Chuỗi cung ứng động vật hoang dã làm tăng nguy cơ lây truyền virus Corona sang người

Theo Trung tâm Con người và Thiên nhiên ((PanNature), một nghiên cứu vừa được đăng trên trang bioRxiv do một nhóm các nhà khoa học thuộc Tổ chức WCS (bảo vệ các loài động vật và vùng hoang dã trên toàn thế giới), Cục Thú y, Học viện Nông nghiệp Việt Nam và Viện Một sức khỏe thuộc Đại học California, Davis thực hiện đã cho thấy: Chuỗi cung ứng động vật hoang dã làm thực phẩm đã gia tăng nguy cơ lây truyền virus Corona sang con người. 

Tại các mắt xích của chuỗi cung ứng, động vật hoang dã thường bị căng thẳng và bị nuôi nhốt trong điều kiện chật chội, cùng với các loài động vật khác du nhập từ nhiều nguồn, điều này làm gia tăng khả năng lây truyền virus Corona. Các tác giả đã cảnh báo nguy cơ bùng phát lây lan vi rút từ động vật sang người trong quá trình buôn bán động vật hoang dã.

Các tác giả cho rằng, tình trạng căng thẳng và dinh dưỡng kém góp phần làm suy giảm chức năng miễn dịch của các loài vật, dẫn tới việc gia tăng nguy cơ lây lan, phát tán virus Corona trong chuỗi cung ứng. Kết quả nghiên cứu trên các loài gặm nhấm cũng chỉ ra nguy cơ lây lan virus Corona tới những loài động vật hoang dã khác (cầy, tê tê) ở những nơi có số lượng lớn động vật bị thu gom, vận chuyển và nuôi nhốt. Mục đích của nghiên cứu này giúp hiểu rõ hơn về sự tồn tại và mức độ đa dạng của virus Corona ở các loài động vật hoang dã tại 3 khu vực có sự tiếp xúc giữa người và động vật hoang dã, bao gồm: tại các mắt xích của chuỗi buôn bán động vật hoang dã sống; trang trại gây nuôi động vật hoang dã; khu vực có sự tương tác nhiều giữa người và dơi.

Nghiên cứu này có sự tham gia, đóng góp công sức rất lớn của các đối tác tại Việt Nam, từ lấy mẫu tại thực địa cho tới xét nghiệm trong phòng thí nghiệm và áp dụng các phương pháp khoa học quan trọng để hiểu, xác định được các mối đe dọa về bệnh dịch lây truyền từ động vật sang người. Phương pháp chẩn đoán sử dụng kỹ thuật PCR (phản ứng chuỗi trùng hợp) là công cụ hiệu quả giúp phát hiện cả các virus đã biết và virus mới, đồng thời phát hiện được sự đồng nhiễm trên nhiều loài, nhiều mẫu và nhiều khu vực tiếp xúc khác nhau.

Nhóm nghiên cứu đã thu thập mẫu tại 70 địa bàn ở Việt Nam và phát hiện 6 loại virus Corona đã biết. Hiện nay chưa có bằng chứng cho thấy, các virus này là mối đe dọa với sức khỏe con người. Nghiên cứu này giúp nâng cao năng lực giám sát theo hướng tiếp cận Một Sức khỏe của Việt Nam, nhằm phát hiện các virus mới nổi hoặc virus chưa từng được biết tới ở người, động vật hoang dã và động vật nuôi thông thường trong tương lai.

Nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ dương tính với virus Corona khá cao trên chuột đồng được chế biến làm thực phẩm cho con người. Tỷ lệ dương tính tăng lên một cách đáng kể dọc theo chuỗi cung ứng từ thương lái (21%), tới các khu chợ (32%) và nhà hàng (56%). Tại 2/3 số trang trại động vật hoang dã và 6% số động vật gặm nhấm được nuôi ở trang trại ở các điểm tham gia vào nghiên cứu cũng cho kết quả virus Corona dương tính. Mẫu phân của loài gặm nhấm tại các trang trại gây nuôi động vật hoang dã cũng cho thấy có chung loại virus Corona như trên dơi và chim. Điều này cho thấy có sự chia sẻ về cả môi trường sống hoặc lây lan virus giữa các loài. Mẫu của các loài động vật gặm nhấm được lấy từ môi trường sống "tự nhiên" cho kết quả virus Corona ở khoảng 0 - 2%.

Bà Amanda Fine, Giám đốc Chương trình Sức khỏe động vật hoang dã - Châu Á của Tổ chức WCS, là một trong các đồng tác giả của nghiên cứu chia sẻ: “Các chuỗi cung ứng động vật hoang dã và điều kiện tại mỗi mắt xích của chuỗi cung ứng làm gia tăng một cách đáng kể mức độ xuất hiện của virus Corona. Chúng tôi đã ghi nhận được sự phơi nhiễm với virus Corona từ dơi và chim trên các loài gặm nhấm được nuôi tại các trang trại. Tỷ lệ xuất hiện và mức độ đa dạng của virus Corona, bên cạnh việc nuôi nhốt chung nhiều loài động vật mà chúng tôi quan sát được trong hoạt động buôn bán động vật hoang dã đang tạo ra cơ hội cho các chủng virus Corona kết hợp và lan rộng.”

Các tác giả cảnh báo hoạt động buôn bán động vật hoang dã đang góp phần đưa con người tiếp xúc gần hơn với nhiều loài hoang dã có khả năng phát tán virus Corona. Điều này dẫn tới nguy cơ lây truyền virus trong loài và giữa các loài với nhau, làm tăng khả năng kết hợp của các chủng virus Corona với nhau.

Chuỗi cung ứng động vật hoang dã từ trang trại và tự nhiên tới nhà hàng tạo ra vô số cơ hội dẫn tới bùng phát dịch bệnh. Để giảm thiểu nguy cơ xuất hiện các bệnh dịch lây nhiễm từ động vật hoang dã đe dọa sức khỏe cộng đồng và để bảo vệ ngành chăn nuôi Việt Nam, các tác giả khuyến nghị một số biện pháp phòng ngừa cụ thể như hạn chế hoạt động giết mổ, gây nuôi thương mại, vận chuyển, mua bán, tàng trữ, chế biến và tiêu thụ động vật hoang dã.