Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Quân lại đã có cuộc trả lời về việc định hướng trong vấn đề thu hút nhân tài trong chương trình “Dân hỏi, Bộ trưởng trả lời”, phát sóng trong chương trình thời sự tối 9/12 trên VTV1- Đài THVN.
Hãy trở về nước để đóng góp thiết thực
Lý do để Bộ trưởng Nguyễn Quân lần thứ hai xuất hiện tại chương trình “Dân hỏi, Bộ trưởng trả lời” xuất phát từ bức thư của giáo sư Nguyễn Văn Thuận, một giáo sư Việt Nam hiện đang làm việc ở nước ngoài, được một trang báo mạng đăng tải cách đây 2 tuần, ngay sau khi Nghị quyết của Đại hội Trung ương 6 đã nhấn mạnh đến chính sách trọng dụng nhân tài của Đảng và Nhà nước Việt Nam.
Trong bức thư này, giáo sư Thuận có bày tỏ sự trăn trở với tình trạng mà giáo sư ví von là “ở lại xây nhà hàng xóm giàu có, trong khi nước nhà còn đang nghèo”. Bức thư của giáo sư Thuận đã làm dấy lên một cuộc tranh luận, thu hút sự quan tâm đông đảo giới trí thức trong nước về việc: Liệu các khà khoa học Việt Nam thành đạt ở nước ngoài có nên trở về nước để đóng góp tại thời điểm này? Và điều đáng giật mình là tới 60% bạn đọc khi bày tỏ ý kiến của mình đã khuyên rằng… giáo sư Thuận không nên trở về nước ở thời điểm này, với lý do: Ngoài việc điều kiện nghiên cứu khoa học và thu nhập chưa tương xứng như ở nước ngoài, thì cách thức sử dụng nhân tài, trong đó có việc tuyển dụng và bổ nhiệm người tài ở nước ta còn chưa đặt đúng mức yếu tố tài năng… Đây chính là điều khiến các nhà khoa học thất vọng và thiếu tin tưởng.
Tất nhiên, sự “phản đối” này của bạn đọc cũng có lý do từ thực tế. Chẳng hạn một giáo sư sau nhiều năm giảng dạy ở nước ngoài về nước làm việc, điều đầu tiên ông gặp phải là khó khăn trong thủ tục xuất nhập cảnh, xin giấy phép lao động, thậm chí trong việc mua một căn nhà để ở… khiến ông thấy mình giống một vị khách hơn là một người con trở về làm việc ở quê hương. Và ông băn khoăn, không biết bao giờ chính sách “trải thảm đỏ” để đón các nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài về nước sẽ bớt đi tính chung chung hô hào, mà trở nên thực tế hơn?
Có lẽ, bản thân Bộ trưởng Nguyễn Quân cũng nhận thức được đầy đủ những “bất cập” này của Việt Nam. Tuy nhiên Bộ trưởng khẳng định, không nên vì những “bất cập” này mà đưa ra ý kiến phản đối “một nguyện vọng chính đáng của một nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài, mong muốn quay trở về đóng góp tài năng, trí tuệ của họ cho quê hương”. Theo Bộ trưởng Nguyễn Quân, dù thực tế là Việt Nam còn rất nhiều vấn đề khó khăn, chưa thể có các điều kiện hoạt động khoa học công nghệ (KHCN) như ở nước ngoài, nhưng những nhà khoa học có tâm huyết với đất nước vẫn nên trở về nước. “Khi họ trở về đây, có thể họ không đóng góp được nhiều cho khoa học như là khi họ làm việc ở nước ngoài, nhưng ít nhất họ có những đóng góp thiết thực cho chính quê hương đất nước của mình, khi đất nước còn đang rất khó khăn, một đất nước mới vượt qua ngưỡng kém phát triển, và đang rất cần trí tuệ của những người Việt Nam, cả trong và ngoài nước, cùng nhau chung sức xây dựng đất nước”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Sẽ chăm sóc hết sức cho các nhà khoa học
Bộ trưởng Nguyễn Quân cũng khẳng định: Sẽ có rất nhiều đổi mới trong lĩnh vực nghiên cứu KHCN cũng như sự trọng dụng với các nhân tài trong thời gian tới, nhằm tạo điều kiện cho các nhà khoa học Việt Nam, dù ở nước ngoài trở về, hay đang hoạt động trong nước; đều cũng sẽ có thể cống hiến được tài năng của mình
Bộ trưởng Nguyễn Quân chia sẻ, thời gian vừa qua, Chính phủ Việt Nam đã có cơ chế riêng cho một số đơn vị khoa học trong nước hoạt động. Và Bộ KH&CH cũng đang trình Quốc hội Luật KHCN sửa đổi, với rất nhiều điều sửa đổi, bổ sung mà có thể tạo ra những điều kiện làm việc tốt hơn, cũng như những môi trường làm việc thuận lợi hơn cho các nhà khoa học. “Có thể thời gian tới, chúng tôi cũng sẽ thành lập những viện nghiên cứu mạnh, các tập thể khoa học mạnh để thực hiện những nhiệm vụ mà Nhà nước giao, cũng như theo nhu cầu của xã hội. Tôi tin rằng các nhà khoa học sẽ có những ốc đảo để có thể được làm việc trong điều kiện không khác xa với điều kiện làm việc ở nước ngoài”, Bộ trưởng Nguyễn Quân cho biết.
