Sự kiện hướng đến mục tiêu tìm ra những giải pháp giúp hoạt động xuất bản thích ứng và đạt được những kỳ vọng trong thời kỳ mới, đồng thời phát triển cộng đồng các tổ chức học tập, kết nối những doanh nghiệp có cùng định hướng, tầm nhìn, đóng góp những giá trị thiết thực cho xã hội.
Tọa đàm có sự tham gia của Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Thông tin và Truyền thông) Nguyễn Nguyên; Giám đốc Nhà Xuất Bản Công Thương Nguyễn Minh Huệ; Chủ tịch Alpha Books Nguyễn Cảnh Bình; Giám đốc điều hành nền tảng xuất bản điện tử Waka Đinh Quang Hoàng; Giám đốc Nhà xuất bản Đại học Kinh tế Quốc dân Nguyễn Anh Tú.
Chuyển đổi số tạo ra sự đa dạng hóa các mô thức của hoạt động xuất bản
Chuyển đổi số hiện là xu thế phát triển của mọi ngành nghề, trong đó có ngành Xuất bản. Đẩy mạnh quá trình chuyển đổi số, xuất bản điện tử, phát triển công nghệ trong lĩnh vực sách là vấn đề mũi nhọn được quan tâm, trao đổi của các lãnh đạo cùng các đơn vị xuất bản, phát hành. Trong điều kiện bùng nổ của thiết bị thông minh như hiện nay, việc sử dụng ebook, audio book… sẽ ngày càng phổ biến. Chuyển đổi số trở thành điều kiện bắt buộc trong ngành xuất bản. Đặc biệt, trong bối cảnh dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, chuyển đổi số đã trở thành "cú hích", là cơ hội lớn mở ra giai đoạn mới cho hoạt động xuất bản. Văn hóa đọc sách được coi là một hoạt động cực kỳ quan trọng để xây dựng thành văn hóa doanh nghiệp đặc trưng. Do đó, nhiều chuyên gia nhận định, chuyển đổi số sẽ là một cuộc cách mạng lớn làm thay đổi toàn ngành Xuất bản, từ khâu sản xuất (biên tập, thiết kế, xuất bản) cho tới khâu tổ chức lưu thông, phân phối qua các nền tảng, hệ thống cung cấp sách điện tử.
Theo Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành Nguyễn Nguyên, có 4 giai đoạn chính trong quá trình chuyển đổi số. Giai đoạn đầu tiên là số hóa các dữ liệu. Quá trình này được thực hiện từ khá sớm trong các doanh nghiệp Việt Nam nói chung và doanh nghiệp xuất bản nói riêng. Ngay từ năm 1995, lĩnh vực xuất bản đã thực hiện công tác số hóa này và đã được thực hiện đến nay và ngày càng hiện đại, quy mô hơn và số lượng dữ liệu số hóa thì ngày càng nhiều hơn. Một số đơn vị thì hiện nay đã hoàn toàn số hóa được toàn bộ kho sách của mình.
Thứ hai là việc triển khai các ứng dụng, các nền tảng và một số hoạt động đơn giản hoặc hoạt động có tính lặp đi lặp lại nhiều, ví dụ như hoạt động hành chính, họa động kế toán. Các nhà xuất bản đã từng bước, từ những ứng dụng những nền tảng đầu tiên.
Thứ ba là ứng dụng các nền tảng vào quy trình trong xuất bản, từ khâu quản lý, đến khâu biên tập, phát hành, phát triển thị trường, truyền thông... Đó là quá trình ứng dụng hiện nay các nhà xuất bản khác nhau thực hiện cũng rất khác nhau. Tuy nhiên, nhìn chung quá trình diễn ra còn tương đối chậm và dường như phía các đơn vị liên kết lại làm tốt hơn phía các nhà xuất bản.
Thứ tư là quá trình ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào trong các hoạt động của quy trình. Việc này còn rất hạn chế, đặc biệt là ứng dụng vào trong quy trình biên tập thì hiện nay cũng chưa có nhiều. Một số đơn vị cũng đang triển khai với những bước ban đầu.
