Sản phẩm gốm trưng bày tại làng Phước Tích. Ảnh: Hồ Cầu/TTXVN |
Làng Phước Tích được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia theo Quyết định số 832/QĐ-BVHTTDL ngày 3/3/2009.
Ông Nguyễn Thế, Hội Khoa học Lịch sử Thừa Thiên - Huế cho biết: Sách Ô Châu cận lục viết vào năm 1553 đã từng ghi nhận “Đồ gốm ở làng Dõng Cảm, Dõng Quyết huyện Kim Trà lợi cũng chẳng nhỏ". Từ khi thành lập (1470) làng mang tên Dõng Quyết; sau đó đổi tên là Phước Giang rồi Hoàng Giang; đến thời Nguyễn, đổi tên thành Phước Tích cho đến ngày nay.
Hơn 500 năm tồn tại và phát triển, Phước Tích vẫn giữ được những giá trị di sản văn hóa của một làng quê nổi tiếng với nghề làm gốm. Đặc biệt là quần thể di tích nghệ thuật kiến trúc dân gian độc đáo với 36 ngôi nhà rường cổ còn khá nguyên vẹn, gồm 12 ngôi nhà thờ họ, phái; 24 nhà ở của dân. Tất cả những ngôi nhà rường này đều trên 100 năm tuổi và đều được chạm khắc những họa tiết, hoa văn tinh xảo.
Nhà nào cũng có vườn rộng nối liền nhau bởi những hàng rào bằng cây chè tàu bao quanh. Bên cạnh đó là hệ thống các di tích tín ngưỡng, tôn giáo như đình, chùa, miếu, nhà thờ của các họ tộc; các di tích của nền văn hóa Champa; những cây cổ thụ có tuổi thọ hàng trăm năm... Gần đây nhất, ngày 5/6/2015, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam trao bằng công nhận cây Di sản Việt Nam cho cây thị trên 500 năm tuổi ở làng cổ Phước Tích.
Cây thị có chu vi 6m, chiều cao 25m cùng với hệ thống cây cổ thụ trong làng đã tạo nên nét cổ kính riêng cho Phước Tích. Cây thị có vị trí quan trọng đối với đời sống cộng đồng, ngoài giá trị sinh học nó còn góp phần tạo nên giá trị mỹ quan và văn hóa của ngôi làng di sản.
Cây thị gắn bó sâu sắc với con người, tạo nên nét đẹp hài hòa về cảnh quan, giữ gìn môi trường sinh thái. Cây thị còn là chứng tích lịch sử, là một nét tiêu biểu trong đời sống văn hóa tâm linh người dân Phước Tích.
Phước Tích nổi tiếng khắp cả nước bởi nghề làm gốm. Gốm ở Phước Tích có
độ bền và tinh xảo do làm thủ công bằng tay và đun bằng củi trong các lò
sấp, lò ngửa. Thời kỳ hưng thịnh, gốm Phước Tích còn chọn "om ngự" để
tiến vua: "Om Phước Tích ngon cơm Hoàng đế/ Sen Hà Trì quý thể Phú
Xuân".
Nghề gốm ở đây đã nuôi sống bao thế hệ. Sau này, sự xuất
hiện của đồ gốm tạp với nhiều mẫu mã bắt mắt và đồ nhựa tràn lan độc
chiếm thị trường đã khiến gốm cổ Phước Tích không còn khả năng cạnh
tranh.
Các nghệ nhân ở làng Phước Tích sản xuất các sản phẩm gốm. Ảnh: Hồ Cầu/TTXVN |
Theo nhận xét của Kiến trúc sư Hoàng Đạo Kính cấu trúc và tổ chức không gian làng Phước Tích có thể được coi là điển hình cho mô hình cư trú nơi thôn quê của người Việt ở vùng Bắc Trung Bộ. Đó là cấu trúc mở với những căn nhà trong vườn, nhà vườn. Ở Phước Tích, quỹ kiến trúc cổ và cũ song cảnh quan và vườn được bao quanh thì lại rất trẻ và tràn đầy sức sống.
Một nét độc đáo khác nữa trong kiến trúc nhà vườn ở Phước Tích là gia đình nào cũng có một bể chứa nước trong sân và hai chiếc gầu múc nước dựng gần đấy do ngày xưa nhà nào cũng có lò nung gốm, nhà rường thời trước lợp mái lá nên hay xảy ra hỏa hoạn. Công dụng của bể nước và gầu dùng để phòng khi có hỏa hoạn chủ nhà có thể tự chữa cháy.
Được tổ chức lần đầu tiên vào năm 2006, qua nhiều kỳ Festival, tour du lịch "Hương xưa làng cổ" là điểm đến thú vị, không thể bỏ qua cho du khách mỗi lần đến Huế. Tại Festival Nghề truyền thống Huế 2017, bên cạnh sứ dân dụng, Phước Tích lại có thêm những sản phẩm sứ ứng dụng, trang trí.
Ông Lương Thanh Hiền, chủ xưởng gốm Phước Tích mong muốn, ngoài việc làm "sống lại" nghề gốm, địa phương cần tổ chức thêm các hoạt động bổ trợ khác. Chẳng hạn về làng cổ, du khách còn được tham gia các hoạt động ý nghĩa đậm đà nét truyền thống của quê hương Phong Điền như: hội đu tiên, đánh bài chòi, bịt mắt đập om, bịt mắt nấu cơm, làm bánh, kéo co, đua ghe trên dòng sông Ô Lâu.
Mặt khác, ở đây cần phát triển và nhân rộng thêm loại hình du lịch trải nghiệm, tạo thành một tour du lịch hấp dẫn đối với du khách. Điểm đáng lưu ý, khoảng không gian bên ngoài các ngôi nhà ở đây hết sức rộng rãi và thoáng mát, phía trước ngôi nhà là khu vườn rộng, những hàng cau xanh, những hàng chè tàu uốn lượn bao quanh ngôi nhà tạo nên sự yên bình nhưng không kém phần mới lạ độc đáo cho khách du lịch, đặc biệt là khách quốc tế.
Du khách đến đây ở lại trong vòng 1, 2 ngày để tận hưởng và khám phá những nét văn hóa của vùng quê này thông qua các hoạt động như: "Đi chợ quê", "Gánh nước, hái rau", "Xem và học cách làm bánh"...
Du khách có thể trở thành một người dân làng cổ thực thụ như: tự tay chế biến những món ngon Phước Tích hay đi chợ quê Mỹ Chánh, gánh nước sông Ô Lâu để tưới cho cây trong vườn nhà, chiều mát đi tập thái cực quyền cùng người dân, sáng sớm đi bộ ngắm cảnh hoàng hôn.
Tất cả những trải nghiệm ở làng Phước Tích sẽ để lại những ấn tượng tốt đẹp cho du khách về một miền quê yên bình cổ kính với những phong tục tập quán độc đáo của người dân miền miền Trung.
Có lẽ quý khách sẽ cảm thấy thú vị về không gian, cảnh vật cũng như truyền thống gia đình cách đối nhân xử thế của người Phước Tích trong đời sống hàng ngày.
Người dân là chủ nhân, là linh hồn của tour du lịch này để mang đến cho du khách nét văn hóa truyền thống, những phong tục lối sống, giới thiệu cho du khách các di tích của quê hương hay trình diễn về nghề truyền thống của địa phương. Chủ nhà chính là những người trực tiếp giúp du khách trong suốt thời gian trải nghiệm ở làng cổ Phước Tích.