Đô thị hóa nhanh là một nguyên nhân gây ngập lụt tại Cần Thơ

Đỉnh lũ năm tại Tân Châu 4,09 m (ngày 10/9, trên báo động 2 là 0,09 m), trên sông Hậu tại Châu Đốc 3,72 m (ngày 13/9, trên báo động 2 là 0,22 m), ở mức cao hơn trung bình nhiều năm cùng kỳ từ 0,55 -  0,65 m, ở mức tương đương đỉnh lũ năm trung bình nhiều năm.

Lũ và triều cường vượt mức "lịch sử"

Từ ngày 6 - 10/10, do ảnh hưởng của triều cường mực nước hạ lưu sông Cửu Long lên nhanh, mực nước tại các trạm hạ lưu đều đạt và vượt mức báo động 3 từ 0,1 - 0,3 m. Đặc biệt, mực nước tại trạm Cần Thơ là 2,23 m (ngày 10/10), đã vượt mức "lịch sử" năm 2011 là 0,08 m, gây vỡ đê bao ở Cồn Khương, phường Cái Khế (Ninh Kiều, TP Cần Thơ), gây ngập lụt một số tuyến đường và vườn cây ăn trái.

Theo phân tích của các chuyên gia của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia: Từ năm 1977 đến năm 2000, đỉnh lũ năm tại trạm Cần Thơ phổ biến dao động ở mức báo động 1 - báo động  2. Năm 2000 là năm lũ lịch sử ở Đồng bằng sông Cửu Long  nhưng đỉnh lũ năm tại Cần Thơ chỉ là 1,79 m, dưới báo động 3 (1,9 m) là 0,11 m. Từ năm 2001 đến năm 2010, đỉnh lũ năm tại Cần Thơ thường xuyên vượt báo động 3. Năm 2011 xuất hiện lũ lớn trên sông Cửu Long (đỉnh lũ tại Tân Châu 4,86 m, trên BĐ3 0,36 m), thì lũ lịch sử đã xuất hiện trên sông Hậu tại trạm Cần Thơ là 2,15 m (27/10/2011). Từ năm 2013 - 2017, đỉnh lũ năm tại trạm Cần Thơ luôn ở mức cao hơn báo động 3 từ 0,05 - 0,2 m.

Những nguyên nhân gây ra hiện tượng ngập lụt nghiêm trọng

Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho rằng, về thủy triều và lũ thượng nguồn: Mực nước tại các trạm thượng nguồn, mực nước tại Tân Châu và Châu Đốc đang xuống vẫn ở mức cao hơn báo động 1 (Tân Châu: 3.63 cm, Châu đốc: 3.45 cm ngày 9/10); vùng đồng bằng Nam Bộ chịu ảnh hưởng của kỳ triều cường bắt đầu từ ngày 4/10 và đạt đỉnh vào ngày 10/10 đã có tác động đến mực nước lớn lịch sử tại Cần Thơ.

Về sản xuất nông nghiệp: Vùng Tứ giác Long Xuyên rộng gần 489.000 ha thuộc địa bàn tỉnh An Giang, Kiên Giang và thành phố Cần Thơ. Theo thống kê của Viện Khoa học thủy lợi Việt Nam thì năm 2016 đã có tới 60.000 ha lúa vụ 3 với cao trình bao đê trên 3 m, với xu thế tiếp tục tăng diện tích sản xuất lúa vụ ba như vậy thì vùng vùng trữ nước ở Tứ giác Long Xuyên sẽ giảm đi và độ sâu ngập ở các vũng trũng thấp khác sẽ tăng lên, trong đó có TP Cần Thơ. 

Về phát triển đô thị: Thành phố Cần Thơ những năm gần đây tốc độ phát triển về hạ tầng cơ sở là rất nhanh, quá trình đô thị hóa nhanh, phát triển mạnh các khu công nghiệp,nhưng hệ thống tiêu thoát nước của thành phố chưa thật hoàn chỉnh và đồng bộ, do đó khi có triều cường mạnh cũng là một nguyên nhân gây ngập úng vùng trũng thấp.

Về sụt lún của Đồng bằng sông Cửu Long: Theo Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam, kết quả quan trắc lún ở một số thành phố lớn và đồng bằng sông Cửu Long năm 2015 đã phát hiện hơn 70% số điểm mốc độ cao bị lún từ 5cm trở lên so với thời điểm năm 2005, trong số đó, số mốc bị lún trên 10 cm chiếm hơn 20%.

Liên đoàn Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước miền Nam đã nghiên cứu mức độ sụt lún tại nhiều địa điểm và khẳng định, Đồng bằng sông Cửu Long từ một khu vực ổn định đã rơi vào tình trạng sụt lún nhanh chóng chỉ trong vòng 25 năm. Cùng là nguy cơ âm thầm, nhưng tốc độ sụt lún cao hơn nhiều so với tốc độ mực nước biển dâng (chỉ vài mm mỗi năm). Thêm vào đó việc sử dụng nước ngầm quá mức đang đẩy nhanh quá trình lún ở TP Cần Thơ và Vĩnh Long. Theo số liệu thống kê mực nước tại trạm thủy văn Cần Thơ trong giai đoạn 2000 - 2017, mực nước cao nhất năm có xu thế tăng 1,28cm/năm, mực nước trung bình năm có xu thế tăng 0,44 cm/năm.

Như vậy, nguyên nhân gây ngập nghiêm trọng ở Cần Thơ trong tháng 10 này ngoài nguyên nhân do các yếu tố khí tượng, thủy văn và hải văn thì sơ bộ có thể nhận thấy các nhân tố gây nên hiện tượng này là sự kết hợp của sụt lún ở Đồng bằng sông Cửu Long; phát triển nông nghiệp, sản xuất lúa vụ ba 3 và do phát triển cơ sở hạ tầng đô thị.