Trả lời câu hỏi về sản phẩm mà chuyển đổi số trong hoạt động xuất bản sẽ tạo ra, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành Nguyễn Nguyên cho rằng có ba sản phẩm chính. Trước tiên là tạo ra sự đa dạng các sản phẩm, đa dạng hóa các hình thức sản phẩm xuất bản. Đồng thời, chuyển đổi số tạo ra sự đa dạng hóa các mô thức của hoạt động xuất bản, từ câu chuyện tự xuất bản, tự phát hành, tương tác người đọc, đến câu chuyện nhà xuất bản số; câu chuyện liên quan đến các công ty biên tập... Tất cả các vấn đề đó tạo ra sản phẩm thứ hai, đó là sự thay đổi về mô thức trong hoạt động xuất bản với những hình thức mới.
Thứ ba, nó tạo ra một thị trường xuất bản. Theo đó, đây là một thị trường xuất bản mở xuất bản sẽ tiến tới câu chuyện không biên giới hoặc làm mờ biên giới. Quá trình tự xuất bản, quá trình phát hành sách diễn ra trên một nền tảng số và xuyên quốc gia và biên giới địa lý không còn là vấn đề lớn nữa. Vấn đề còn lại là chỉ là nhu cầu và năng lực người mua - ông Nguyễn Nguyên cho biết.
Tạo dựng thói quen, quỹ thời gian đọc sách
Nhận định về các giải pháp phát triển văn hóa đọc hiện nay, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành Nguyễn Nguyên cho rằng câu chuyện lớn nhất và quan trọng nhất không phải là việc đặt ra các thiết chế quản lý, mà cần thật sự tạo ra sự nhận thức, sự thay đổi của cộng đồng xã hội về văn hóa đọc. Số liệu mới đây của Tổng cục Thống kê dù chưa chính thức nhưng đã dự báo được vấn đề đáng quan ngại, đó là chỉ có 21% người Việt Nam đọc sách trong 1 năm. Điều đó cho thấy tỷ lệ đọc sách của nước ta là khá thấp, chỉ chiếm khoảng 5% dân số, trong đó lực lượng đọc sách nhiều nhất hiện nay chính là học sinh, bởi sách các em đọc nhiều nhất chính là sách giáo khoa và các loại sách thiếu nhi. Nhưng kỳ lạ thay là càng lớn lên, ta càng ít đọc sách hơn và ngày càng có ít quỹ thời gian dành cho việc đọc sách. Vì thế, nhiệm vụ nữa quan trọng để tạo thói quen đọc sách là trước hết và cơ bản phải tạo ra khoảng thời gian để tạo lập thói quen đó. Hiện nay trong nhà trường và các công sở hiện nay đã có đơn vị nào có suy nghĩ đến việc dành khoảng thời gian cho học sinh, cán bộ của mình có quỹ thời gian dành cho việc đọc sách để hoàn thiện mình hơn? Chính sự hoàn thiện đó sẽ mang lại lợi ích cho các doanh nghiệp.
Với góc độ của nhà xuất bản, Giám đốc Nhà Xuất Bản Công Thương Nguyễn Minh Huệ chia sẻ: xuất bản số, tức là chuyển đổi từ phương thức xuất bản truyền thống sang việc xuất bản sách trên các nền tảng công nghệ số. Đây là trong bối cảnh số hóa toàn cầu, chuyển đổi số đó là một nhu cầu tất yếu và nó rất cấp thiết trong giai đoạn hiện nay. Đối với các nhà xuất bản hiện nay, xuất bản số đã trở thành một xu thế tất yếu của ngành xuất bản. Vấn đề đào tạo con người, ứng dụng các kỹ năng, đầu tư hạ tầng cơ sở kỹ thuật, vận hành các quy trình xuất bản để thực hiện chuyển đổi số trong công tác xuất bản là một vấn đề mà các nhà xuất bản cần phải hướng tới. Do vậy, mỗi nhà xuất bản cần xây dựng một định hướng, chiến lược, bước đi phù hợp để vừa có thể bắt nhịp nhu cầu của cơ chế thị trường, vừa vận dụng các nền tảng công nghệ số một cách tốt nhất; không ngừng nâng cao chất lượng các xuất bản phẩm để hướng tới các đối tượng bạn đọc mà nhà xuất bản của mình đang hướng tới.
Tại tọa đàm, các vị khách mời đã làm rõ hơn các nội dung: Phát triển trên môi trường số là xu thế hiện nay; sự cấp thiết của chuyển đổi số trong hoạt động xuất bản; thực trạng, cơ hội, thách thức đối với việc chuyển đổi số trong hoạt động xuất bản; những yếu tố để khai thác hiệu quả “mảnh đất màu mỡ” trong lĩnh vực xuất bản điện tử; giải pháp để các lĩnh vực xuất bản chuyển đổi số thành công.