|
Bộ trưởng Nguyễn Quân cho biết, tất cả các văn bản của Đảng và Nhà nước đều rất thông thoáng, cởi mở; nhưng những người thực hiện trực tiếp thường lại không làm được như vậy. Vì vậy, các giáo sư, các nhà khoa học khi về Việt Nam, nếu gặp những vấn đề bất cập, hãy phản ánh với các cơ quan quản lý, và có thể phản ánh trực tiếp với Bộ trưởng. Bộ trưởng sẽ cố gắng can thiệp với các cơ quan chức năng, để tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các nhà khoa học khi trở về. |
Lý giải rõ hơn về những “ốc đảo” dành cho các nhà khoa học, Bộ trưởng Nguyễn Quân đưa ra 3 nhiệm vụ mà Bộ sẽ tập trung thực hiện, gồm đầu tư và kêu gọi nguồn ODA ở nước ngoài để xây dựng những viện nghiên cứu có đầy đủ cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại, tương đương với các viện nghiên cứu ở nước ngoài. Thứ hai, sẽ áp dụng những cơ chế quản lý tiên tiến, mà không theo mô hình quan liêu và bao cấp cho lĩnh vực KHCN. Và nhiệm vụ thứ ba, có lẽ là điều Bộ trưởng rất tâm huyết và cũng đã nhắc tới trong lần trả lời trước đây, đó là việc: “Nhà nước sẽ đặt hàng các viện nghiên cứu này, đồng thời kêu gọi các doanh nghiệp đặt hàng các viện nghiên cứu này, biến nó thành viện nghiên cứu theo đặt hàng của doanh nghiệp, để có thể có những nguồn thu rất lớn từ xã hội, tạo điều kiện cho hoạt động nghiên cứu cũng như nâng cao đời sống của nhà khoa học”.
Và xem ra, một “ốc đảo” lý tưởng như vậy không phải chỉ là “mơ ước” hay kế hoạch tương lai, bởi theo Bộ trưởng, Thủ tướng Chính phủ và Tổng thống Hàn Quốc đã ký một thỏa thuận, theo đó phía Hàn Quốc sẽ giúp Việt Nam xây dựng một viện nghiên cứu theo mô hình của Viện KHCN Hàn Quốc (Viện KIST). “Đây chính là một bước đi ban đầu của chúng ta, tiệm cận với thông lệ của quốc tế. Bởi trọng dụng các nhà khoa học đã tạo ra thành công, chính là thành công lớn nhất của Viện KIST. Bắt đầu từ con số 0, nhưng chỉ sau 40 năm, Viện KIST đã trở thành 1 trong 10 viện hàng đầu thế giới, là viện nổi tiếng về nghiên cứu theo đặt hàng của doanh nghiệp. Theo đánh giá, 30% giá trị gia tăng của công nghiệp Hàn Quốc trong giai đoạn vừa qua là xuất phát từ những nghiên cứu của Viện KIST”, Bộ trưởng chia sẻ.
Bộ trưởng Nguyễn Quân nhấn mạnh: “Đảng và Nhà nước Việt Nam luôn luôn coi trọng tri thức người Việt Nam, dù ở trong nước hay nước ngoài. Đương nhiên là đất nước còn rất khó khăn, vì vậy đòi hỏi các nhà khoa học cũng phải dấn thân. Và nếu như thực sự có lòng yêu nước, thực sự mong muốn đóng góp cho quê hương, thì các nhà khoa học hãy trở về và trong phạm vị quyền hạn của mình, chúng tôi sẽ cố gắng hết sức mình để chăm lo cho các nhà khoa học!”.
T.Anh