Tây Bắc những ngày áp Tết tuy sương mù đặc quánh trên những con đèo uốn lượn bên sườn núi, lạnh đến thấu xương nhưng có một sắc màu mới bởi mùa xuân đang về.
Dọc trên con đường đến với những mảnh đất Tây Bắc xa xôi, du khách đã nhận thấy mùa xuân hiện diện. Những làn mưa lất phất không ướt đầu càng làm cho khung cảnh thêm tình tứ. Trên những khu rừng già, hoa ban, hoa mận đua nhau nở trắng. Chúng là bạn của người Mông, người Tày, người Thái nơi Tây Bắc mờ sương này và năm nào cũng nở rộ khi những cơn mưa phùn về rắc bụi vào những thân cành. Núi rừng Tây Bắc như khoác trên mình tấm áo đầy hoa đẹp.
Màu trắng tinh khôi của hoa mận, hoa mơ đang lan tràn khắp nơi, màu hồng hồng của hoa ban rừng, màu vàng của những dây hoa hình loa kèn đang buông đu đưa xuống ven suối. Rồi trên nền xanh biếc của cây lá, vụt lên như một đốm lửa, bông hoa chuối rừng đỏ tươi làm cho bức tranh thiên nhiên thêm ấm. Thế vẫn chưa đủ khi không nhắc đến hoa đào - loài hoa biểu tượng cho mùa xuân. Năm nay đào nở sớm hơn mọi năm. Có lẽ loài hoa này cũng nóng lòng khi chờ đợi mùa xuân về nên cựa khắp thân cành và phun ra những nụ hoa chúm chím dưới mưa xuân. Thật đẹp cho Tây Bắc khi ven đường, những gốc đào cổ thụ, thân xù xì đang khoe sắc bằng những nụ hoa màu phớt hồng. Cành đào là là, chao nghiêng xuống ven đường, ven suối như vẫy chào du khách đến với Tây Bắc.
Những ngày cuối năm, tuy lạnh nhưng ở các bản của người Mông, người Tày, người Dao và người Thái nhộn nhịp hẳn lên.Chờ trời nắng ấm, các cô sơn nữ Mông nhanh tay thêu thùa và khâu váy áo, khăn vấn đầu mới cho mình. Khâu xong, mấy cô rủ nhau ra suối giặt. Váy áo người Mông sao mà sặc sỡ và đẹp đến vậy. Nó đẹp hơn khi họ phơi váy trên những mỏm đá ngay cạnh nhà. Một khung cảnh đẹp và bình yên chỉ có nơi Tây Bắc xa xôi này khi mùa xuân sắp về.
Tây Bắc mùa này vui hơn bởi những phiên chợ Tết. Dân bản tấp nập đi chợ Tết. Có người đi chơi chợ chứ không mua bán gì. Sản vật chợ giáp Tết nhiều vô kể, toàn những thứ của Tây Bắc. Nào là măng khô của người Tày trên rừng, nào là mọc nhĩ khô của người Dao, gà sống thiến mào bầm tím như cục máu, lợn cắp nách, gạo séng cù và cả những trái cam sành vàng ươm bên những sọt nứa. Thêm vào đó là những luồng khói nghi ngút, thơm lựng của những nồi thắng cố ngựa, mùi thơm ấm tỏa ra từ những que hương càng làm cho không khí Tết thêm đậm đà.
Lên Tây Bắc thời gian này, trên đường, người ta bắt gặp hình ảnh quen thuộc là những cô sơn nữ gùi sau lưng những bó lá dong xanh mỡ màng. Lá dong được hái từ trên rừng sâu bên ven suối về làm lá cho Tết. Lá dong của núi rừng Tây Bắc to bản dùng để gói bánh chưng Tết, gói xôi ngũ sắc và những món ăn trong ngày Tết. Còn nữa, mùa này, Tây Bắc mưa nhiều, đất rừng ẩm, măng vầu cựa mình và mọc măng. Chiều về, người ta gùi sau lưng những đọt măng rừng non xuống núi. Tết này, trong mâm cơm, đồng bào Tây Bắc có cả món măng rừng chấm mẻ chua.
Mùa này, bếp lửa của đồng bào Tây Bắc lúc nào cũng rực lửa, làm ấm cả căn nhà. Tết sắp về rồi, người ta phải làm trước những món ăn cầu kì cho Tết. Người Mông mổ lợn đen to đến hàng tạ, lấy những khổ thịt dày mỡ, xen những diềm nạc ở giữa rồi chế biến thành món khau nhục chỉ có ở vùng Tây Bắc này. Người Tày mổ lợn lấy ruột non và mỡ để làm lạp sườn. Từng chùm lạp sườn đỏ au căng mọng được sấy dưới bã mía thơm nức. Người ta còn chuẩn bị những nguyên liệu để dùng trong Tết như gạo nếp thơm cấy trên nương, gà sống để cúng tổ tiên, lợn cắp nách, rau cải nương và cả những mẻ rượu nếp nấu trên trõ gỗ. Cả một miền ẩm thực độc đáo của Tây Bắc lại bừng lên mỗi khi mùa xuân về.
Xuân sắp về, khắp nơi trong các bản của vùng cao Tây Bắc, người ta chuẩn bị những khu đất rộng nhất bản để làm nơi tụ tập, vui xuân trong ngày Tết. Người ta chặt vầu và làm một cái khung lớn ở giữa sân để làm cây đu, cây nêu và cây ném còn. Mấy đứa trẻ Mông ngồi bên trái nhà đẽo những con quay vừa to vừa đẹp để đánh vào dịp Tết, mấy Pả Tày sửa lại dây đàn tính để chuẩn bị hát then, các cụ ông thì hì hụi cắt giấy màu đủ các hình thù để dán lên bàn thờ và cột nhà để trang trí.
Ai lên Tây Bắc những ngày cuối năm hẳn như được đắm mình vào không khí mùa xuân đang về khắp núi rừng và làng bản. Thiên nhiên, lòng người như níu giữ lòng người cùng hòa vào men say của mùa xuân nơi rẻo cao Tây Bắc. Mùa xuân sắp về!
Nguyễn Thế Lượng