thin) ở buôn Trinh A, phường An Lạc, thị xã Buôn Hồ, đã đứng ra vận động những chị em trong buôn thành lập tổ hợp tác dệt thổ cẩm buôn Trinh A, với 25 thành viên. Amí Thin được tín nhiệm bầu làm Tổ trưởng.
Chị H’Yam (thứ 2, từ trái sang) đang hướng dẫn từng đường dệt cho chị em trong hợp tác xã. |
Ngày đầu mới thành lập Tổ hợp tác gặp nhiều khó khăn do thiếu vốn, thiếu nguyên liệu sản xuất, thị trường tiêu thụ khó khăn. Chị em trong tổ đã nỗ lực tìm kiếm đầu ra cho sản phẩm bằng cách đem đi bán lẻ hoặc trưng bày sản phẩm tại nhà. Bản thân Amí Thin phải chạy vạy khắp nơi để giới thiệu sản phẩm của mình. Sau nhiều năm nỗ lực tìm kiếm thị trường, các sản phẩm thổ cẩm của buôn Trinh A đã được nhiều người biết đến bởi độ bền cao, màu sắc đẹp mắt… Nhiều người ở tận tỉnh Bình Định, Gia Lai, Kon Tum cũng đến đặt hàng.
Ở buôn Trinh A, sản phẩm thổ cẩm do các nghệ nhân làm ra rất phong phú và đa dạng như: Quần, áo truyền thống, khố, váy, khăn trải bàn, địu con, túi xách, ví... Thời gian gần đây do nhu cầu thị trường, nên sản phẩm dệt của buôn Trinh A chủ yếu là những đơn đặt hàng theo mẫu, các hoa văn cũng được các nghệ nhân cải tiến để phù hợp với thị hiếu của người tiêu dùng.
Không chỉ quán xuyến tổ hợp tác, hàng ngày, Amí Thin còn đến từng gia đình người Ê Đê trong buôn vận động con em người đồng bào theo học nghề dệt thổ cẩm truyền thống. Chị H’Yen Niê có hoàn cảnh gia đình rất khó khăn sau một năm được học nghề dệt đã dệt thành thạo các loại thổ cẩm truyền thống của dân tộc mình. Không chỉ H’Yen thành thạo nghề dệt thổ cẩm truyền thống mà hai người con gái nhỏ của chị cũng đã theo học và biết dệt thổ cẩm.
Tìm hướng đi mới Với ước muốn giữ nghề truyền thống của cha ông để lại, năm 2003, chị H’Yam, ở buôn Tơ Jú, xã Ea Kao, thành phố Buôn Ma Thuột cũng đã đứng ra thành lập Hợp tác xã dệt thổ cẩm Tơ Bông. Ban đầu Hợp tác xã không có ai biết nghề dệt thổ cẩm nên các chị đã tự góp tiền mua chỉ và mời nghệ nhân về dạy nghề. Những sản phẩm thổ cẩm đầu tiên của Hợp tác xã không thể tiêu thụ được do không tìm được thị trường và thiếu tính sáng tạo. Không nản lòng, chị H’Yam đã tự bỏ vốn gần 300 triệu đồng để duy trì hoạt động và tìm hướng đi mới cho hợp tác xã.
Các hợp tác xã đã tạo công ăn việc làm và thu nhập cho chị em. |
Chị H’Yam đã mạnh dạn tự mình mày mò dệt nên những bộ thổ cẩm cải tiến như váy ngắn, áo cổ tròn, đặc biệt là các loại ví và túi xách với nhiều hoa văn cải tiến hơn. Sau đó chị mang sản phẩm đi giới thiệu, trưng bày ở các cuộc triển lãm trong nước. Các sản phẩm do chị làm ra đều rất bắt mắt, nhỏ gọn, giá thành hợp lý nên đã dần được thị trường đón nhận và có bạn hàng lâu dài.
Có được đầu ra ổn định, chị H’Yam đã tập hợp chị em để tiếp tục mở lớp dạy nghề cho hội viên, sản xuất thổ cẩm theo hướng hàng hóa, phong phú đa dạng hơn. Đến nay, Hợp tác xã dệt thổ cẩm Tơ Bông có 42 xã viên và 60 lao động thời vụ. Các nghệ nhân đã thành thạo dệt 52 sản phẩm thổ cẩm truyền thống. Thu nhập của các chị em trong hợp tác xã cũng tăng lên từ 1,7 - 2 triệu đồng/người.
Chị H’Yam cho biết, hợp tác xã đang hợp tác với Công ty du lịch Vạn Phát mở đón khách du lịch cộng đồng, giới thiệu đến du khách những nét đặc sắc về thổ cẩm và văn hóa của đồng bào Ê Đê.
Với tinh thần dám nghĩ dám làm của các chị em dân tộc ở Đắk Lắk, nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào Ê Đê sẽ được gìn giữ, phát triển và tạo việc làm, thu nhập cho nhiều gia đình có hoàn cảnh khó khăn.
Bài và ảnh: Phạm Cường